یحیی عطائی

پژوهش حاضر با هدف تحلیل جامعه شناختی رمان «سال های ابری» نوشته علی اشرف درویشیان بر پایه نظریه «اریش کوهلر» انجام گرفته است. این رمان، تجربه ها و شواهد عینی زندگی و جامعه نویسنده است. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، رمان را در جهت ترسیم چهره طبقات اجتماعیِ فرودست از جمله وضعیت اجتماعی و سیاسی جامعه آن دوره که مقارن با حکومت پهلوی است، تحلیل کرده ایم. این اثر نمودار وضع نابسامان اقتصاد، تغییر ابزار تولید و آغاز صنعتی شدنِ جامعه و رشد بورژوازی و تحولات بدون پیش ساختار است. درویشیان، منشأ نابسامانی های اجتماعی را رشد سرمایه داری و نظامِ اقتصادیِ می داند که از عوامل اصلی فقر و فساد در جامعه هستند. محتوای رمان، فقر و پیامدهای آن مانند بیکاری، وضعیت نامناسب بهداشتی، افزایش مرگ و میر، اختلافات خانوادگی، کار سخت کودکان و زنان، تضاد طبقاتی، نرخ پایین پوشش تحصیلی، باورهای خرافی و آمیختن مذهب با خرافات، جبرگرایی و اعتقاد به سرنوشت و... است. بنا بر نظریه کوهلر، آفرینش هر یک از انواع ادبی برخاسته از واقعیت های دوران زندگی نویسنده و تابع چهار متغیر و عامل اساسی است: اوضاع و احوال تاریخی، تعلق نویسنده به یک طبقه، شخصیت و پرورش فرهنگی نویسنده و نوع ادبی برگزیده نویسنده. بنابراین بر مبنای این متغیرها و با استفاده از مدل تحلیلی نخست، منظور از هر متغیر و عامل تشریح و سپس عناوین فرعیِ احتمالی و شاخص های آن مطرح و در نهایت برخی از مهم ترین مصادیق آن شاخص ها از رمان استخراج و تحلیل شده است.