لیلا مروتی

واقعه یازده سپتامبر و اهمیت یافتن بیش از پیش تروریسم، کشورها را وادار نمود که برخورد جدی با این مسأله و تهدید امنیتی داشته باشند. ایالات متحده آمریکا و روسیه به عنوان دو ابر قدرت در غرب و شرق نظام بین الملل همواره مواضع ضد تروریستی خود را اعلام نموده و اقدامات عملی فراوانی در جهت مقابله با تروریسم در سیاست خارجی و در مناطق تحت نفوذ خود اتخاذ نموده اند. بر این اساس، مقاله پیش رو، تلاشی در جهت تحلیل و بررسی رویکرد ضدتروریستی آمریکا و روسیه است و مقایسه استراتژی و سیاست های ضد تروریستی این دو کشور هدف اصلی انجام این پژوهش می باشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال است که «روند مواجهه آمریکا و روسیه با تروریسم و عملکرد ضد تروریستی آن ها در مناطق مختلف چگونه است و بر چه مبنایی استوار است؟« فرضیه پژوهش این است «آمریکا و روسیه به دلیل ادراکات متفاوت، رویکرد ضد تروریستی یکسانی ندارند و در زمینه ی اتخاذ استراتژی و سیاست های منطقه ای برای مبارزه با تروریسم اختلافات زیادی در مواضع راهبردی دو کشور وجود دارد». روش جمع آوری داده ها نیز منابع کتابخانه ای و اینترنتی و ارزیابی اسناد امنیت ملی آمریکا و روسیه می باشد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که به دلیل ماهیت هرمنوتیکی و پویای تروریسم، روسیه و آمریکا تعریف و درک یکسانی از این پدیده ندارند و در تعیین مصادیق تروریسم و نحوه ی مواجهه با آن اختلاف دیدگاه دارند. همچنین بر مبنای این ادراکات متفاوت، اولویت های منطقه ای متفاوتی نیز دارند.

مفهوم آنارشی از جمله مفاهیم کلیدی در روابط بین الملل محسوب می شود، از این رو، تمامی نظریه های روابط بین الملل درصدد تبیین و ارائه معنا و تعریف منسجمی از آن هستند. اما همواره نظریات روابط بین الملل فاقد برداشت مشترکی از آنارشی هستند و در میان آنها درخصوص آنارشی اجماعی وجود ندارد. این برداشت های مختلف به دلیل تفاوت در مبانی فرانظری و بالاخص موضع هستی شناختی نظریات می باشد. در این مقاله سعی می شود جایگاه آنارشی در نظریات خردگرا و بازتاب گرا مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین، این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که آنارشی در نظریات خردگرا و بازتاب گرا در روابط بین الملل بر چه نوع هستی شناسی استوار است و چه ماهیتی دارد؟ پاسخ به این سؤال به عنوان فرضیه پژوهش اینگونه مطرح می شود که آنارشی در نظریه های خردگرا بر هستی شناسی مادی استوار است و ماهیتی نسبتاً ثابت و تغییرناپذیر دارد. و در نظریه های بازتاب گرا بر هستی شناسی غیرمادی و اجتماعی استوار است و ماهیتی متغیر دارد. خردگرایان، به علت هستی شناسی اثبات گرا، آنارشی را ذاتیِ روابط بین الملل و واقعیتی ثابت و تغییرناپذیر می دانند. بازتاب گرایان نیز به علت تأکید بر موضع هستی شناختی فرااثبات گرا، آنارشی را برساخته ای می دانند که ماهیتی متغیر و سیال دارد. در این مقاله، نظریه های نئورئالیسم و نئولیبرالیسم در قالب نظریات خردگرا و نیز نظریه های پست مدرنیسم و سازه انگاری در دسته نظریات بازتاب گرا  قرار می گیرند

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سیاست خارجی ایران تغییرات بنیادی ایجاد شد. تقویت برنامه ی هسته ای که یکی از نمودهای بارز این تحولات بود، باعث چالش امنیتی اتحادیه ی اروپا در برابر ایران شد. ترس از ایران هسته ای، قاره ی سبز را به سمت ائتلاف جدید با ایالات متحده ی آمریکا و حتی تعدادی از همسایگان ایران به خصوص دولت های محافظه کار عرب راند. با چرخش در سیاست خارجی اروپا نسبت به ایران، جمهوری اسلامی نیز به بازبینی متحدان و دشمنان احتمالی پرداخت. بر همین اساس مقاله ی حاضر به بررسی محدودیت ها و فرصت های پیش رو در روابط ایران و اتحادیه ی اروپا  تحت تأثیر برنامه هسته ای می پردازد. راهبرد اساسی اتحادیه ی اروپا در قبال برنامه هسته ای جمهوری اسلامی جلوگیری از دست یابی احتمالی ایران به توانایی تولید تسلیحات اتمی است و از ابزارهای لازم از قبیل تحریم، مذاکره و تقویت رقباء ایران هم زمان بهره می گیرد. بخشی از سیاست گذاری خارجی این اتحادیه ی تحت تأثیر روابط ایران با کشورهای چین و روسیه و حتی تقابل یا تعامل احتمالی ایران با ایالات متحده ی آمریکا در میان مدت تغییر یافته است.