تحلیل مضمونی نقوش انسانی در قالب های قلمکار قاجاری محفوظ در کاخ موزۀ گلستان (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
کاخ موزه گلستان به عنوان یکی از اصلی ترین مراجع میراث دار هنر قاجار، نزدیک به سی قالب قلمکار را در خود محفوظ دارد. درمیان قالب های مذکور، تعداد هفت نمونه با نقش انسانی تعریف شده است. این در شرایطی است که معمولاً نضج هنر قلمکار با عصر صفوی شناخته شده و مضامین عمده این هنر در شکل چاپی، در تمامی ادوار به ویژه قاجار با صور گیاهی نسبت پیدا می-کند. درحالی که پژوهش حاضر می کوشد، نسبت به تحلیل مضمونی تعدادی از قالب های قلمکار قاجاری اقدام کند که صاحب نقش انسانی هستند تا از این مسیر ضمن اثبات حضور و وجود نقش انسانی در قالب های قلمکار آن عهد، موضوعات بازنمایانه در این مهرها را در ارتباط با دیگر هنرهای تصویری آن دوره همچون نقاشی به چالش بگیرد و به جهت مفهومی مورد شناسایی قرار دهد؛ بنابراین پرسش آن است: چگونه می توان با مطالعه نقوش انسانی مصور بر قالب های قلمکار قاجاری (محفوظ در کاخ موزه گلستان) نسبت به ارزیابی مضمونی آنها دست یافت؟ نتیجه این مطالعه تاریخی به شیوه توصیفی – تحلیلی، با گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی و میدانی شکل گرفت و نتیجه نشان داد: در این مهرهای قاجاری، نقوش انسانی به صورت تقریباً طبیعت گرا ظاهر شده اند یعنی می توان آنها را در قیاس دیگر با هنرهای تجسمی عصر قاجار به خوانش گرفت. نقوشی که در ساخت و ساز فرم ها و مهم تر از آن، نحوه بازنمایی به هنرهای تصویری هم دوره در عهد قاجار ادای دین می کنند. ظاهراً این قالب ها برای تکمیل منسوجات با نقش معراج حضرت رسول (ص)، نمود شاه عباس صفوی، نادرشاه، ساقیان، رامشگران و خدمتگزاران به کار می آمده اند بنابراین می توان مدعی بود در این مهرها، مضامین دینی، خسروانه و بزمی قابل بازیابی است. در این بین، همچون سایر جلوه های فرهنگی و هنری آن دوره، مصادیق مؤثر در شکل گیری محفل ملوکانه و شاهوار بیش از سایر موضوعات خودنمایی می کند.Thematic Analysis of Human Figures in Qajar Calico Molds Preserved in Golestan Palace Museum
As a major reservoir of Qajar art heritage, Golestan Palace Museum houses nearly thirty calico (Qalamkar) molds, of which seven depict human figures. The peak of calico art is often associated with the Safavid era, with the predominant themes of this print art, across all period, particularly Qajar era, being largely centered around botanical imagery. This study aims to examine the thematic elements of those Qajar calico molds that contain human figures in order to challenge demonstrative themes in these molds in relation to visual arts of the time such as painting, while proving presence of human figures in the calico molds of that period, identifying them conceptually. Therefore, the question of the research is “How can Qajar calico molds (of Golestan Palace Museum) be thematically assessed by examining their human figures?” This historical research was conducted using a descriptive-analytical approach, with its data being gathered through documentary and field method. The findings revealed that the human figures depicted in these Qajar calico molds were demonstrated in a somewhat naturalistic style making it possible to read them in comparison with other visual arts of the period. These figures contribute to construction of forms and, more importantly, to the methods of representation of the contemporary visual arts of the Qajar era. It appears that these calico molds were used for preparation of textiles with sceneries of Mi’raj of the Prophet Mohammad and depictions of Shah Abbas Safavi and Nader Shah, as well as butlers, musician, and servants. Therefore, it can be asserted that they reflect religious, royal and ceremonial themes, with examples of elements contributing to formation of royal circles being more prominent, similar to other cultural and artistic expressions of the era.
تبلیغات
