پیشینه و اهداف: متغیرهای پردازش شناختی، لذت یادگیری و عملکرد تحصیلی در درس تاریخ به عنوان متغیرهای مهم در ارتقای نظام آموزشی است. این پژوهش باهدف بررسی اثربخشی آموزش به روش نقشه مفهومی بر پردازش شناختی، لذت یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس تاریخ پایه یازدهم انجام شد. روش: روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش دانش آموزان دختر مشغول به تحصیل در پایه یازدهم مدارس دوره متوسطه اول شهر اراک بودند که از بین آنها 44 نفر انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه پردازش شناختی اسکوونبرگ و شیلدر (1996)، پرسشنامه احساسات پاکران در آموزش و پرورش (2002) و آزمون پیشرفت تحصیلی محقق ساخته بود. نتایج با استفاده از نرم افزار spss نسخه25و آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد که آموزش به روش نقشه مفهومی با ایکس مایند بر پردازش شناختی، لذت یادگیری و عملکرد تحصیلی درس تاریخ مؤثر بود و به طور معناداری پردازش شناختی، لذت یادگیری و عملکرد تحصیلی درس تاریخ دانش آموزان دختر را افزایش داد .نتیجه گیری: با توجه به اینکه آموزش با استفاده از نقشه مفهومی در پردازش شناختی، لذت یادگیری و عملکرد تحصیلی مؤثرتر از آموزش سنتی و رویه موجود است، مطلوب است معلمان تاریخ با استفاده از نقشه مفهومی را به عنوان بخشی از برنامه درسی و کلاس ها قرار دهند. باید رویدادی برای تهیه و طراحی نقشه های مفهومی برای معلمان برگزار شود.