خداداد وطن خواه

مناسبات هیدروپلیتیک متاثر از درهم تندگی مقیاس ها و به تبع بازیگران و کنشگران با اهداف و منافع ناهمسان قرار دارد. امنیت آب شرق ایران به شدت در پیوند با رودهایی است که از افغانستان سرچشمه می گیرند. در چند دهه گذشته رویکرد دولت های حاکم بر افغانستان، محدودسازی آب رودهای این کشور بوده است. پژوهش کاربردیِ حاضر با هدف ارائه سناریوهای فراروی مناسبات هیدروپلیتیک ایران و افغانستان از منظر درهم تنیدگی مقیاس ها نگارش یافته است. داده های مورد نیاز پژوهش با استفاده از روش های کتابخانه ای و میدانی؛ گردآوری و با بهره گیری از نرم افزارهای Micmac و Scenario Wizard تحلیل شده اند. یافته های پژوهش نشان دادند در بُعد بازیگران؛ مقیاس ملی و متغیر نقش دولت افغانستان در رعایت حقابه ایران و در بُعد عواملِ تاثیرگذار؛ مقیاس جهانی و متغیر تغییر اقلیم، تاثیرگذارترین مقیاس و متغیر هستند. نتایج پژوهش نشان دادند هر چند سناریو وضعیت بحرانی در مناسبات هیدروپلیتیک ایران و افغانستان بر دیگر سناریوهای ممکن از منظر در هم تنیدگی مقیاس ها برتری دارد، اما ظرفیت های لازم در هر دو دولت وجود دارند تا بتوانند از گسترش دامنه بحران بکاهند.