مهرنوش میرزایی

تدوین استراتژی برنامه تحقیقاتی مبتنی بر اهداف و سیاست های کلان بالادستی و عملیاتی کردن آن بر اساس ظرفیت ها و امکانات، از جمله اقدامات مهم و اساسی است که در مجموعه سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) انجام شده است. بخشی از این برنامه شناسایی استراتژیک و اولویت ها، تحقیقات اقتصادی و اجتماعی کشاورزی و توسعه روستایی است. که با استفاده از روش تحقیق توصیفی، پیمایشی و میدانی، با استفاده از تکنیک سوات انجام شده است. پس از بررسی اسناد بالا دستی، اقدام به برگزاری جلسات خبرگی با حضور محققین خبره و با تجربه حوزه تحقیقات اقتصاد و اجتماعی بخش کشاورزی و توسعه روستایی در سطح کشور گردید. نتایج نشان می دهد که از میان 11 نقاط ضعف بررسی شده، سه مورد تنوع اقلیمی، اطلاعات حاصل از مطالعات و وجود ظرفیت قانونی و از میان 21 نقاط ضعف بررسی شده، خرد شدن ارضی، عدو وجود نگرش مثبت اقتصادی و اجتماعی در تحقیقات و برنامه ریزی توسعه بخش از امتیاز و اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین از میان 14 مورد فرصت بررسی شده، دو مورد جهت گیری بخش به دانش بنیان و امکان ظرفیت افرایش تولید محصولات کشاورزی و از میان 11 مورد تهدید بررسی شده، دو مورد فقدان اعتقاد عملی به ساختار مناسب و کم توجهی به نتایج تحقیقات در برنامه ریزی از امتیاز و اهمیت بالایی برخوردار می باشند. براساس نتایج حاصل از بررسی عوامل درونی و عوامل بیرونی، ماتریس ارزیابی نشان می دهد که وضعیت فعلی تحقیقات اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، در ناحیه تدافعی می باشد. به عبارت دیگر، تلاش برای حفظ وضع موجود است. برای 9 حوزه پژوهشی در 14 محور پژوهشی بیش از 700 طرح/ پروژه اقتصادی و اجتماعی شناسایی شده که برای اجرای آنها نیاز به تامین امکانات، اعتبارات و نیروی انسانی متخصص با مشارکت بخش خصوصی، دانشگاه ها قابل اجرا است.

وضعیت توزیع و تنوع درآمد در مناطق روستایی، با توجه به ویژگی های خانوارها و در چارچوب معیشت پایدار، درخور بررسی است. در این مطالعه، به منظور بررسی وضعیت توزیع و تنوع درآمد و تأثیر آن بر اقتصاد خانوارهای روستایی منطقه الموت، از مدل لوجیت چند گانه (MNL) استفاده شد. داده های مورد نیاز مربوط به سال 1391 1392 است. داده ها با استفاده از پرسش نامه های تنظیمی از 127 خانوار نمونه جمع آوری شد. نتایج نشان می دهد سهم درآمد حاصل از فعالیت های دامی- زراعی مهم ترین عامل نابرابری درآمد در منطقه الموت است. به لحاظ تأثیرگذاری متغیرهای مؤثر، تفاوت معنی داری در سطوح یک و پنج درصد بین بخش های مختلف درآمدی (زراعی، دامی، جنبی، و ترکیبی) دیده می شود. همچنین، نتایج حاکی از آن است که ضرایب متغیرهای توضیحی مدل لوجیت چندگانه با احتمال بیش از 95 درصد هم زمان برابر صفر نیستند؛ این امر تناسب فرم تابعی انتخابی را در کلیه تخمین ها نشان می دهد. مدل لوجیت چندگانه نیز در سطح بالایی با آماره های آزمون نسبت راست نمایی معنی دار شد و بیشترین P-value برای بخش درآمد زراعی (079 / 0) به دست آمد. به منظور ایجاد تنوع درآمدی برای خانوارهای روستایی و انتقال درآمد از بخش کشاورزی به سایر بخش ها، سرمایه گذاری کافی در آموزش، هماهنگی فعالیت های بازتوزیعی دستگاه های اجرایی، و ایجاد بنگاه های تولیدی کوچک در منطقه الموت توصیه می شود. طبقه بندی JEL: R12, O18, D33, C35  

در این تحقیق اثر نوسانات ناشی از نا اطمینانی نرخ واقعی ارز بر ارزش افزوده ی بخش کشاورزی طی دوره ی 1390-1357 مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، ابتدا نوسانات ناشی از نا اطمینانی نرخ ارز با استفاده از روش GARCH محاسبه شده و سپس ماهیت متغیرهای توضیحی مدل پیشنهادی(پایا یا ناپایا بودن متغیرها) با استفاده از آزمون های ریشه واحد تعیین شد. در آخر نیز با استفاده از مدل خود توضیح با وقفه های توزیعی گسترده[1](ARDL)، تاثیر نوسانات نرخ واقعی ارز و انحراف آن از مسیر تعادلی بر ارزش افزوده ی بخش کشاورزی مورد بررسی قرارگرفت. نتایج نشان داد که اثر نرخ ارز واقعی با وقفه بر نرخ ارز واقعی جاری، مثبت و در سطح اطمینان 95% معنی دار می باشد. همچنین متغیر با وقفه ی ارزش افزوده و شاخص قیمت تولیدات کشاورزی اثر مثبت و معنی دار و متغیرهای نوسان نرخ ارز و وقفه ی صادرات کشاورزی اثر منفی و معکوس بر ارزش افزوده ی بخش کشاورزی دارند. متغیر موهومی جنگ تحمیلی نیز بر متغیر وابسته بی اثر می باشد. افزون بر این نتایج نشان داد که متغیرهای الگوی ارائه شده 36% انحرافات ارزش افزوده از مسیر تعادلی آن را تصحیح می کنند. بازگشت به شرایط تعادل نیز در یک دوره ی کوتاه مدت سه ساله و نسبتا با سرعت صورت می گیرد. در پایان نیز پیشنهاد شد که نظام ارزی مناسبی توام با سیاست های کلان اقتصادی در بخش کشاورزی و در جهت اصلاح انحرافات نرخ واقعی ارز به کار گرفته شود.