جستارهای سیاسی معاصر

امام خمینی از علماء برجسته و سرآمدی است که در حوزه نظر و عمل سیاسی در تاریخ معاصر ایران نمود و ظهور خاصی از خود نشان داده است؛ پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 57 و تاسیس نظام جمهوری اسلامی از مشخصات این تبلور است. نظر و عمل امام خمینی،در نسبت با دوران مدرن، ترکیبی از همسویی و جدایی با آن قابل مشاهده است.با توجه به پایه گذاری دولتی جدید در ایران، نسبت دیدگاه ها و نظرات امام خمینی با اصول و مبانی دوران و دولت مدرن، بحث مهمی در طراحی، تنظیم و شناخت مسیر حرکت آینده اندیشه ورزی سیاسی است. امام خمینی از یک طرف با طراحی و تأسیس یک نظام سیاسی دینی و البته جدید در قالب «جمهوری اسلامی» تلاش کرد با الزامات دوران نو همراه شود ولی از طرف دیگر با طرح «ولایت فقیه» در رأس حکومت به گونه ای، نقش دین را برجسته کرده و از سکولاریسم جلوگیری می کند.پیچیدگی در نحوه همگرایی میان الزامات و شرایط جدید با سنت دینی است.در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی نسبت دیدگاه ها و نظرات امام خمینی با اصول و مبانی دولت و دوران مدرن پرداخته می شود

مسئله کانونی جواد طباطبایی در همه آثارش «ایران به عنوان یک مسئله/مشکل فلسفی» است و این مسئله او را به زوایای گوناگون تاریخ، تاریخ اندیشه و تاریخ اندیشه سیاسی در ایران می کشاند. وی مجموعه ای از رویکرد و روش هایی که تاکنون به این منظور به کار گرفته شده اند را نامناسب دانسته و ردّیه های صریحی بر آن ها می نویسد از جمله رویکردهای تاریخ گرایانه، ایدئولوژیک، جامعه شناختی، تجددستیز، اهل تتبعات ادبی، روشنفکران دینی، مستشرقان، ایران شناشان اروپایی، تاریخ نویسیِ دانشگاهی و روش هایی مانند کشف المحجوب. حال پرسش این است طباطبایی برای بررسی تاریخ و تاریخ اندیشه سیاسی در ایران از چه رویکرد و روشی بهره گرفته است؟ طباطبایی رویکرد خود را «فلسفی»، شیوه نوشتن خود را «استراتژیک» و جای-گاهی که از چشم انداز آن به تاریخ اندیشه سیاسی می نگرد را «اندیشه تجدد» می داند. به صورت خاص، روش عمده و اصلی طباطبایی، «روش تحول تاریخی مفاهیم» است؛ بهره گیری از دستگاه مفاهیم تجدد با قیدِ اجتهاد در آن مفاهیم، مهم ترین مدعای طباطبایی در بهره گیری از چنان روشی است. البته طباطبایی در همه آثارش، الزاماً از روش واحدی بهره نمی گیرد و خود را نیز به همه ابعاد و قیود یک روش مقید نمی سازد، هرچند همه آثار او از منطق کلی یا رویکردی واحد پیروی می کنند.

دولت الکترونیک با هدف بهبود خدمات رسانی به مردم، موجب تعامل بیشتر مردم با دولت و مشارکت آن ها را در فرآیندهای دموکراتیک می شود و این امر در تحقق حقوق و آزادی ها، ساختار و کارکرد نهادهای حکومت و نهایتاً در هنجارها برای حاکمیت دولت قانون مدار که در آن تحدید قدرت، رعایت سلسله مراتب و نظارت پذیری با استفاده از دولت الکترونیک تسهیل و بسیار شفاف خواهد شد. پژوهش حاضر به صورت توصیفی و تحلیلی این موضوع را بررسی می کند. دولت الکترونیک می تواند با بکارگیری فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی به ساختاربندی خدمات در راستای تضمین حقوق اساسی شهروندان و مشارکت اثر بخش مردم و جامعه مدنی در فرآیند تصمیم گیری عمومی عمل کند، از این رو یکی از نتایج اجرای دولت الکترونیک و حکومت گری الکترونیک، خلق دموکراسی باشد، ولی مهم ترین چالش ها در تحقق دولت الکترونیک می توان به نقض حریم خصوصی، یکپارچه سازی سامانه های فنی، تغییر فناوری و لزوم احیای مجدد مسائل مربوط به عوامل انسانی، اندازه پذیرش فرهنگ استفاده از خدمات دولت الکترونیک، شکاف دیجیتالی، مشارکت ناکافی در پیاده سازی دولت الکترونیکی، سواد الکترونیک پایین و فقدان برنامه منسجم در روند مطلوب آماده س ازی برای تحقق دموکراسی، اشاره کرد.

حکمرانی در سه سویه مشارکت ، مشروعیت و تقنین منشاء اثر و گفت وگو می باشد. حکمرانی به مثابه موضوع قدرت، هم زمان با تطورات قدرت دچار دگرگونی شده و بسترهای جدیدی را تجربه می کند. بر این مبناء موضوع حکمرانی، هنگامی که در جوامع پیچیده و شبکه ای قرار می گیرد شرایطی متفاوت از جوامع پیشاشبکه ای پیدا می کند. این تحقیق در پی آن است تا به این موضوع بپردازد که حکمرانی در جامعه پیچیده شبکه ای چگونه است؟ از این رو هدف اصلی این تحقیق، شناخت چارچوبی است که بتواند به پردازش جدیدی از کیفیت حکمرانی در جامعه پیچیده و شبکه ای بپردازد. در این پژوهش که دارای رویکردی توصیفی- تحلیلی می باشد سعی شده تا با استفاده از روش اسنادی در ضمن گفتمان تفسیری و نظریه پیچیدگی و با رجوع به منابع معتبر، ابعاد مختلف موضوع، بررسی و بیان گردد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که طراحی هویت های رقومی یکتا و انحصاری و همچنین داده های کلان و معنادار برای حکمرانی در جامعه پیچیده شبکه ای، نقش اساسی را ایفاء می کنند.

هدف: محققان در پژوهش حاضر به بررسی موانع تأثیرگذاری دروس معارف بر دانشجویان با درنظر گرفتن عامل حقارت اجتماعی و بحران هویت پرداختند ومیزان ارتباط دروس معارف با عوامل مذکور را سنجیدند. روش: روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی، در بخش نظری به شیوه بررسی نظریات روانشناسی اجتماعی و جامعه شناسی، بصورت اسنادی وکتابخانه ای و در بخش کمّی، توصیفی (از نوع پیمایشی) است؛ که بر اساس نمونه گیری احتمالی،250 نفر از دانشجویان رشته های مختلف دانشگاه آزاد تهران مرکز بصورت مساوی دختر و پسر به شیوه هدفمند و با استفاده از پرسشنامه مورد آزمون قرار گرفتند. یافته ها: موانع تأثیرگذار بر دروس معارف، شامل سه بعد: 1. ضعف در هویت سازی (عدم توجه به نیازسنجی و الگوی حقارت اجتماعی)، 2. ضعف در ارزش گذاری و اقناع مخاطب، 3. ضعف در نوآوری و جذابیت، بوده؛ که برای هرکدام پیشنهاداتی ارائه شده است. نتیجه گیری: توجه به نیازمندی های روانشناختی و جامعه شناختی، نوآوری و خلاقیت در چارچوب اندیشه ها و ارزش های اسلامی، ارزش دادن به علوم انسانی بومی و تقویت بینش دانشجویان و محققان؛ استقبال از رویکردهای نوین در تدریس دروس معارف؛ می تواند موانع تاثیرگذاری دروس معارف بر دانشجویان را کم رنگ سازد. واژگان کلیدی: دروس معارف؛ حقارت اجتماعی؛ هویت ملی؛ روانشناسی اجتماعی

حزب در جوامع سیاسی غرب به عنوان یکی از نهادهای مدنی از عهده کارویژه هایی که برای آن تعیین شده برآمده است اما در ارتباط با کشور ایران، احزاب به دلائل گوناگون نتوانسته اند نقش مهمی در تحولات سیاسی جامعه و تحکیم دموکراسی ایفا نمایند. پزسش اصلی این است که؛ مهمترین پیشران های تأثیرگذار بر فعالیت احزاب سیاسی در ایران در در شرایط فعلی و لاجرم در آینده کدامند؟ پاسخ به این سوال، با کاربست گام های چهارگانه روش شناسی شامل: 1. شناسایی پیشران های اولیه از طریق کاوش در ادبیات پژوهش .2رتبه بندی پیشران ها توسط خبرگان از طریق تحلیل عاملی اکتشافی 3. برگزاری پنل خبرگان برای شناسایی اثرات متقابل پیشران ها 4. تحلیل های آماری و نرم افزاری ماتریس اثرات متقابل از طریق نرم افزار میک مک انجام شد. یافته ها نشان می دهد برخلاف تصور بسیاری که جناح های سیاسی را تأثیرگذارترین پیشران در عملکرد احزاب سیاسی ایران می دانند نبود تربیت سیاسی، وجود آمریت و خودمداری در فرهنگ سیاسی کشور، فقدان پایبندی به قانون و فرهنگ مدارای سیاسی در کشور، شکلگیری و تداوم بینش مطلق انگاری در فرهنگ سیاسی کشور مهمترین پیشران هایی هستند که بیشترین تأثیرگذاری و تأثیرپذیری را در تعامل با سایر پیشران ها دارند بر عرصه تحزب دارند.

شکل گیری احساس تعلق و هویت یابی در چارچوب « هویت ملی»، بازتاب تحولاتی است که در دوران مدرن سربرآورد. هویت به عنوان تأثیر و تأثراتی از روابط، از طریق بیان تفاوت ها معنا می یابد. اگر این تفاوت ها وجود نداشت، ما نمی توانستیم به طور متمایز و همبسته موجودیت یابیم. هویت برای تبیین و استقرار الگوهای رفتاری خود نیازمند تفاوت است و در ادامه هر گفتمان هویتی، تفاوت ها را به یک «دیگری» یا «غیرِخودی» تبدیل می کند تا از قطعیات و مسلمات خود دفاع کند. در ایران نیز انقلاب مشروطه را می توان نقطه آغازین ظهور گفتمان های مدرن در حوزه اجتماعی و سیاسی دانست. بنابراین، کاربردی شدن مفهوم هویت در این دوره ظهور می یابد و آثار آن را نیز در تمامی رخدادهای سیاسی و اجتماعی که در ایران رخ داده می توان مشاهده کرد. پرسش اصلی مقاله این است: نسبت سوژه و ساختارهای گفتمانی در گفتمان هویتی ایران معاصر، چگونه بوده است؟ استدلال مطرح شده آن است که سوژه و هویت تحت تاثیر ساختار قدرت از مشروطه تا جمهوری اسلامی معنا می یابند، به نحوی که در هر دوره شاهد تضعیف و به محاق رفتن سوژه هستیم، درحالی که ظرف حدود دو دهه اخیر، نقش ساختار به مرور کم رنگ می شود، در این دوره سوژه ها به عنوان حاملان هویت دارای نقش فعال تر و جدی تری هستند. تز نوآورانه مقاله حاضر این است که در این دو دهه اخیر، برای نخستین بار در تاریخ ایران معاصر، شاهد کاهش نقش ساختارها و نقش آفرینی «سوژه شخصی» (به تعبیر تورن، در مقام تحقق بخشی به آزادی و عهده دار مسئولیت سوژگی) هستیم؛ به نحوی که، یک گفتمان هویتی فراگیر و مورد اجماع در میان کنش گران اجتماعی وجود ندارد. روش گردآوری داده ها در پژوهش حاضر اسنادی و ابزار گردآوری داده ها، فیش برداری از منابع اصیل و دارای اعتبار علمی است.