ولی زیوری افضل

در عصر فناوری های نوین، چالش های مدیریت ریسک در پروژه های ساخت وساز به دلیل پیچیدگی و چندبعدی بودن ریسک ها، اهمیت ویژه ای یافته است. از اینرو این پژوهش با استفاده از یک روش توسعه ای کاربردی و با رویکرد کیفی و مبتنی بر روش دلفی با هدف طراحی چارچوبی جامع برای مدیریت ریسک در پروژه های ساخت وساز با بهره گیری از هوش مصنوعی (AI) در سازمان های پروژه محور اجرا گردید که طی آن در گام نخست، مؤلفه های اولیه از طریق مرور نظام مند ادبیات و تحلیل محتوای مطالعات پیشین استخراج شده و با جمع آوری دیدگاه های ۱۵ نفر از خبرگان حوزه مدیریت پروژه و فناوری اطلاعات، اصلاح و نهایی گردید. نتایج نهایی پژوهش منجر به ارائه مدل مفهومی با 54 مولفه اصلی در سه لایه مهم شد که در هسته پایانی(مرکزی) آن چهار فرآیند اصلی مدیریت ریسک، در لایه میانی سه بُعد پشتیبان (فناورانه، سازمانی، حقوقی) و در لایه بیرونی دو مؤلفه تعاملی (فرهنگ ذی نفعان و مدیریت زنجیره تأمین) جای گرفته اند. این چارچوب با ادغام الگوریتم های هوش مصنوعی، امکان تحلیل بلادرنگ، پیش بینی هوشمندانه و واکنش تطبیقی در برابر انواع ریسک ها را فراهم می کند. یافته های تحقیق نشان می دهد که به کارگیری هوش مصنوعی در مدیریت ریسک، علاوه بر افزایش دقت تصمیم گیری، موجب ارتقای راهبردی، سیستمی و یکپارچه فرآیندهای مدیریت ریسک شده و کاهش قابل توجهی در تاخیرات و هزینه های غیرمترقبه پروژه ها به همراه خواهد داشت.

هدف پژوهش حاضر، شناسایی و تحلیل مفهومی موانع تحقق معماری پایدار در ایران، با تمرکز بر تلفیق ظرفیت های بومی و استانداردهای بین المللی است. این مطالعه با رویکردی کیفی، کاربردی و اکتشافی انجام شده و داده های آن از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با ۱۲ نفر از خبرگان حوزه های معماری، شهرسازی، سیاست گذاری اقلیمی و انرژی گردآوری شده است. روش نمونه گیری به صورت هدفمند و با استفاده از تکنیک گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری دنبال شد. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی قیاسی و نرم افزار MAXQDA 2022 صورت گرفت. برای تأیید اعتبار یافته ها از روش بازبینی مشارکت کنندگان (Member Check) و برای بررسی پایایی از بازکدگذاری مستقل بهره گرفته شد.یافته ها نشان داد که از مجموع ۲۷۳ کد مفهومی استخراج شده، چهار مقوله ی اصلی به عنوان چالش های تحقق معماری پایدار شناسایی شدند: چالش های فناورانه (۲۹٫۶٪ از کل کدها)، نهادی–مدیریتی (۲۵٫۶٪)، اجتماعی–فرهنگی (۲۳٫۴٪) و اقتصادی (۲۱٫۲٪). مضامین کلیدی شامل نبود زیرساخت های فناورانه، ناهماهنگی نهادی، ضعف در فرهنگ سازی و آموزش عمومی، و هزینه های بالای فناوری های سبز بودند. این چالش ها در قالب یک مدل مفهومی چهارلایه ای سازمان دهی شدند که روابط تعاملی میان عوامل خرد و کلان را در فرآیند تحقق معماری پایدار نشان می دهد. بر این اساس، تحقق معماری پایدار در ایران نیازمند رویکردی سیستمی و میان رشته ای است که در آن، توسعه فناوری های بومی، اصلاح ساختارهای نهادی، ارتقای آگاهی عمومی و ایجاد سازوکارهای حمایتی اقتصادی به صورت هماهنگ و هم افزا عمل کنند.