مدیریت فرهنگ سازمانی (فرهنگ مدیریت)

موسسات آموزشی، از جمله مدارس، برای استمرار بخشیدن به نقش های اجتماعی و آموزشی خود باید روندهای نوین رهبری را بر اساس نظریه های مطرح شده بکار گیرند. رهبری تسهیم گرا یکی از این موارد است که به معلمان اجازه می دهد در تصمیم گیری ها مشارکت کنند و در اجرای آنها سهیم باشند. هدف پژوهش حاضر ارائه مدل پیشایندها و پسایندهای رهبری تسهیم گرا در مدارس است. بدین منظور، 138 مقاله معتبر بین المللی از سال 2000 تا 2020 بررسی اولیه شد که با توجه به نامناسب بودن عنوان، چکیده و محتوای 78 مقاله، تعداد 60 مورد برای بررسی نهایی در نظر گرفته شد. مرور این موارد به استخراج پیشایندها و پسایندهای رهبری تسهیم گرا در ادبیات معتبر بین المللی می پردازد. این مطالعه از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی– همبستگی است. جامعه آماری همه معلمان دوره های متوسطه شهر بوشهر، به تعداد 1299 نفر، در نظرگرفته شد که از بین آنها 297 نفر به روش تصادفی طبقه ای نسبی انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات 9 پرسشنامه استاندارد بود که پایایی و روایی آن بر اساس آلفای کرونباخ، نظر استادان خبره و مدل سازی معادلات ساختاری تایید شد. داده ها با استفاده از نرم افزارهایSPSS  وPLS  تجزیه و تحلیل شد و نتایج نشان داد ویژگی های شغلی و امنیت روانشناختی بر رهبری تسهیم گرا تاثیر معنادار دارند. اما معنادار بودن تاثیر شخصیت تیمی و متغیر تعدیل گر امنیت روانشناختی تایید نشد. همچنین تاثیر معنادار رهبری تسهیم گرا بر تسهیم دانش، توانمندسازی، سرمایه روانشناختی جمعی، خلاقیت و رفتارشهروندی سازمانی تایید شد. با در نظر داشتن عوامل موثر بر قدرت رهبری تسهیم گرا در معلمان، می توان به تقویت این موارد در آنها پرداخت و از نتایج و پیامدهای این نوع رهبری در معلمان بهره برد.    

هدف از این پژوهش ارائه و بازشناسی و فراترکیب مؤلفه های فرهنگ سازمانی دانشگاهی بود. پژوهش بر اساس روش فراترکیب مقالات داخلی و خارجی دَه سال اخیر (از سال 2010 تا سال 2020) به انجام رسید. یافته های پژوهش نیز در سه بخش مفروضات، ارزش ها، و مصنوعات تحلیل و بررسی شد. نتایج 74 مقاله بر اساس 88 مؤلفه به ترتیب اولویت و اهمیت نشان داد در سازه مفروضات مبانی ارزشی سازمان و بهزیستی جسمی روحی در مؤلفه معرفت شناسی و هویت سازمانی و تجربیات سازمانی در مؤلفه هویت یابی دارای اهمیت هستند. در سازه ارزش ها مؤلفه هایی چون شایستگی های دانشگاهیان، مشارکت جویی و تیم مداری، استقلال و آزادی علمی، یادگیری سازمانی و شیوه های یادگیری (به عنوان هنجارها)، و کلیشه های منفی (به عنوان ناهنجارها) و در سازه مصنوعات مؤلفه هایی مانند بستر ارتباطی، تعامل افراد (ساختار)، مدیریت دانشگاهی و نقش رهبری (منابع انسانی)، تخصیص منابع و چانه زنی بر سر منابع، و جوّ تغییر و تحول سازمانی (فرایندها) شناسایی شد. بنابراین، سازه مصنوعات مهم ترین اولویت جامعه دانشگاهی شایسته محور تعیین شد که بخش عمده آن در بخش ساختار قابل تبیین است.

بررسی پژوهش های گذشته در زمینه عدالت سازمانی نشان دهنده این موضوع است که در مجموع هر یک از پژوهش ها، با توجه به نوع رویکرد و تأکید و اهدافی که دنبال می کرده، به بیان چند ویژگی خاص پرداخته و قادر به پوشش دادن مجموعه ویژگی های عدالت سازمانی که بر مبنای ارزش های اسلامی باشد نیست. در این پژوهش تلاش شد این خلأ برطرف شود و مؤلفه ها و شاخص های عدالت توزیعی و رویه ای و مراوده ای اداره آموزش وپرورش، با در نظر گرفتن زمینه های آموزشی و اقتصادی و اداری، شناسایی شوند و مدل عدالت سازمانی مبتنی بر ارزش های اسلامی ارائه شود. عدالت نقش مهمی در پویایی، بهبود عملکرد، انگیزش شغلی، رضایت شغلی، تعهد سازمانی، رفتار شهروندی، و ... ایفا می کند و از این رو از موضوعات مورد توجه مدیران و کارکنان است. بر این اساس و با توجه به بافت فرهنگی اجتماعی آموزش وپرورش پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه و بستر و پیامدهای مدل عدالت سازمانی مبتنی بر ارزش اسلامی انجام شد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش بر حسب نوع داده اکتشافی و بر حسب هدف کاربردی است. همچنین، با توجه به ضرورت استنباط از اصلی ترین منبع اجتهاد دینی، یعنی قرآن کریم، از بین راهبردهای مختلف پژوهش کیفی، از راهبرد تحلیل محتوا مبتنی بر ارزش های اسلامی بهره برده شد. مشارکت کنندگان پژوهش را 27 نفر از مدیران و استادان دانشگاهی و خبرگان در حوزه علوم قرآنی و منابع انسانی اداره آموزش وپرورش استان اردبیل تشکیل داده اند که به صورت هدفمند انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها نیز از قرآن کریم و نهج البلاغه و شرح غررالحکم بهره برده شد و همه آیاتی که تفسیرشان در حوزه عدل و واژه های مرتبط بود مطالعه و کدگذاری شد. از روش تحلیل مضمون )تم( به منظور تجزیه وتحلیل مصاحبه ها )کدگذاری و تعیین تم های فرعی و اصلی( استفاده شد و گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق و تجزیه وتحلیل اطلاعات نیز با استفاده از نرم افزار MAXQDA انجام شد. یافته های پژوهش بیانگر این موضوع بود که مدل نهایی عدالت سازمانی مشتمل بر 3 بعد و 11 مؤلفه و 90 شاخص است. همچنین، زمینه و بسترهای لازم برای اجرای عدالت سازمانی و پیامدهای آن مبتنی بر ارزش های اسلامی نیز مشخص شدند.

هدف پژوهش برجسته کردن مفهوم رفتار انحرافی سازمانی از طریق بررسی مطالعات پیشین و ارائه تصویری جامع از این روند و فراهم آوردن بینشی ارزشمند از وضعیت پژوهش رفتارهای انحرافی در ایران و کمک به هدایت پژوهش های آتی به منظور پوشش شکاف های تحقیقاتی موجود این حوزه است. با استفاده از روش فراترکیب، یافته های پژوهش های کیفی و کمّی مرتبط ترکیب و الگوی نهایی طراحی شد. بر این اساس 95 پژوهش در حوزه رفتارهای انحرافی سازمانی، مرتبط با اهداف مطالعه حاضر، با استفاده از الگوی هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو بررسی و با تحلیل محتوای آن ها و تجمیع و ترکیب و تفسیر یافته های این پژوهش ها ابعاد و کدهای مربوطه استخراج شد تا با بسط مدل جدید مبتنی بر پیامدها تصویر جامع و بدیعی از رفتارهای انحرافی سازمانی ارائه شود. الگوی رفتارهای انحرافی در این پژوهش 118 شاخص را در قالب 13 بعد فرعی و 5 بعد اصلی شناسایی کرده است. مدل یادشده دارای ابعاد اصلی خودتخریبی، تخریب همکاران، تخریب مدیران، تخریب سازمان، و پدیده محوری است. رفتارهای انحرافی سازمانی در اکثر پژوهش ها به عنوان متغیر وابسته و در قالب دسته بندی رابینسون و بنت بررسی شده است. پژوهش حاضر با نگاهی دقیق این رفتارها را بررسی کرده و دسته بندی جدیدی از این رفتارها و الگویی جامع از پیامدهای آن در کشور ارائه داده است.

مفهوم سیاست در سازمان و رفتار سیاسی افراد از دیرباز مورد توجه پژوهشگران بوده است. ولی به دلایل متعدد در سال های اخیر شاهد توجه خاص به رفتار سیاسی افراد در سازمان هستیم. جدا از عوامل مؤثر بر ادراک و رفتار سیاسی، الگوی ذهنی مدیران نقش بالایی در شکل گیری سبک رفتار سیاسی مدیران در سازمان ها دارد. هدف نهایی پژوهش شناسایی و ارائه الگوی ذهنی سبک رفتار سیاسی مدیران با استفاده از روش کیو است. فضای گفتمان بر اساس مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه نیمه ساختاریافته شکل گرفت. مصاحبه شونده ها به روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند و با استفاده از تکنیک دلفی 50 عبارت کیو گردآوری شد. سپس بر اساس روش نمونه گیری غیراحتمالی هدفمند کارت های کیو بین جامعه آماری مورد نظر توزیع و مرتب سازی عبارات کیو در دسته کیو، به روش توزیع اجباری، توسط آن ها انجام شد. پس از تفسیر عامل ها و عبارات کیو، مدل سبک رفتار سیاسی مدیران با توجه به دو بعد اعتقاد به رفتار سیاسی و واکنش به رفتار سیاسی ارائه شد. بر اساس این مدل پنج نوع سبک رفتار سیاسی مدیران شناسایی و تفسیر شد.

پرستاران، به عنوان بزرگ ترین منبع نیروی انسانی در بخش بهداشت و درمان، جایگاه ویژه ای در امور درمانی دارند و عملکرد آنان فعالیتی اثربخش با مراقبت مستقیم بیمار تعریف می شود. بنابراین، هدف پژوهش حاضر واکاوی نقش ارزش های سازمانی و رضایت از ارتباطات با میانجیگری مالکیت روانشناختی بر عملکرد شغلی پرستاران بود. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و با توجه به نحوه گردآوری داده ها توصیفی همبستگی مبتنی بر مدل یابی معادلات ساختاری است. جامعه آماری تحقیق حاضر همه پرستاران بیمارستان سیدالشهدا (ع) شهر ارومیه به تعداد 265 نفر بود که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 155 نفر به عنوان نمونه آماری با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبتی انتخاب شد. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد و پس از محاسبه روایی و پایایی ابزارها تجزیه وتحلیل توصیفی و استنباطی داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS22 و PLS3 انجام گرفت. نتیجه تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد ارزش های سازمانی و رضایت از ارتباطات بر مالکیت روانشناختی تأثیر مثبت و معنادار و ارزش های سازمانی و رضایت از ارتباطات با میانجیگری مالکیت بر عملکرد شغلی پرستاران تأثیر مثبت و معنادار دارند.

ریشه اغلب مشکلاتی که سازمان ها در زمینه کاهش بهره وری منابع انسانی با آن مواجه اند و نیز افزایش شکایت ارباب رجوعان از اتلاف زیاد وقت در دریافت خدمات از سازمان های دولتی را می توان در رفتارهای ضدتولید به ویژه طفره روی سازمانی جست وجو کرد. پس، پی بردن به عواملی که باعث شکل گیری طفره روی در سازمان می شود و تلاش در جهت رفع آن ها دارای اهمیت فراوان است. این مقاله، مبتنی بر پژوهشی کیفی، با استفاده از راهبرد مفهوم سازی داده بنیاد، به مطالعه عوامل مؤثر بر شکل گیری طفره روی و پیامدهای آن در سازمان های دولتی می پردازد. در این زمینه با 17 تن از متخصصان، شامل مدیران سازمان های دولتی شهر سیرجان و اعضای هیئت علمی دانشگاه ها، به عنوان نمونه آماری، به شیوه هدفمند و به روش نیمه ساختاریافته مصاحبه شد و متون مصاحبه در سه مرحله کدگذاری باز و محوری و انتخابی مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس مدل طراحی شده مخرب های ساختاری و رفتاری کار فرهنگ طفره روی را ایجاد می کند و در کنار این فرهنگ فضای طفره روی، که شامل فضای مجازی و فضای نامناسب فیزیکی کار و روابط غیردوستانه و بحث های سیاسی است، همراه شرایط تقویت کننده ای مانند عدم شایستگی مدیران و مشکلات جسمی و روحی کارکنان منجر به طفره روی سازمانی می شود و در نهایت طفره روی سازمانی پیامدهای منفی فراوانی برای فرد و گروه و سازمان در پی خواهد داشت.

یکی از مؤلفه های تأثیرگذار در بهبود عملکرد فرهنگ سازمانی و به طور خاص فرهنگ سازمانی دوسوتوان است. زیرا با اهرم فرهنگ به سادگی می توان تغییرات را تسهیل و جهت گیری های جدید را در سازمان پایدار کرد. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش فرهنگ سازمانی دوسوتوان بر عملکرد سازمانی با در نظر گرفتن نقش تصمیمات و جهت گیری های استراتژیک و دوسوتوانی سازمانی در شرکت های زیست فناوری دارویی بود. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی است و داده ها از طریق پرسشنامه گردآوری شده است. جامعه آماری پژوهش شرکت های زیست دارویی کشور بود که مبتنی بر ماهیت پژوهش شرکت های تولیدی و صنعتی مورد توجه بودند. تعداد 97 پرسشنامه توسط مدیران ارشد این شرکت ها جمع آوری شد. به منظور بررسی فرضیات پژوهش از روش مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد روش حداقل مربعات جزئی در نرم افزار Smart Pls بهره گرفته شد. یافته های به دست آمده از پژوهش نشان می دهد فرهنگ دوسوتوان، علاوه بر نقش مستقیم بر عملکرد سازمان، با تأثیری که بر دوسوتوانی و تصمیمات استراتژیک دوسویه و جهت گیری های استراتژیک سازمان می گذارد، این نقش را تقویت می کند و منجر به ارتقای عملکرد سازمان می شود.