پژوهش های فقهی زنان و خانواده

پژوهش های فقهی زنان و خانواده

پژوهش های فقهی زنان و خانواده سال چهارم بهار و تابستان 1401شماره 7

مقالات

۱.

احکام فراساحتی تربیت کودک در فقه

نویسنده:
تعداد بازدید : ۱۳۳ تعداد دانلود : ۶۶
دین اسلام، تربیت را بعنوان وظیفه شرعی والدین در قبال فرزندان معرفی کرده و برای این دستورات دینی و احکام فقهی هم قرار داده تا والدین بتوانند خودشان را در آن چارچوب قرار داده یک فرزند نیک و صالح تربیت کنند. و از آنجا که علم فقه در موارد دیگر بیان کننده ی وظیفه مکلفان در قالب های «واجب»، «حرام»، «مستحب»، «مکروه» و «مباح» است، وظیفه والدین را هم در همین قالب ها بیان می کند. هدف از این پژوهش بررسی احکامی که در تربیت فرزند خیلی تأثیر گذار است، می باشد. دستاوردهای پژوهش نشان می دهد با رعایت این احکام بچه ای که در جامعه قدم می نهاند یک بچه تربیت شده طبق قوانین اسلامی است که برای رسیدن به هدف نهایی که هموار کردن زمینه برای تشکیل حکومت جهانی است مؤثر خواهد بود. این نوشتار به روش توصیفی- تحلیلی و در محدوده فقه و با استفاده از منابع اختصاصی تدوین شده است.
۲.

مبانی فقهی سبک زندگی در خانواده اسلامی (براساس بیانیه گام دوم انقلاب)

تعداد بازدید : ۱۹۵ تعداد دانلود : ۷۷
یکی از مسایل مورد تاکید مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب رفتار ما بر اساس سبک زندگی اسلامی است؛ به دلیل اینکه زیر بنای بسیاری از مباحث اجتماعی اقتصادی واختلافات خانوادگی بستگی به سبک زندگی ما دارد؛ زیرا اگر سبک زندگی جامعه ما درست شود اختلافات خانوادگی حل خواهد شد. سبک زندگی افراد شخصی نیست که بخواهند سلیقه ای عمل کنند بلکه با اجتماع و بخش های مختلف آن در ارتباط است. سبک زندگی متشکل از دو بخش است ۱) پایبندی به خانواده، تقوا گرایی و خدا محوری، صبر، تلاش و کوشش، صداقت، قناعت احترام، حیا، حجاب، اعتدال. ۲)تحلیل سیاسی اجتماعی است. مقام معظم رهبری در این بیانیه درباره همه مقولات، توصیه ها و نکاتی را بیان می دارند اما نسبت به سبک زندگی می فرمایند: «سخن لازم در این باره بسیار است. آن را به فرصتی دیگر وامی گذارم و به همین جمله اکتفا می کنم که تلاش غرب در ترویج سبک زندگی غربی در ایران، زیان های بی جبران اخلاقی و اقتصادی و دینی و سیاسی به کشور و ملت ما زده است. مقابله با آن جهادی همه جانبه و هوشمندانه می طلبد که باز جشم امید در آن به شما جوان هاست.» یکی از موارد پایبندی به خانواده رعایت حقوق زوجین است که در صورت رعایت این حقوق بسیاری از اختلافات حل خواهد شد. هدف از این نوشتار آگاه سازی خانواده ها نسبت به سبک زندگی اسلامی است . این نوشتار در  محدوده فقه و به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع فقهی گردآوری شده است. از جمله دستاوردهای پژوهش حاضر می توان به تقسیم حقوق زوجین بر دو قسم مختص و مشترک اشاره کرد؛ حقوق اختصاصی زوج عبارت است از اطاعت وعدم عصیان، اداره خانه، عدم خروج از خانه، حفظ مال شوهر و حقوق اختصاصی زن نفقه، با توجه به شان زن، مهر، حق قسم . ازحقوق مشترک معاشرت به معروف را می توان نام برد.
۳.

تأثیر شأن افراد بر عدالت گرایی جامعه بین الملل با تأکید بر آموزه های رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب

نویسنده:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۵۰
یکی از مسائل مورد تأکید مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب توجه به امر گسترش عدالت در جامعه جهانی است که یک امر برخواسته از فطرت تمامی افراد در جهان است و این موضوع از اهداف انقلاب اسلامی در سطح بین الملل است؛ با توجه به جایگاه و اهمیت عدالت گرایی در جامعه بین الملل و این نکته که عدالت در علوم اسلامی از جمله: در علم کلام «از اصول عقاید شیعیان» و در بسیاری از ابواب فقه از عبادات و معاملات و در علوم انسانی همانند علوم سیاسی در صفات حاکم و احکام حکومتی نقش محوری دارد. عوامل بسیاری در تحقق عدالت مؤثر هستند و از میان این عوامل رعایت شأن فردی و اجتماعی افراد حائز اهمیت است؛ زیرا تحقق عدالت منوط بر رعایت استحقاق ها و اعطای ذی حق است. این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی و در محدوده ی فقهی و به شیوه ی کتابخانه ای انجام گرفته است که اهداف آن بررسی تأثیر شأن بر عدالت گرایی جامعه بین الملل و همچنین تبیین رابطه مروت با شأن و زمینه سازی برای تدوین باب مستقلی در فقه با عنوان «فقه عدالت» است. نتایج پژوهش نشانگر آن است که بر اساس تعریف عدالت به « اعطاء کل ذی حق حق» یعنی اعطاء حق هر صاحب حقی، که همان رعایت شأن افراد است و این یعنی مروت؛ چرا که در تعریف مروت نیز رعایت انصاف و احقاق حقوق آمده است. برای برقراری عدالت در جامعه بین الملل از نظر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی باید قوانین عادلانه وضع شود، ساختاری عادلانه ترسیم گردد، از مجریان عادل و با تقوی برای برقراری عدالت استفاده گردد، و عموم مردم بر اجرای قانون نظارت داشته باشند و در این راه مجاهدت ، مبارزه و ایستادگی کنند.
۴.

نگرشی فقهی بر قلمرو اطاعت زوجه از زوج در گردشگری

تعداد بازدید : ۸۰ تعداد دانلود : ۵۲
موضوع اطاعت زوجه از زوج، یکی از موضوعاتی مرتبط با فقه خانواده و حقوق زوجین می باشد که در ابواب فقهی گوناگونی مورد بحث واقع شده است. از آنجا که شارع حکیم به خانواده و تحکیم بنیان آن توجه ویژه دارد، احکام خاصی را درباره چگونگی ارتباط و تعامل زوجین به عنوان دو رکن اصلی تشکیل دهنده  نهاد کوچک خانواده تشریع کرده است؛ یکی از این احکام که در ارتباط با موضوع مذکور می توان از آیات  و روایات وارده  در این موضوع در کتب فقهی، استفاده کرد، لزوم و وجوب متابعت نمودن زوجه از همسر خویش می باشد. این نوشتار لزوم اطاعت و همراهی زوجه از زوج را در مساله سیر و گردشگری مورد بررسی قرار داده، سپس به محدوده و قلمرو اطاعت زوجه از زوج در این مساله و بیان نظر فقهای متقدم و متاخر پرداخته است. این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی در پاسخ به سوال وجوب همراهی و متابعت زن در صورتی که شوهر قصد رفتن به سفر و گردشگری دارد ، به این نتیجه می رسد که این مساله همانند ملاک  انتخاب نوع مسکن  و تهیه  خدمتکار در شأن زن بوده که با استفاده از قاعده اصولی تنقیح مناط وتوجه به شرایط عرفی جامعه ، اگر همراهی زن با شوهر در گردشگری و سیاحت، مصداقی از تمکین باشد و در این مساله، رعایت شئونات زوجه لحاظ شود، در این صورت اطاعت برزوجه واجب است .
۵.

وجوب نفقه در ایام عده طلاق با تأکید بر نظر آیت الله سبحانی و آیت الله شبیری زنجانی

نویسنده:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۴۸
نفقه زوجه در ازدواج دائم بر اساس مهمترین منبع فقه اسلامی یعنی قرآن مجید و روایات به شرط تمکین زوجه از همسرش واجب است، زیرا به زن نابالغ، ناشزه و زنی که خود را برای تمکین به شوهر عرضه نکرده است، نفقه تعلق نمی گیرد. نفقه در اسلام نوعی تسهیل برای زنان است و اگر چنین حقی به آنها داده نمی شد به سختی می افتادند. از نظر فقهی نفقه، مقدار معینی ندارد و ملاک، رفع نیازهای عرفی زوجه است، اما به محض اینکه زن و مرد از هم جدا شوند و زوجیت آنها از بین برود، تکلیف پرداخت نفقه به زن قطع می شود، اما آیا در ایام عده طلاق رجعی نیز چنین است؟ دستاوردهای این پژوهش این است، نظر مفسران بزرگی چون آیت الله سبحانی و آیت الله شبیری زنجانی نیز بر این است که پرداخت نفقه زوجه در عدّه طلاق رجعی واجب است که نظرشان با نظر مشهور فقها یکی می باشد. هدف از این نوشتار آگاهسازی زوجین نسبت به پرداخت نفقه در ایام عده است که به صورت توصیفی- تحلیلی و در محدوده فقه و با استفاده از منابع معتبر فقهی گردآوری شده است.