سید امین طاهری

تحول سازمانی بیش از سه دهه به صورت تخصصی مورد مطالعه پژوهشگران علم مدیریت بوده است و الگوهای متنوع عمومی اختصاصی و موضوعی، برای آن توسعه داده شده است. بااین حال، نرخ بالای شکست برنامه های تحولی یکی از چالش های اصلی پژوهشگران این حوزه است. پژوهش حاضر تلاش می کند با در نظر گرفتن نقش زیست بوم نوآوری در تحول سازمانی، به عنوان یکی از عوامل کمتر بررسی شده در موفقیت یا شکست تحول سازمان توجه نماید و پیشران ها و موانع محیطی و به تعبیری قفل شدگی سازمان در زیست بوم نوآوری خود را بررسی کند. هدف این پژوهش طراحی الگویی برای افزایش احتمال موفقیت تحول سازمان باتوجه به تحلیل بازیگران، تعارض منافع و روابط قدرت در زیست بوم است. برای این منظور، الگوی جامع تحول سازمان مبتنی بر فراترکیب بیش از هشتاد الگوی رایج به عنوان مبنا انتخاب شده و مبتنی بر نظرات خبرگان در حوزه زیست بوم پیچیده نوآوری، پس از ارزیابی علل شکست برنامه های تحول سازمان صنعتی در دوره های گذشته و اصلاح الگو برای رفع نقاط شکست، اثرات زیست بوم بر الگو استخراج شده و نهایتاً الزامات مرتبط با زیست بوم نیز بر الگوی مبنا اعمال شده است. این پژوهش، توصیفی - ارزیابی و توسعه ای است و با راهبرد پیمایش نظرات خبرگانِ زیست بوم هدف انجام شده است. تحلیل داده های کیفی پژوهش از طریق تحلیل محتوا انجام شده است. درنهایت الگوی هشت گامی تحول سازمانی با پنجاه وپنج فعالیت فرعی و پنج فعالیت پایه ای، طرح ریزی شده است. همچنین باتوجه به دیدگاه خبرگان، برای کاهش احتمال شکست تحول سازمان، اهمیت گام ها تعیین شده و همچنین در مواردی از موازی سازی فعالیت ها برای غلبه بر آسیب های الگوهای رایج تحول استفاده شده است.

تحول سازمانی یکی از موضوعات رایج دهه های اخیر حوزه مدیریت و نوآوری است. بنابراین اندیشمندان، متخصصان یا مدیران اجرایی مختلف، متناسب با تجربیات یا مطالعات خود، نسبت به ارائه روش شناسی و الگویی برای این مقوله اقدام کرده اند. به طور طبیعی هر یک از این نوشتارها، متناسب با مسئله و بافتار خود، از زوایه ای خاص به موضوع تحول سازمانی نگریسته اند و تصویر خود را از واقعیت های مشابه ارائه کرده اند و آن واقعیت مشابه، تغییر تمام یا بخشی از سازمان یا صنعت از یک وضعیت به وضعیت دیگر است. یعنی وضعیت موجود در یک فرایند مدیریت شده، به وضعیت جدید دگرگون شده است. اگر خواسته شود برای یک تجربه جدید تحول سازمانی، از یکی از این تجربه های نگاشته شده و الگوهای ثبت شده پیشین استفاده بشود، این پرسش شکل می گیرد که کدام الگو مناسب تر است؟ در این مقاله تلاش شده است با مرور ادبیات حوزه مدیریت تحول، اجزای هر الگو استخراج شده و چارچوب جامعی که دربرگیرنده تمام الگوها باشد، با استفاده از تطبیق عناصر مفهومی و فرایندی تمام الگوها ترسیم بشود. بنابراین هدف پژوهش، دستیابی به معماری جامعی است که سازمان هایی که قصد تحول برنامه ریزی شده داشته باشند، می توانند متناسب با شرایط و توانمندی های خود، مسیر تحول را با ترکیب مفاهیم، ابزار و فرایندهای مناسب برای خود ایجاد کنند. نوع پژوهش، توسعه ای با هدف توسعه دانش و توصیفی است. راهبرد پژوهش، انجام پیمایش برای شناسایی و تأیید مؤلفه ها و روش گردآوری داده ها، مطالعه کتابخانه ای و مرور ترکیبی داده هاست. واحد تحلیل، سطح جهانی در همه حوزه های کسب وکار و به لحاظ زمانی نامحدود است. تحلیل داده های کیفی پژوهش از طریق تحلیل محتوا انجام شده است. برای ساختاردهی به فرایند مرور نظام مند یافته ها، از روش اِی.دی.اُ – تی.سی.اِم استفاده شده است. درنهایت در این پژوهش هشتادوشش الگوی تحول با 320 عنصر مفهومی و فرایندی تحول سازمانی شناسایی، تلفیق و چارچوب دهی شده است.

تحقیق حاضر در پی به کارگیری فرایند درس آموزی برای تحلیل سیاست های توسعه صنعت هوافضا در نه منطقه جهان و یادگیری از آن ها است. این تحلیل با به کارگیری روش متن کاوی روی اسناد سیاستی صنعت هوافضا و دو زیرحوزه سیاستی مرتبط یعنی علم، فناوری و نوآوری و دفاع انجام شده است و قلمرو آن مناطق اتحادیه اروپا، انگلستان، امریکا، برزیل، ترکیه، رژیم صهیونیستی، روسیه، ژاپن-کره جنوبی، و هند- پاکستان بوده است. پس از تحلیل فراوانی واژه ها، ترسیم شبکه هم رخدادی کلمات و خوشه بندی این شبکه برای مجموع اسناد سیاستی گردآوری شده، شبکه های هم رخدادی برای هریک از مناطق نه گانه به طور مجزا ترسیم و تحلیل شده اند و مهم ترین نکات سیاستی استخراج شده است. در نهایت مهم ترین درس آموخته ها برای سیاست گذاری در صنعت هوافضای جمهوری اسلامی ایران ارائه شده است. جهت گیری به سمت تحقیقات کاربردی و کاربردی کردن تحقیقات؛ ارتباط دولت، صنعت و دانشگاه؛ یکپارچه سازی سیاست ها و برنامه ها؛ استفاده از ظرفیت های دیپلماسی علم و فناوری؛ استفاده بهینه از منابع؛ برنامه ریزی دقیق و زمان مند برای نوآوری ها و فناوری های آینده؛ توسعه برنامه های مهارت آموزی؛ توجه ویژه و فراگیر به کاربردها و خدمات مشاهده زمین؛ ایجاد خوشه های تخصصی هوافضا و استفاده از ظرفیت های مناطق؛ تنوع بخشی به منابع تأمین مالی؛ تلاش برای بومی سازی محصولات و سامانه های هوافضا در کشورهای در حال توسعه؛ و نگاه سیستمی به سیاست گذاری علم، فناوری و نوآوری درس هایی هستند که از اسناد سیاستی تحلیل شده در این تحقیق می توان آموخت.