نشانه شناسی تصویری نقوش دیوارنگاره های خانۀ قریشی آمل (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
دیوارنگاره های دوره قاجار، به ویژه در خانه های تاریخی، گنجینه ای ارزشمند از مفاهیم فرهنگی، دینی و اجتماعی این دوره محسوب می شوند. این نقوش که اغلب با دقت و ظرافت خاصی ترسیم شده اند، نمادی از باورها و جهان بینی مردمان آن عصر هستند و می توانند به عنوان اسنادی تصویری برای بازشناسی تحولات هنر و معماری قاجار مورد مطالعه قرار گیرند. خانه قریشی آمل، به عنوان یکی از برجسته ترین نمونه های معماری این دوره، با دیوارنگاره هایی متنوع و سرشار از مفاهیم نمادین، فرصتی منحصربه فرد برای تحلیل نشانه شناختی فراهم می کند. این پژوهش با هدف بررسی عمیق تر مضامین و معانی پنهان در لایه های مختلف نقوش دیوارنگاره های این خانه، تلاش می کند تا ارتباط این نقوش با باورهای دینی، فرهنگی و اجتماعی قاجاری را آشکار کند. تحلیل دیوارنگاره ها در این پژوهش، فراتر از توصیف صرف، در جست وجوی معناهای نهفته و دلالت های نمادین آن هاست تا بتواند به درک جامعی از دیدگاه های هنری و اعتقادی هنرمندان و مخاطبان آن دوره دست یابد. پرسش های پژوهش بدین شرح است: 1. چه مضامینی در دیوارنگاره های خانه قریشی آمل قابل مشاهده است؟ 2. بار معنایی لایه های نقوش خانه قریشی آمل براساس رویکرد نشانه شناسی تصویری چیست؟ روش پژوهش مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی است. روش نمونه گیری به شکل انتخابی با حجم نمونه چهار دیوارنگاره کلی است که خود دارای دوازده نقش جزئی است و با رویکرد نشانه شناسی تصویری بر مبنای دلالت های صریح و ضمنی مورد تحلیل کیفی قرار گرفته است. نقوش دیوانگاره های خانه قریشی آمل شامل دسته بندی حیوانی، گیاهی، نمادین، انسانی و شکار هستند که از این میان به ترتیب، نقش طاووس به جلوگیری از ورود شیطان به بنا، نقش خرگوش به به زانودرآوردن دشمنان، نقش دارکوب به محافظت از درختان و نقش شانه به سر به طور کلی بر انسان کامل دلالت دارند. در دسته بندی نقوش گیاهی، دلالت صریح بر نقش درخت زندگی در قالب درخت سرو و نقش گلدانی وجود دارد که نقش درخت زندگی نماد درخت طوبی و استفاده از نقوش گلدانی برانگیزاننده حسی شورانگیز در نمای خارجی بنا در چشم مخاطب است. در دسته بندی نقوش نمادین، اژدها بر خنثی کردن نیروی منفی، خورشیدخانم بر الوهیت و ذات حق تعالی و لطف و رحمت ایشان و زن پرنده بر ملائک و فرشتگان اشاره دارد. نقش انسانی مرد شکارچی بر اهمیت بازتاب زندگی روزانه توسط هنرمند بومی دلالت دارد و نقش جدال شیر و گوزن در دسته بندی نقوش شکار نماد مفهوم قدرت و شوکت است. نتایج حاکی از متأثربودن نقوش از باورهای دینی و فرهنگ ایرانی و طبقات اجتماعی دوره قاجار است. با توجه به اهمیت فرهنگی و هنری بناهای دوره قاجار، حفاظت از آن ها ضروری است. بدین منظور پیشنهاد می شود که از نقوش تزیینی این بناها در هنر معاصر، الهام گرفته شود تا علاوه بر حفظ این میراث، ارتباطی میان گذشته و حال برقرار گردد.Visual Semiotics of the Wall Murals in Qorayshi House, Amol
Murals of the Qajar era particularly in the historical houses are considered a valuable treasure of cultural, religious, and social concepts of this era. These figures have often been depicted with specific accuracy and elegance. These are symbols of the beliefs and worldviews of the people of that era and can be studied as a visual document to recognize developments in Qajar art and architecture. The Qoreyshi House in Amol, as one of the most outstanding samples of this era, containing varied murals full of symbolic concepts provides a unique opportunity for semiotic analysis. This research tries to reveal the relationship between figures and Qajar's religious, cultural, and social beliefs with the goal of deeper investigation of hidden meanings and concepts in various layers of mural figures in this house. Murals analysis in this research is higher than a mere description. It seeks their hidden meanings and symbolic implications to obtain a comprehensive perception of the artistic and religious views of artists and audiences of that era. The questions of this research are: 1-What concepts are observable in murals of Qoreyshi House in Amol? 2- What is the semantic load of the figure layers in the Qoreyshi House in Amol based on the visual semiotics approach? The methodology of this research is descriptive-analytical. The sampling method is selective with a sample size of four general murals, which themselves have twelve minor figures. In addition, it was qualitatively analyzed using a visual semiotics approach based on implicit and explicit implications. The mural figures of Qoreyshi House in Amol include animal, plant, symbolic, human, and hunting classifications where the peacock figure implies preventing Satan from entering the building, the rabbit figure implies bringing enemies to their knees, the woodpecker figure implies protecting the trees, and the comb figure implies generally human protection, respectively. There is an explicit implication to the role of a life tree in plant classification in the form of a cedar tree and a vase pattern. The life-tree figure is a symbol of the Tuba tree, and using vase figures motivates sensory stimulation in the eyes of the audience on the exterior of the building. Dragon in the classification of symbolic figures implies neutralization of negative force, the sun goddess implies the divinity and essence of the Almighty, and the bird-woman implies angels and archangels. The human figure of a hunter-man reflects the daily life of the native artists, and the lion and deer fighting in the figures classification is a symbol of the power and glory concept. The results showed the figures' impressibility from Iranian cultural and religious beliefs and social classes of the Qajar era. Regarding the cultural and artistic importance of the Qajar-era buildings, their protection is essential. Therefore, it is suggested to get inspired by the decorative figures of these buildings in contemporary art to protect this heritage and connect the past and present.
تبلیغات
