حکم شرعی «تعمد و تمایل به جایز اضطراری و شبه اضطراری» در فقه هنر
آرشیو
چکیده
در مواردی مانند اضطرار، باب تزاحم و مصلحت سنجی حاکم، ممکن است یک حکم حرام الهی عملاً به جایز تبدیل شود. در این تحقیق، چنین عملی را که ریشه در حرمت دارد اما به صورت موقت حلال شده، جایز اضطراری نامیده شده است. ممکن است مکلف در عرصه عمل فردی خود بخواهد این عمل جایز اضطراری را با قصد التذاذ و با قصد ارتکاب وجهِ حرامِ عمل انجام بدهد. چنان که در عرصه فقه حکمرانی بویژه حکمرانی هنر که ارتباط مؤثرتری با فرهنگ عامه دارد، حاکمیت ممکن است فعل جایز اضطراری را همراه با نوعی التذاذ و تعمد به وجهِ حرامِ عمل، تبلیغ و ترویج بکند. مسأله این تحقیق این است که قصد التذاذ از عمل جایز اضطراری و قصد ارتکاب وجهِ حرامِ آن عمل چیست؟ این مقاله با استفاده از روش اجتهادی این مسأله را با بررسی قیودی که در آیات مبارک اضطرار (مائده: 3،الانعام: 145و النحل: 115) به کار رفته بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که التذاذ از حلال اضطراری و نیز تعمد به ارتکاب وجهِ حرامِ این عمل، جایز نیست و دولت نیز در عرصه حکمرانی نباید به گونه ای عمل کند که موجب عادی سازی گناهی که در فرض اضطرار یا تزاحم یا مصلحت سنجی حاکم، حلال شده، بشود.The Jurisprudential Ruling on "Intentionality and Inclination Toward Permissible Emergency and Quasi-Emergency" in the Jurisprudence of Art
In cases such as necessity ( idhtirar ), conflict of duties ( tazahum ), and the ruler’s consideration of expediency ( maslahat ), a divinely prohibited ( haram ) ruling may practically become permissible (jayiz ). In this research, such an act—which originates in prohibition but is temporarily rendered lawful—is termed "permissible emergency" ( jayiz idhtirari ). A legally responsible person ( mukallaf ) may, in their individual practice, intend to perform this "permissible emergency" act with the aim of deriving pleasure (qasd al-ladhdhah ) or deliberately committing its prohibited aspect ( wajh al-haram). Similarly, in the realm of governance jurisprudence ( fiqh al-hukmrani ), particularly art governance—which has a more direct influence on public culture—the ruling authority might promote and propagate such "permissible emergency" acts while indulging in or intentionally emphasizing their prohibited dimensions. The core question of this research is: What is the nature of the intention to derive pleasure from a "permissible emergency" act, and what constitutes the intention to commit its prohibited aspect?Using a jurisprudential ( ijtihadi ) methodology, this article examines the constraints mentioned in the Quranic verses on necessity (e.g., 5:3, 6:145, 16:115) and concludes that deriving pleasure from a permissibly emergency act ( halal idhtirari ) or deliberately committing its prohibited aspect is not permissible ( jayiz ). Furthermore, the state, in its governance role, must avoid actions that normalize sins ( ‘adi-sazi gunah*) temporarily permitted under necessity, conflict, or expediency.
تبلیغات
