مرتضی پژوهان فر

این تحقیق به بررسی علل و پیامدهای تحولات اخیر در سوریه و سقوط بشار اسد می پردازد و تلاش می کند تا عواملی را که به این سقوط منجر شده اند، تبیین کند. با تمرکز بر مصاحبه های نیمه ساختاریافته با خبرگان آشنا به مسائل سوریه، این پژوهش به تحلیل دقیق تری از تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در این کشور می پردازد. جامعه آماری این تحقیق شامل خبرگان دارای مدرک دکتری در رشته های مرتبط، اعضای هیئت علمی دانشگاه ها و افرادی با حداقل چهار مقاله مرتبط با موضوع یا سابقه فعالیت در سوریه در سطح مدیریتی یا مشاوره ای است. یافته های حاصل از تحلیل محتوای مصاحبه ها نشان می دهد که نقش جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک حامی استراتژیک و مشاور نظامی، به تقویت ثبات رژیم بشار اسد و مقابله با تهدیدات خارجی کمک کرده است. حضور فعال ایران در تحولات نظامی و پاکسازی مناطق از گروه های مخالف، نشان دهنده تعهد این کشور به حفظ امنیت و تمامیت ارضی سوریه است.

هدف: پیوندهای ساکنان مناطق مرزی با آن سوی مرز و آسیب پذیری های مختلف در فضای پیرامونی کشور به این مناطق جایگاه و اهمیتی خاص بخشیده است. ازاین رو محقق به دنبال تبیین سناریوهای امنیت اجتماعی مناطق مرزی با کشور آذربایجان است.روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش توصیفی اکتشافی با رهیافت "تحلیل تأثیرات روندها و تحلیل تأثیرات متقابل" انجام شده است. خبرگان و صاحب نظران تحقیق شامل  (9) نفر از پژوهشگران و اساتید دانشگاهی در این حوزه هستند. در خصوص شیوه گردآوری و تجزیه وتحلیل داده ها؛ پژوهشگر ابتدا با مرور ادبیات به بررسی امنیت اجتماعی مناطق مرزی با کشور جمهوری آذربایجان پرداخته و به تأیید خبرگان رسانده و در ادامه از پنل های خبرگی در نرم افزار MICMAC برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده و در نشست مشترک با اجماع نظر خبرگان در سناریوها به توافق رسیده است.یافته ها: در افق زمانی ۱۴۱۴ وقوع سناریوی اول، «سرو همیشه بهار»، «عدالت و امنیت جامعه» و «همبستگی ملی و هویت اسلامی – انقلابی»، سناریوی دوم، «درخت اقاقیا»، «ضعف نسبی عدالت و امنیت جامعه» و «همبستگی ملی و هویت اسلامی - انقلابی شکننده»، سناریوی سوم «ضعف عدالت و امنیت جامعه» و «عدم همبستگی ملی و فراموشی هویت اسلامی - انقلابی و  سناریوی چهارم»، «علف هرز پنجه مرغی»، «عدم همبستگی ملی و هویت اسلامی – انقلابی» و «عدم عدالت و امنیت جامعه» محتمل هستند.نتیجه گیری: بر اساس یافته ها، وقوع سناریوی سرو همیشه بهار معجزه آسا و سناریوی علف هرز پنجه مرغی فاجعه آمیز در افق زمانی ۱۴۱۴ محتمل تر بوده و برای ارتقای امنیت اجتماعی مناطق مرزی ج.ا.ایران با کشور آذربایجان  بایستی راهبردهای تسهیل کننده برای وقوع سناریو اول (معجزه آسا) از یک سو و راهبردهای مقابله ای برای جلوگیری از ظهور و بروز سناریوهای دوم، سوم (بدبینانه) و سناریو چهارم (فاجعه آمیز) در افق زمانی ۱۴۱۴ از سوی دیگر تدوین گردد.