حسین یدالله نیا

  حکمروایی به عنوان رویکردی که در مقابله با مفهوم حکومت شکل گرفته است و در این رویکرد تلاش می شود تا با اصولی همچون مشارکت پذیری، شفافیت، عدالت محوری، مسئولیت پذیری، پاسخگویی، قانون مداری، توافق جمعی و کارایی زمینه را برای افزایش عملکرد مدیریت شهری، فراهم نماید. هدف پژوهش تحلیل جایگاه رویکرد حکمروایی خوب در عملکرد مدیریت شهری بابل بوده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی که روش گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه برای شهروندان و متخصصین شهری به منظور آگاهی از نظرات آن ها استفاده گردید. روش تحلیل با استفاده از آزمون های آماری توصیفی (میانگین، واریانس و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون هایT تک نمونه ای و Friedman) بهره گرفته شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که شاخص های حکمروایی در عملکرد مدیریت شهری بابل در سطح نامطلوبی قرار دارد و الگوی حکروایی خوب در عملکرد مدیریت شهری شکل نگرفته است. بر اساس نتایج حاصل از مدل SWOTبرای افزایش عملکرد مدیریت شهری در چارچوب رویکرد حکمروایی خوب در شهر بابل، استراتژی رقابتی به منظور توسعه نهادسازی محلی و مردمی به منظور تقویت و ارتقاء عملکرد مدیریت شهری در اولویت قرا گرفته است.

رویکرد حکم روایی منجر به نقش آفرینی فعال شهروندان در عرصه تصمیم گیری های شهری شده و این امکان را برای مدیران فراهم می کند تا با به کارگیری ظرفیت کنشگران، مشکلات را به صورت مناسب تر و بهینه تر شناخته و رفع کنند. در این پژوهش شهر ساری با توجه به افزایش جمعیت سالانه شهری و اهمیت این شهر به لحاظ سیاسی (مرکز استان)، عملکرد مدیریت شهر آن با توجه به نظرات شهروندان موردبررسی قرارگرفته است. جامعه آماری شهروندان شهر ساری بوده و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 384 نفر برآورد شده است. برای تحلیل علاوه بر آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) از آزمون T تک نمونه ای استفاده گردید. به همین منظور در این پژوهش سعی شده شاخص هایی چون مشارکت، کارایی، شفافیت، عدالت محوری، پاسخگویی، مسئولیت پذیری، قانون مندی و توافق جمعی مورد بررسی قرار گیرد. برای سنجش هر یک از متغیرها در پرسشنامه، از طیف لیکرت 5 سطحی استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد، میانگین کل شاخص های حکمروایی خوب از منظر شهروندان با مقدار 1.98 از 3 در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. با توجه به نتایج، در بین شاخص های بررسی شده شاخص کارایی و اثربخشی فعالیت مدیران و مسئولان شهری با میانگین 2.46 از 3 بیشترین میزان در بین شاخص ها را داشته است ولی کمتر از میانگین استاندارد است که نشان دهنده مؤثر نبودن روش فعالیت مدیران در عرصه شهری است و شاخص مشارکت با مقدار 1.67 از 3 کمترین مقدار را داشته است درنتیجه برای افزایش مشارکت شهروندان در امور مدیریتی لازم است که مسئولان شهری زمینه مشارکت شهروندان را فراهم کنند. نتایج عدم رضایت شهروندان را بیان می کند که در این رابطه مسئولان شهری باید با به کارگیری نظرات افراد در عرصه مدیریتی و سیاست گذاری ها، زمینه را برای افزایش رضایت از زندگی در شهر را فراهم نمایند.

بسیاری از شهرهای کشور با مشکل بافت فرسوده روبرو هستند. از این رو برای حل مشکل و بازآفرینی بافت های فرسوده رویکردهایی مورد استفاده قرار گرفتند، که صرفا کالبدی بوده و ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی و فضایی کمتر در نظر گرفته شده است. از رویکردهای جدید که به فعالیت کنشگران اجتماعی در فرآیند بازآفرینی اشاره دارد، رویکرد حکمروایی خوب شهری است. با تاکید بر این نگرش، در این تحقیق سعی شده است تا سطح شاخص های حکمروایی خوب شهری، در فرآیند بازآفرینی محله تجریش مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و برای گردآوری داده ها از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. همچنین اطلاعات حاصل از پرسشنامه ها در محیط نرم افزاری SPSS با روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی (آزمون های T تک نمونه ای و فریدمن) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان می دهد، وضعیت حکمروایی خوب در فرآیند بازافرینی تجریش نامطلوب قرار دارد و بیشترین میانگین را شاخص های مسئولیت پذیری و کارآمدی و شاخص های قانونمداری و چشم انداز استراتژیک با کمترین میانگین در پایین ترین رتبه قرار گرفته اند.

ساختار فضایی هر منطقه، بازتاب برنامه ریزی ها در طی دوره های مختلف میباشد که از ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و نظام توزیع فعالیت متاثر است. عدم توجه به برقراری تعادل بین سه رکن جمعیت، فعالیت و محیط در سازمان فضایی موجب گسیختگی فضای زیست و فعالیت، اتلاف قابلیتهای فضا و هدر رفتن استعدادها، حاشیه یی شدن مناطق و فشار به ظرفیتهای عرصه محدود، تشدید نابرابری های فضایی، نارسایی و توزیع نامناسب خدمات، اختلال در توسعه متوازن و یکپارچه منطقه یی خواهد شد. هدف پژوهش حاضر، بررسی ساختار فضایی استان هرمزگان و ارائه رویکرد مناسب به منظور آرایش منطقی فضا، ایجاد تعادل و هماهنگی در توزیع سه رکن فضا (جمعیت، فعالیت و محیط) است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و با ابزار تجزیه و تحلیل اطلاعات در محیط Arc GIS انجام گرفته است. به منظور شناخت راهبرد مناسب در جهت بهبود وضعیت ساختار فضایی از متخصصین و کارشناسان نظر خواهی شد و با استفاده از مدل SWOT مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان میدهد ساختار فضایی استان هرمزگان متمرکز و تک مرکزی بوده و سلسله مراتب نظام سکونتگاهی بر مبنای جمعیت و فعالیت در استان شکل نگرفته است. در همین راستا، راهبرد مناسب برای بهبود وضعیت و دستیابی به ساختار فضایی مطلوب، توجه به رویکرد آمایشی و راهبرد تثبیت پراکنده است؛ که این راهبرد به تقویت و توسعه مناطق سطح دوم و سطح سوم استان میپردازد.

تغییر رویکرد در مدیریت شهری و اهمیت بیش از پیش نقش کنشگران مختلف و شهروندان در عرصه امور شهری، موجب تغییر در رویکرد مدیریت شهری شده است و مدیریت متمرکز و دستوری به مدیریت پایین به بالا و مشارکت پذیر که در آن به همکاری بین کنشگران عرصه شهری پای می فشارد، تاکید شده است. در پژوهش حاضر به منظور تحلیل عملکرد مدیریت شهری، با رویکرد حکمروایی خوب و با توجه به شاخص های آن پرداخته شد. به همین منظور برای ارزیابی رویکرد حکمروایی، از آزمون های آماری (T تک نمونه ای و آزمون Friedman) استفاده گردید. جامعه مورد بررسی شامل دو گروه شهروندان و متخصصین بوده است. روش گردآوری داده از طریق پرسشنامه برای هریک از دو گروه تهیه گردید و بر اساس طیف لیکرت به جمع آوری نظرات پرداخته شد. از پرسشنامه شهروندان به منظور سنجش سطح حکمروایی و از داده های حاصل از پرسشنامه متخصصین درجهت شناخت قابلیت ها و ظرفیت در عرصه مدیریت شهری برای ارائه راهبرد بر اساس مدل SWOT بهره گیری شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد، سطح حکمروایی خوب در محدوده مورد مطالعه از میانگین متوسط (استاندارد) پایین تر بوده و نتایج حاصل از مدل SWOT هم برای افزایش عملکرد مدیریت شهری با استراتژی تدافعی درجهت توسعه مشارکت های مردمی در اولویت قرار گرفته است.

امروزه توجه به مدیریت محلی به منظور دستیابی به سیاست های پایدار شهری افزایش یافته است. در واقع به منظور بهبود وضعیت مدیریت شهری، باید هرچه بیشتر به سه عامل توانمندسازی، توان افزایی و بهره مندی از توان شهروندان و نهادهای شهری در مدیریت امور شهری به ویژه در سطح محلات مورد توجه قرار گیرد، که تمامی عوامل مذکور در مناسب ترین شکل آن در سطوح محلی و با تقویت نهادهای اجتماعی امکان پذیر است؛ در نتیجه شناخت ظرفیت ها به منظور بهره مندی از آن ها و شناسایی دقیق مسائل درجهت رفع بهینه امکان خواهد یافت. نوع تحقیق در این پژوهش کاربردی و روش جمع آوری اطلاعات به دو شیوه اسنادی (کتابخانه ای) و پیمایشی (میدانی) است و ابزار گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه و تحلیل نتایج آن ها با نرم افزار SPSS صورت گرفته است. پس از شناسایی عوامل تاثیرگذار در نقش نهادهای اجتماعی در امور محلی به بررسی شاخص هایی چون اطلاع و اگاهی، مشارکت و تعامل، اعتماد اجتماعی، کیفیت زندگی و عدالت اجتماعی در محله وصال (دانشگاه تهران) پرداخته شد، حجم نمونه بررسی شده بر اساس فرمول کوکران 384 نفر از ساکنان محله وصال بوده است. نتایج بدست آمده از آزمون T تک نمونه ای نشان می دهد، بر اساس نظرات شهروندان میانگین کل بدست آمده 2.70 از 3 در خصوص شاخص های بررسی شده در وضعیت نسبتا نامطلوبی قرار گرفته و مدیریت شهری نهاد محور در محله وصال شکل نگرفته است. در بین شاخص های بررسی شده شاخص عدالت اجتماعی با میانگین 2.28 کمترین و اعتماد اجتماعی با میانگین 2.92 بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است. در نتیجه برای افزایش مشارکت نهادهای محلی در مدیریت امور لازم است که مسئولان محلی با توجه به این شاخص ها و بکارگیری آن ها در عرصه مدیریتی و سیاست گذاری ها، زمینه را برای افزایش نقش نهادها فراهم نمایند.