سنجش ظرفیت سازگاری بهره برداران عشایری در مواجهه با تغییرات اقلیمی (مورد مطالعه: مراتع قشلاقی شهرستان دشتستان استان بوشهر) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مقدمه: تغییرات اقلیمی یکی از چالش های بزرگ قرن بیست ویکم است که تأثیرات گسترده ای بر جوامع انسانی و اکوسیستم ها دارد. یکی از گروه هایی که بیشترین آسیب را از این تغییرات متحمل می شوند، بهره برداران مرتع مانند عشایر و دامداران سنتی هستند. مراتع نقش اساسی در حفظ تنوع زیستی، تأمین علوفه دام و تثبیت خاک دارند. اما تغییرات اقلیمی موجب کاهش کیفیت و کمیت پوشش گیاهی، افزایش فرسایش خاک و کاهش ظرفیت تولید مراتع شده که چالش های جدی برای معیشت عشایر ایجاد کرده و ظرفیت سازگاری آنها را تحت تاثیر قرار داده است. هدف پژوهش: هدف این پژوهش، سنجش ظرفیت سازگاری بهره برداران عشایری در مواجهه با تغییرات اقلیمی در منطقه قشلاقی شهرستان دشتستان واقع در استان بوشهر است. روش شناسی تحقیق: این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر پیمایش میدانی انجام شده است. داده ها از طریق پرسش نامه و مصاحبه های نیمه ساختاریافته از نمایندگان بهره برداران عشایری جمع آوری شدند. جامعه آماری شامل عشایر منطقه دشتستان (20000 نفر) بود. حجم نمونه پژوهش شامل 79 نفر از شوراهای عشایری دوره پنجم طوایف رحیملو و شش بلوکی از ایل قشقایی می باشد که به روش نمونه گیری هدفمند و به صورت نمونه کامل می باشد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش منطقه قشلاقی شهرستان دشتستان در استان بوشهر است. این منطقه در جنوب ایران واقع شده و از نظر اقلیمی، دارای آب وهوای گرم و خشک است. مراتع این منطقه از نظر تأمین علوفه دام برای جوامع عشایری اهمیت زیادی دارند چرا که در طول زمستان به چرای دام های خود در این منطقه می پردازند. یافته ها و بحث: نتایج پژوهش نشان داد بهره برداران منطقه قشلاقی بیشترین تاثیر تغییرات اقلیمی را در«کمبود بارش ها» «کم آب شدن و خشک شدن منابع آب سطحی» و «کاهش پوشش گیاهی» درک کرده اند، در حالی که عواملی مانند «تغییر در زمان و مکان بادها» و «ظهور حشرات و آفات جدید» کمترین اهمیت را از نظر آن ها داشته اند. همچنین با در نظر گرفتن وضعیت خیلی ضعیف(عدد1) تا خیلی خوب(عدد5)، میانگین ظرفیت سازگاری بهره برداران در بعد اقتصادی 76/1، اجتماعی 14/2، زیرساخت 34/2، دانش 41/2 و دولت 2 بوده و میانگین کلی ظرفیت سازگاری نیز 13/2 می باشد که نشان دهنده ظرفیت سازگاری متوسط این جامعه در مواجهه با تغییرات اقلیمی می باشد. نتایج: پژوهش نشان داد که برای بهبود ظرفیت سازگاری عشایر منطقه قشلاقی، باید بر افزایش حمایت های مالی و فنی دولت، توسعه زیرساخت های اساسی، بهبود دسترسی به منابع اطلاعاتی و آموزشی و تقویت تنوع اقتصادی بهره برداران تمرکز شود تا تاب آوری آن ها در برابر تغییرات اقلیمی بهبود یابد.Measuring the Adaptive Capacity of Nomadic Resource Users to Climate Change (A Case Study of the Wintering Grounds in Dashtestan District, Bushehr Province)
Introduction Climate change is one of the most pressing challenges of the 21st century, with widespread impacts on human societies and ecosystems. Among the most vulnerable groups are rangeland users, particularly nomadic pastoralists and traditional livestock herders. Rangelands play a critical role in biodiversity conservation, livestock forage provision, and soil stabilization. However, climate change has significantly reduced vegetation quality and coverage, accelerated soil erosion, and diminished rangeland productivity. These environmental changes pose serious threats to nomadic livelihoods while weakening their adaptive capacity. Methodology This study employed a descriptive-analytical approach based on field surveys. Data were collected through questionnaires and semi-structured interviews with representatives of nomadic beneficiaries. The statistical population consisted of approximately 20,000 nomads in the Dashtestan region. The sample size included 79 individuals from the fifth-term nomadic councils of the Rahimlou and Shesh Bolouki clans of the Qashqai tribe, selected through purposive sampling as a complete sample. Geographical area of research The geographical scope of this research is the winter pasture (Qeshlaq) region of Dashtestan County in Bushehr Province. Situated in southern Iran, this area is characterized by a hot and arid climate. The rangelands of this region play a vital role in providing forage for livestock among nomadic communities, as they rely on these pastures for grazing their herds during the winter season. Results and discussion the findings revealed that nomadic users in the Qeshlaq region perceived the most significant impacts of climate change in the form of "reduced precipitation," "decline and drying of surface water sources," and "decreased vegetation cover." In contrast, factors such as "changes in the timing and location of winds" and the "emergence of new insects and pests" were considered less significant. Furthermore, using a scale from 1 (very weak) to 5 (very strong), the average adaptive capacity of the users was assessed as follows: economic dimension – 1.76, social dimension – 2.14, infrastructure – 2.34, knowledge – 2.41, and institutional/governance – 2.00. The overall average adaptive capacity was 2.13, indicating a moderate level of adaptive capacity within this community in the face of climate change. Conclusion The results of the study indicate that enhancing the adaptive capacity of nomads in the winter pasture (Qeshlaq) regions requires a multifaceted approach. Key strategies include increasing governmental financial and technical support, developing essential infrastructure, improving access to informational and educational resources, and strengthening economic diversification among beneficiaries. Implementing these measures can significantly improve their resilience to the impacts of climate change. Key words: Adaptive Capacity, Climate Change, Dashtestan District, Rangeland, Qashqai Nomads.
تبلیغات
