ابراهیم جهانگیر

استان گیلان در مناطق شمالی کشور واقع شده است. این استان مهد تمدن طبری شناخته می شود که طی کشفیات صورت گرفته در سال های گذشته آثار بسیاری از مجموعه های تاریخی و باستانی استان بدست آمده است که به عنوان گنجینه های تاریخی و فرهنگی کشور شناخته می شوند. لذا آشنا ساختن مردم با چنین میراث های فرهنگی- هنری افتخارات و تمدن گذشته و تقویت حس وطن پرستی و غرور ملی از طریق ایجاد موزه امکان پذیر می باشد. با توجه به اینکه موزه یکی از زیر ساخت های گردشگری و لازمه توسعه آن به حساب می آید لازم به نظر می رسد در چارچوب سیاست های توسعه گردشگری کشور و افزایش درآمدهای ناشی از گردشگری در مقایسه ملی و منطقه ای نسبت به مکان یابی، تاسیس و احداث موزه ها همت گماشت. این پژوهش با استفاده از روش اکتشافی- تحلیلی با هدف مکان یابی موزه منطقه ای اقدام به تعیین مکان مناسب جهت احداث موزه در منطقه مورد مطالعه کرده است. بدین جهت از مهم ترین عوامل و فاکتور مکان یابی و نحوه جایگزینی موزه در سطح شهر و منطقه نحوه تعامل و ارتباط مجموعه با کاربری های شهری در مقیاس میانی و کلان منطقه و کشور می باشد. بنابراین در مقاله حاضر مطالعاتی مدون و سیستماتیک در سطح منطقه و سپس شهر منتخب بر اساس اصول شهرسازی و برنامه ریزی شهری از یک طرف و نیازها و ملزومات مجموعه موزه از طرفی دیگر صورت گرفته است تا بدین طریق مکانی مناسب جهت اختصاص به ساخت موزه بدست آید. بررسی ما نشان داد که در استان گیلان، شهرهای رشت و بندر انزلی شرایط مطلوبتری برای ایجاد موزه دارند و در ادامه تحلیل های مکان درون شهری مشخص شد که منطقه غربی شهر رشت به لحاظ ایجاد موزه منطقه ای از مطلوبیت بیشتری نسبت به سایر مناطق شهر برخوردار است.

مباحث شهروندی در جهان معاصر از جمله مباحث جذاب محسوب می شود که توجه بسیاری از عالمان اجتماعی و سیاسی را در رشته های گوناگون به خود جلب کرده است. تحولات ساختاری و کارکردی نظام های اجتماعی و سیاسی و ایجاد بسترهای متفاوت در اداره امور شهرها، همچنین ماهیت اسلامی بودن قوانین ایران، نگرش های گوناگونی درباره حقوق و وظایف شهروندی پدید آورده است. هدف پژوهش توصیفی و هم بستگی حاضر، تأثیر مؤلفه های مختلف حقوق شهروندی بر مدیریت شهری در شهر ایلام است. جامعه آماری شهروندان شهر ایلام است که برای نمونه 200 نفر انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات نیز پرسشنامه بود که متناسب با اهداف پژوهش تنظیم شد و پایایی آن به کمک آلفای کرونباخ برای پرسشنامه حقوق شهروندی 75 درصد و برای مدیریت شهری 74 درصد به دست آمد. به منظور بررسی روایی پرسشنامه نیز از روایی صوری استفاده شد که نشان دهنده تأیید پایایی پرسشنامه مورد نظر است. درنهایت مجموعه داده ها به کمک نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج حاصل پژوهش که به کمک آزمون کلموگروف-اسمیرنوف، رگرسیون و تی تست حاصل شد، نشان می دهد حقوق شهروندی برای افراد متعددی قابل درک و معنادار نیست. همچنین آگاهی از این حقوق می تواند بر مدیریت شهری شهروندان مؤثر باشد.

مقدمه: جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران با برخورداری از حدود 600 پایگاه امداد و نجات ثابت، خدمات تخصصی امداد و نجات را در تمام طول سال به هموطنان سراسر کشور ارائه می کند. در این میان پایگاه های جاده ای به عنوان یکی از اصلی ترین فعالیت های این جمعیت قریب به نیمی از این پایگاه ها را به خود اختصاص می دهد که در طول بیش از 32000 کیلومتر از جاده های بین شهری یا برون شهری کشور پراکنده اند. با توجه به گستردگی و همچنین تنوع عملکرد و وظایف در مناطق جغرافیایی متغییر باید سطح برخورداری یا محرومیت پایگاه های امداد و نجات جاده ای هلال احمر کشور به عنوان یکی از ارکان اصلی مدیریت حوادث و سوانح رانندگی کشور تعیین گردد. روش: در این پژوهش، با استفاده از شاخص مرکزیت وزنی، 20 شاخص اصلی در 282 پایگاه جاده ای در 31 استان کشور از لحاظ برخورداری از امکانات و تجهیزات تخصصی و الزامی امداد و نجات ارزیابی شدند و در چهار گروه برخوردار، نسبتاً برخوردار، نسبتاً محروم و محروم طبقه بندی شدند. یافته ها: با توجه به نتایج، به طور کلی می توان گفت که 139 پایگاه جاده ای در جمعیت هلال احمر که 49 درصد از مجموع کل پایگاه های جاده ای را دربرمی گیرند از امکانات مناسبی برای ارائه خدمات امداد و نجات در حوادث و سوانح رانندگی در جاده های برون شهری برخوردارند و بیش از نیمی از این پایگاه ها (143 پایگاه) یعنی 51 درصد از آنها امکانات و تجهیزات مناسبی برای ارائه خدمات امداد و نجات ندارند و نیازمند تقویت و توسعه در این بخش می باشند.

بررسی و مطالعه نقاط حادثه خیز در ایران، به سبب فقدان برنامه ریزی مدون در شناسایی و اولویت بندی این نقاط و فقدان بانک اطلاعاتی مناسبی که شناس نامه نقاط حادثه خیز کشور در آن ثبت شده باشد و پس از تأمین اعتبار و اجرای اقدامات اصلاحی داده های آن بهنگام شود، در سطحی پایین و ناکافی قرار دارد؛ در حالی که برای شناسایی و اولویت بندی آن ها نه از  روش های علمی معتبر استفاده می شود نه پس از صرف هزینه و ایمن کردن آن ها میزان اثربخشی و کاهش سوانح در این نقاط ارزیابی می شود. استان البرز با داشتن حدود 407 کیلومتر راه بین شهری از لحاظ طول راه ها دارای کمترین در سطح کشور است و در عین حال به سبب موقعیت استان در شاهراه مواصلاتی غرب، شمال غرب، و شمال کشور مقام اول در ترافیک بین شهری کشور را دارد. بیشترین تعداد متوفیان ناشی از تصادف برون شهری با 58 نفر کشته در هر 100 کیلومتر مربوط به استان البرز است که به رغم دارابودن بیشترین شاخص های سیستم حمل و نقل هوشمند و تعداد نسبی راهدارخانه ها در سطح کشور مقام اول کشته ها در جاده های کشور را به خود اختصاص داده است. در این تحقیق از روش تخمین کرنل از مجموع آنالیزهای فضایی نرم افزار Arc GISاستفاده شده است که از روش های قابل بهره برداری در شناخت مناطق پُرتراکم به شمار می رود. نتایج به دست آمده نشان می دهد محدوده بسیار حادثه خیز استان البرز با طول 3/2کیلومتر در محور چالوس و اتوبان قزوین قرار گرفته است. از مجموع راه های استان 85/11 کیلومتر از راه ها در شرایط حادثه خیز است.

مقدمه: یکی از مسائل قابل تأمل در مدیریت سوانح، مسأله حوادث و سوانح جاده ای می باشد که از موارد مهم آن شاخص های انتخاب محل استقرار مراکز امدادی در جاده است. در کشور ما به سبب تعدد و تفکیک مسئولیت ها در سوانح جاده ای، سازمان های زیادی به عنوان پاسخگو به چنین سوانحی دارای وظیفه قانونی هستند که از جمله آن ها می توان به جمعیت هلال احمر، اورژانس، راهداری، پلیس راه اشاره کرد. تحلیل مکانی مراکز امدادی در طول جاده ها، باتوجه به ویژگی های اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی، فاکتور مهمی در کاهش آسیب پذیری مدیریت سوانح جاده ای به شمار می رود. تحقیق حاضر سعی دارد تا به این سؤال پاسخ دهد که آیا مکان استقرار مراکز امدادی براساس شاخص های متناسب صورت پذیرفته است یا خیر؟ روش: نوع پژوهش حاضر کاربردی و روش مطالعه پژوهش اسنادی، تحلیلی و پیمایشی است. ابزار گردآوری اطلاعات و داده ها منابع کتابخانه ای، آماری، اینترنت و نقشه ها می باشد که به شیوه ترکیبی با استفاده از مدل های کاربردی مورد مطالعه قرار گرفته اند. مدل های استفاده شده در این تحقیق AHP و سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از آن است که بخش بسیار مهم و دارای اولویت در محورهای مورد بررسی فاقد پوشش امدادی است. مطابق اولویت بندی به دست آمده، به جز در محور تهران- هراز در دو محور دیگر توسعه پایگاه های امداد و نجات هلال احمر ضروری به نظر می رسد. خلاء پایگاه بین شهری اورژانس در هر سه محور به ویژه محورهای تهران- هراز و تهران- فیروزکوه نیز مشهود است. در ادامه، نتایج تحقیقات نشان داد که بخشی از منتهی الیه محور تهران- فیروزکوه نیازمند احداث راهداری و همچنین محدوده شهر فیروزکوه تا مرز استان مازندران و محور تهران- ورامین نیز نیازمند مطالعه و بررسی در خصوص احداث پاسگاه پلیس راه می باشد

INTRODUCTION: The occurrence of a huge number of road accidents in Iran makes it necessary to pay more attention than before to the rescue and relief sector, the correct locating of road rescue and relief bases and its development and equipment, especially in Alborz province and topological conditions, geographical diversity and its tourism characteristics. Therefore, in this research, in order to reduce the hazards, the spatial analysis of rescue and relief bases in this province was conducted. METHODS: In this research, in order to optimize the allocation and locating the rescue and relief centers, the intended indicators were extracted from the Red Crescent Society instructions and after preparing the required data, the weight of each index was extracted and optimized in PSO algorithm in MATLAB environment using AHP hierarchical analysis and OWA weighted average. The obtained weights were applied in the corresponding layers and the optimal points were suggested for the development of the rescue and relief network of Alborz province. FINDINGS: Finally, prioritizing the development of rescue and relief centers in the province was suggested after evaluating the accident-prone state of the province in relation to the existing and proposed centers as well as the development plans of the province CONCLUSION: The results showed that the use of PSO algorithm can have acceptable results in the field of optimal locating of rescue and relief centers.

در سالهای طولانی از بدو پیدایش شهرنشینی تا زمان حال، علی رغم تمام تغییرات ساختاری، شهر همواره با واقعیت هایی همراه بوده است که به عنوان مخاطرات طبیعی قلمداد می شوند. در این میان زلزله یکی از مهمترین و ویرانگرترین مخاطرات بوده است که از دیرباز بشر در پی یافتن راه حلی برای مقابله با آن بوده است ولی تاکنون موفق به دستیابی به دانش فنی مهار زلزله نگردیده است و در واقع بشر در مقابله با زلزله عاجز مانده است. در این شرایط که دیگر بشر با دانش کنونی خود را قادر به کنترل زلزله نمی بیند، اندیشه یافتن راههایی برای کاهش آسیب ها و خسارت زلزله را در سر پروراند. چگونه می توان آسیب پذیری شهرها در مقابل زلزله را کاهش داد؟ تغییر در نحوه استفاده از زمین در شهرها با هدف کاستن آسیبهای ناشی از زلزله یکی از راهکارهای است که نقش موثر آن در مقابله با آسیبهای زلزله به اثبات رسیده است. این موضوع در سه مرحله می تواند مورد ارزیابی قرار گیرد: مرحله اول که زمان آمادگی در مقابل بحران زلزله نامیده می شود، روند آماده سازی شهرها برای مقابله با بحران با آگاهی از وقوع آن است به گونه ای که شهر در حالت آماده باش برای زلزله طراحی و برنامه ریزی شده باشد. مرحله دوم زمان بحران است درست زمانی که شهر در وضعیت بحرانی قرار می گیرد با این تفاوت که با تمهیدات و تغییراتی که در مرحله قبل انجام دادیم یقیناً بایستی حداقل خسارت را انتظار داشته باشیم، و نهایتاً مرحله سوم که زمان بعد از بحران تا بازگشت به شرایط عادی است. این مقاله قصد دارد یکی از مهمترین ارکان آسیب پذیر و در عین حال آسیب رسان شهر یعنی کالبد و ساختار فیزیکی شهر در سه مرحله قبل، هنگام و بعد از زلزله، در جهت دستیابی به شهری ایمن در مقابل زلزله برنامه ریزی قرار دهد؛ بنابراین برنامه ریزی کاربری اراضی شهری با تدوین ضوابط و مقررات منطقه بندی (ارتفاعی، تراکمی و کارکردی) تفکیک اراضی، تخصیص فضاهای کافی برای انواع فعالیت، در نظر گرفتن سازگاری کاربری ها، تعیین حریم نواحی خطرناک، انتقال کاربری های ناسازگار، تدوین ضوابط و مقررات در زمینه تناسب توسعه و نهایتاً پیش بینی شرایط بحران و نیازهای مطرح در آن قادر به کاهش آسیب پذیری مناطق شهری می باشد. با توجه به مطالب ارائه شده در این مطالعه برنامه ریزی کاربری اراضی شهری در شهر ماهدشت به عنوان بررسی موردی از شهرهای مهاجرپذیر تلفات ناشی از بحران زلزله را با توجه به آسیب پذیری آن کاهش می دهد که قابل تعمیم و بررسی در شهرهای دیگر کشور نیز خواهد بود و نهایتاً یکی از مهمترین راهکارها و پیشنهادات ارائه شده در این فصل انتخاب موقعیت مناسب جهت آماده سازی سایتی به عنوان محل اسکان اضطراری و موقت در جوار منطقه آسیب پذیر شهر ماهدشت می باشد. در زمینه اسکان آسیب دیدگان از زلزله در شهر ماهدشت در دو مرحله اسکان اضطرای و اسکان موقت باتوجه به شرایط موجود و استانداردهای مطرح در این زمینه پیشنهاداتی ارائه گردید.