سید مهدی حسین زاده حسینی

داستان حضرت موسی (ع) در قرآن با داشتن مضامین غنی و ساختار بصری و روایی پیچیده، ظرفیت بالایی برای اقتباس سینمایی و تلویزیونی دارد. اقتباس موفق این داستان نیازمند شناخت دقیق ویژگی های روایی آن و همچنین درک ظرفیت های رسانه فیلم، به ویژه در زمینه تدوین است. این مطالعه با هدف کشف، استخراج و معرفی الگوهای ساختاری تدوین در داستان حضرت موسی (ع) صورت گرفته است. در این مقاله، ابتدا الگوهای رایج تدوین در سینما و تلویزیون معرفی شده و سپس با روش کیفی تحلیل مضمون، داستان حضرت موسی (ع) در قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. سپس، بر اساس ساختار دراماتیک داستان و ویژگی های رسانه های تصویری، الگوهای تدوین متفاوتی برای فصول مختلف داستان پیشنهاد شده است تا جنبه های مختلف روایی و مضمونی را بازتاب دهد. یافته ها نشان می دهد که رویکرد قصه پردازی قرآن در داستان حضرت موسی (ع) صرفاً یک رویکرد خطی و تداومی نبوده و با توجه به ساختار روایی خود، الگوهای مختلف تدوین غیر تداومی از جمله الگوی برش پرشی، تدوین موازی یا الگوی مونتاژ اندیشه دار و دیالکتیکی را تمهید می کند. این امر روایت را صرفاً محملی برای طرح داستان و سرگرم ساختن مخاطب نمی داند؛ بلکه آن را بستری برای تفکر و ارتقای اندیشه او در نظر می گیرد. به بیان دیگر، ساختارهای تدوینی در داستان های قرآنی، زمینه ساز گسترش و تعمیق معنا هستند. بااین همه، انتخاب و تطبیق الگوهای تدوین با مواد خام تولیدی بر عهده کارگردان است. این پژوهش می تواند راهنمایی کاربردی برای فیلم سازان باشد.

با توسعه فن آوری و تغییر سلیقه مخاطبان، استفاده از قالب های جدید ارائه پیام ضروری به نظر می رسد. این پژوهش به دنبال قالبی جدید برای پخش خبر در رادیو است؛ قالبی که شکل ارائه و اجرای خبر را با گونه های غیرجدی مانند سرگرمی و طنز در هم آمیزد و به ماندگاری پیام آن کمک کند. این مطالعه با رویکرد کیفی و روش تحلیلی-توصیفی با نمونه گیری هدفمند انجام و طی آن شش قسمت ازیک مسابقه اطلاعات عمومی از رادیو «بی بی سی4» که در شهریور تا مهر 1401 پخش شده بررسی شد. یافته های تحقیق نشان می دهد «مسابقه رادیویی اطلاعات خبری» به عنوان یک قالب نوین برنامه سازی رادیویی، با رویکرد تعاملی خود تأثیری قابل توجه بر یادگیری و یادسپاری مخاطب دارد. این شکل جدید از برنامه سازی رادیویی از مزیت های مختلفی نسبت به سایر قالب های ارائه خبر برخوردار است: موجب افزایش دانش عمومی می شود؛ درک و همراهی مخاطب با رویدادهای جاری را آسان می سازد؛ امکان همکاری و مشارکت با نهادهای اجتماعی را توسعه می دهد؛ همچنین نشان می دهد که در تعامل بین خبر و سرگرمی در «مسابقه رادیویی اطلاعات خبری»، همانا سرگرمی رویکرد اصلی تولید برنامه است. بنابراین، ضمن توجه به ساختارهای ارائه پیام در رسانه ملی، تمام اجزاء برنامه بر مبنای هدف اصلی سرگرمی، طراحی و اجرا خواهند شد. هرچند، انتخاب نوع خبر یا گزارش خبری، می تواند اهداف اطلاع رسانی را هم تأمین کند.