وحید قنبری ترکمانی

امروزه یکی از چالش های اساسی در زمینه توسعه روستایی، وجود موانع ساختاری در سکونتگاه های روستایی محسوب می شود. این موانع بر قابلیت ها و محدودیت های نظام سکونتگاهی تأثیرگذار بوده و شناسایی آن ها به منظور دستیابی به توسعه نظام مند و پایدار سکونتگاه های روستایی-شهری اهمیت دارد. این پژوهش با هدف تحلیل موانع توسعه و ناپایداری روستایی در ابعاد گوناگون، تعیین سهم عوامل کلیدی تأثیرگذار و شناسایی مؤلفه های مؤثر در این فرآیند، از طریق پویش ساختاری-کارکردی انجام شده که به لحاظ هدف کاربردی و از نظر  روش  توصیفی - تحلیلی مبتنی بر شیوه های اسنادی و میدانی است. جامعه آماری پژوهش با 43 شاخص در 6 مؤلفه و بررسی  168 نمونه منتخب در سطح سکونتگاه های شهری و روستایی ترکمان چای مورد سنجش قرار گرفت و داده های بدست آمده با استفاده از مدل معادلات ساختاری، تحلیل عاملی و رگرسیونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد در اولویت بندی موانع توسعه، مؤلفه های اجتماعی و اقتصادی به ترتیب با مقدار رتبه 5.06 و 5.01 در رتبه های اول و دوم قرار دارند و بیشترین بار عاملی در توسعه شهرستان با این دو عامل محقق می شود؛ همچنین در بین شاخص های مؤثر در مؤلفه مهاجرت های عمده، وقوع خشکسالی های مستمر با 69 درصد بیشترین میزان تأثیر، در رتبه نخست مورد ارزیابی قرار گرفت؛ و شاخص توانمندی ها و ظرفیت های محلی در مؤلفه توسعه نقش نخست داشته و بیانگر تأثیر قطعی و محوری بر توسعه است.