آسیب ها و فرصت های انجمن های دوازده قدمی برای معتادان مسلمان (مقاله پژوهشی حوزه)
درجه علمی: علمی-پژوهشی (حوزوی)
آرشیو
چکیده
مقدمه و اهداف: انجمن الکلی های گمنام به عنوان پایه همه انجمن های دوازده قدم، با نام اختصاری (AA) (Alcoholics Anonymous) نخستین بار، در سال 1935 میلادی، با هدف بهبودی الکلی هایی که سرانجامی جز مرگ نداشتند، در آمریکا تأسیس شد. سپس، انجمن معتادان گمنام، در سال 1953 میلادی با الهام از آموزه های این انجمن با نام اختصاری (NA) (Narcotics Anonymous)، شروع به کار کرد و اکنون با بیش از 2 میلیون عضو در حال فعالیت است. پیام رسانی انجمن معتادان گمنام، در ایران، از سال ۱۳۶۹ توسط چند عضو، در مرکز بازپروری قرچک آغاز شد. در سال ۱۳۹۲ از وزارت کشور، به عنوان سازمانی مردم نهاد در سطح ملی، مجوز فعالیت دریافت کرد. همه فعالیت ها در این انجمن داوطلبانه است. این انجمن با روش درمانی معنویت گرا، به درمان معتادان می پردازد و در بیشتر کشورها و از جمله ایران، فعالیت وسیعی دارد و به اذعان پژوهش های موجود، این روش، در درمان و کنترل اعتیاد، موفق بوده و فرصت هایی را برای جامعه فراهم کرده است؛ اما ورود آموزه های معنوی انجمن به ایران، بدون شناسایی دقیق آثار منفی فرهنگی آن بر معتادان مسلمان ایران، سبب بروز آسیب هایی در زندگی معنوی این گروه شده است. بنابراین، ضروری است این آسیب ها و علل آن، که بیشتر در حوزه دینداری معتادان است، در کنار فرصت های آن برای کنترل اعتیاد در جامعه اسلامی شناسایی شود. پرسش اصلی پژوهش عبارت است از: روش درمانی ترک اعتیاد دوازده قدم، چه آسیب ها و فرصت هایی را برای معتادان مسلمان به همراه دارد؟ هدف از این پژوهش معرفی اجمالی آموزه های انجمن و نیز شناسایی آسیب ها و فرصت های آن برای معتادان مسلمان می باشد.روش تحقیق: این پژوهش، با روش بررسی اسنادی و از طریق مصاحبه با معتادان بهبود یافته عضو انجمن انجام شده است. جامعه آماری آن، مجموعه ای از متون انجمن و نیز مصاحبه های انجام شده با برخی از معتادان بهبودیافته عضو انجمن و نیز متون برگرفته از کارگاه های آموزشی این گروه می باشد. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی استفاده شده است. با مراجعه به متون مرتبط با این انجمن و مصاحبه های انجام شده، ابتدا به اختصار آموزه های آن بیان شده و سپس آسیب ها و فرصت های آن برای معتادان مسلمان استخراج شده است. داده ها با روش کتابخانه ای جمع آوری شده است. روش تحلیل محتوا، خطوط کلّی ای را برجسته می کند که، به شکلی پراکنده، در مجموعه ای از متون نوشته یا نانوشته یا مانند آن درباره موضوع تحقیق و مقوله های تحلیل وجود دارد (محسنی و سلیمی، 1391، ص139-144). در این تحقیق، واحد تحلیل، گزاره های موجود در متون کتبی مرتبط با آموزه های انجمن دوازده قدمی و مصاحبه های انجام شده با معتادان بهبودیافته عضو انجمن است. مقوله بندی، موضوعی، و ناظر به محتوای این گزاره هاست. واحد کدگذاری، مضمون است. این مضمون ها دراین منابع، و نیز مصاحبه ها، جستجو، شناسایی و انتخاب شده اند؛ منابعی از قبیل «کتاب بزرگ الکلی های گمنام»، «کتاب از دیدگاه بیل»، «کتاب 12 قدم و 12 سنت» و کتاب «معتادان گمنام، چگونگی عملکرد». همچنین، به صورت انتقادی، برخی از آموزه های این انجمن در مقایسه با آموزه های اسلامی نقد شده است. ازآنجاکه انجمن الکلی های گمنام، پایه همه انجمن ها می باشد، و آموزه های آنها برگرفته از منابع آن است، بیشتر منابع از این انجمن می باشد.نتایج پژوهش: انجمن دوازده قدم، از تلفیق آموزه های مسیحی برگرفته از گروه مذهبی آکسفورد و تجربیات اولیه بنیان گذاران آن در ترک اعتیاد به الکل شکل گرفته است. اما، بیل ویلسون، اصول AA را به شکلی طراحی کرد که برای افراد با هر نوع پیشینه مذهبی یا غیرمذهبی قابل استفاده باشد. هرچند انجمن، پس از جدایی از گروه آکسفورد، در آموزه های خود، عدم وابستگی به مذهبی خاص را اعلام کرد، اما به لحاظ اینکه درمانی معنویت گراست، اثرگذاری روش خود را براساس توجه به ارضای نیازهای معنوی بیماران معتاد به الکل قرار داده است.مزایای این روش عبارت اند از: عدم منافات پیمودن قدم ها به عنوان تکنیک ترک اعتیاد با شریعت اسلامی، امکان استفاده از آن برای کنترل اعتیاد با حفظ دینداری اسلامی، ساده بودن تکنیک ها و امکان اجرای آن توسط معتادان بهبودیافته و حمایت از معتادان دیگر بدون چشم داشت مادی، و عدم وابستگی مالی آن به بودجه های دولتی. آسیب های عمده انجمن عبارت اند از: تفاوت ماهوی آموزه های انجمن با اصول و فروع اسلام، برداشت نادرست از مفاد منابع اصلی در ترجمه متون به فارسی توسط کارگزاران داخلی، عدم توجه به پایبندی مذهبی اسلامی افراد پس از پیمودن قدم ها، عدم بازسازی آموزه های دوازده قدم متناسب با فرهنگ غنی اسلامی. مهم ترین پیشنهاد برای استفاده بهینه از این روش، کاربرد آن فقط به عنوان تکنیک کنترل اعتیاد و نه سبک زندگی و نیز تقویت دینداری اسلامی این گروه به ویژه راهنمایان آن و استفاده از آن برای معتادان مسلمان با حفظ سبک زندگی معنوی اسلامی آنان و تلاش علمی برای هماهنگی این آموزه ها با فرهنگ اسلامی با حفظ چهارچوب اصلی قدم ها و نیز دینداری معتاد مسلمان بهبودیافته.جمع بندی و نتیجه گیری: هرچند آموزه های انجمن، خاستگاهی مذهبی و مسیحی دارد، اما این تکنیک توسط بنیان گذاران آن به گونه ای تنظیم شده است که برای هر معتاد متمایل به ترک، با هر مذهبی و حتی برای منکران خدا قابل استفاده است. براساس ادعای بنیان گذاران، این روش می تواند به عنوان سبک زندگی معنوی در تمام جنبه های زندگی معتادان سرایت داشته باشد. بنابراین، اگر معتاد مسلمان، سبک زندگی معنوی اسلامی را رها کند و آموزه های انجمن را به عنوان مذهب و سبک زندگی معنوی خود انتخاب کند و آن را در تمام وظایف فردی و اجتماعی زندگی خود سرایت دهد، به شدت از نظر اسلام مردود است؛ زیرا هیچ کدام از اصول و فروع دین در آموزه های انجمن لحاظ نشده است.اما اگر معتاد مسلمان با حفظ اصول دینداری اسلامی خود، از این قدم ها در جهت نجات از اعتیاد، به عنوان روش درمانی استفاده کند، نه تنها از نظر اسلامی مردود نیست و منعی ندارد، بلکه مطلوب هم هست؛ به ویژه آنکه به اذعان پژوهش های فراوان، کارآمدی این روش، برای ترک اعتیاد به اثبات رسیده است. همچنین، با توجه به ویژگی های معنوی دین اسلام، پیمودن این قدم ها برای معتاد مسلمان و پایبند به شریعت اسلامی، سریع تر، دقیق تر و با اشتباه کمتری انجام می شود. چون خداوند قادر، راه مستقیم رسیدن به خود را برای انسان ها مشخص کرده است و اراده خود را نسبت به او، از طریق پیامبر و کتاب خود، یعنی قرآن کریم، ابلاغ کرده است. بنابراین، لازم است معتادان مسلمان عضو انجمن با حفظ سبک زندگی معنوی اسلامی از این روش، فقط در جهت ترک و کنترل اعتیاد خود بهره ببرند.Challenges and Opportunities of Twelve-Step Fellowships for Addicts in an Islamic Society
Introduction and Objectives: Alcoholics Anonymous (AA), the foundation of all Twelve-Step fellowships, was first established in the United States in 1935 with the goal of helping alcoholics who otherwise faced death. In 1953, Narcotics Anonymous (NA) emerged, inspired by AA’s teachings, and today has more than two million members worldwide. NA was introduced to Iran in 1990 (1369 SH) at a rehabilitation center in Qarchak and, in 2013 (1392 SH), obtained official NGO status from the Ministry of Interior. All activities are voluntary. NA employs a spirituality-based therapeutic approach that has proven effective in addiction treatment and prevention across many countries, including Iran.However, the importation of NA’s spiritual framework into Iran without careful consideration of its possible cultural and religious side effects has raised challenges for Muslim addicts. Identifying both harms and opportunities—particularly with regard to religious commitment—is therefore essential. The central research question is: What harms and opportunities does the Twelve-Step recovery method present for Muslim addicts? The aim of this study is to introduce the core teachings of NA and to identify their potential risks and benefits for Muslim participants.Methodology:This study employed documentary analysis and interviews with recovering NA members. The data set included NA literature, workshop materials, and semi-structured interviews with recovering addicts. Inductive qualitative content analysis was used, with statements in written sources and interviews treated as the units of analysis. Thematic categorization focused on substantive content, with coding units identified as recurring themes. Primary sources included Alcoholics Anonymous: The Big Book, As Bill Sees It, Twelve Steps and Twelve Traditions, and Narcotics Anonymous: How It Works. In addition, certain NA teachings were critically compared with Islamic principles.Findings: The Twelve-Step method emerged from a combination of Christian teachings of the Oxford Group and the early recovery experiences of AA’s founders. Although AA later declared itself non-denominational, its approach remains spirituality-based, emphasizing the fulfillment of addicts’ spiritual needs.Opportunities identified include:Compatibility of the Steps as a therapeutic technique with Islamic law,Possibility of recovery while maintaining Islamic religious commitment,Simplicity and accessibility of the method, enabling recovering addicts to guide others voluntarily,Independence from government funding.Harms identified include:Fundamental differences between Twelve-Step teachings and Islamic principles,Misinterpretations arising from Persian translations of NA texts,Lack of emphasis on maintaining Islamic religious practice after completing the Steps,Absence of adaptation of Twelve-Step teachings to the cultural and spiritual heritage of Islam.The main recommendation is that the Twelve Steps should be used by Muslim addicts only as a therapeutic technique for recovery rather than as a comprehensive spiritual lifestyle. Strengthening Islamic religiosity among members—especially sponsors—and adapting the method to Islamic culture, while preserving the Steps’ therapeutic structure, would allow Muslim addicts to benefit from this approach without compromising their faith.Conclusion: Although the Twelve-Step model has Christian roots, it was designed to be applicable to individuals of all faiths or none. Its founders promoted it as a spiritual way of life, extending beyond addiction recovery. For Muslim addicts, however, adopting the Steps wholesale as a religious or spiritual lifestyle is unacceptable in Islam, since they do not incorporate Islamic beliefs and obligations.If, however, Muslim addicts employ the Twelve Steps strictly as a therapeutic method within the framework of Islamic faith and practice, this approach is not only permissible but desirable. Given the proven effectiveness of this method, Muslim addicts who remain committed to Islamic teachings may progress through the Steps more effectively, with fewer errors, since Islam already provides a divinely guided spiritual path through the Qur’an and the Prophet.Accordingly, Muslim NA members should preserve their Islamic spiritual lifestyle and use the Twelve-Step method solely for addiction recovery and control, drawing on Islam as their ultimate source of guidance.
تبلیغات
