معصومه آذرم دل

نگاره های شاهنامه بزرگ ایلخانی با رویاها، آرمان ها و آرزوهای شاهان مغولی تلفیق شده و سبک زندگی و فرهنگ آن ها را نمایش می دهد. سوگ نگاره های اسفندیار، رستم و زواره، ایرج و اسکندر در شاهنامه بزرگ ایلخانی بازگو کننده چنین کارکردی در تعامل با فرهنگ ترکی- مغولی است. اساس مساله پژوهش این است که؛ آیین سوگواری مغولی و شمن در سوگ نگاره های شاهنامه بزرگ ایلخانی در رابطه با قهرمانان اساطیری ایران چگونه نمایش داده می شود. از این رو، هدف تحقیق، بازنمود نقش شمن در سوگ نگاره های اسفندیار، رستم و زواره، ایرج و اسکندر از شاهنامه بزرگ ایلخانی است. بنابراین سوالاتی که تحقیق قصد پاسخگویی به آن ها را دارد عبارتند از: 1- شمن در سوگ نگاره های شاهنامه بزرگ ایلخانی به چه صورت بازنمود یافته است؟ 2- شمن نقش خود را در سوگ نگاره ها چگونه به انجام رسانیده است؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و شیوه جمع آوری اطلاعات آن با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام گرفته است. بر همین اساس نتایج این پژوهش نشان داد که در نگاره ها شمن با شمایل مردی سالخورده نمایش داده شده است. ریش سفیدی که سرپوش سفیدی بر سر کرده و تن پوش قهوه ای رنگ به تن دارد و فقط در سوگنگاره اسفندیار با مو و ریش سیاه و تن پوش سفید دیده می شود. شمن در فضای باز و یا بسته هادی و همراه جنازه قهرمانان اساطیری ایران است. وی و همراهانش در مراسم سوگواری با اجرای رقص یا حرکت های تکراری همراه با حالت خلسه با خدایان ارتباط برقرار کرده و مردگان را تا عالم مرگ راهنمایی و هدایت می کنند. نمادهای ستون سنگی در فضای بسته، عصا، کوبه طبل و ترکیب نردبان مانند کلاه ها در فضای باز به احتمال زیاد بیان کننده این نیروی جادویی- مذهبی «شمن »ها در هدایت مردگان به عالم مرگ است. همچنین بازنمایی «شمن »ها در تن پوش های سفید و قهوه ای رنگ احتمالا با توانمندی وهم و ذهن آن ها در صعود به آسمان و یا سبک زندگی ایلی آن ها مرتبط است.