اختلاف شخص مرحوم آخوند خراسانی با حاج شیخ فضلالله نوری، در جریان مشروطه، «عمدتاً» (و نه البته «تماماً) بر سر «تشخیص موضوع»، یعنی بر سر شناخت ماهیت حقیقی جناحها و مبدا و مآل واقعی جریانات مؤثر و دست اندرکار مشروطه بود، و لذا، وقتی که مرحوم آخوندخراسانی به فاصله یک سال و اندی از شهادت حاج شیخ فضلالله، به هویت فکری واعتقادی تقیزاده پیبرد (هر چند بسیار دیر بود) شدیداً و صریحاً به مخالفت با او برخاست و حکم به فساد مسلک سیاسی تقی زاده، و لزوم عزل و انفصال وی از وکالت مجلس داد و چندی بعد نیز - چنانکه معروف است - عزم خویش به آمدن به ایران جهت اصلاح امر مشروطه را اعلام فرمود و به تمهید مقدمات سفر پرداخت که... مع الاسف به نحوی مشکوک درگذشت و به گفته برخی از مطلعین، بهدست همان عواملی که طرفداری دروغین از ایشان را نقاب ستیز با امثال شیخ نوری در تهران و صاحب عروه در نجف کرده بودند، به شهادت رسید. و گرنه، چندان اختلاف اساسی و لاینحلی میان آخوند و شهید نوری وجود نداشت (نمیگوییم که هیچ اختلافی نبود) و مشروطه مدنظر خراسانی نیز نهایتاً همان مشروطه مشروعه، یعنی اجرای متمم قانون اساسی با قیود و اصلاحات «اسلامیِ» مندرج در آن، بود.
انقلاب مشروطه آغازگر تحولات نوین سیاسی- اجتماعی گسترده ای درتاریخ معاصر ایران به شمار می آید. در فرایند این انقلاب – همانند دیگر انقلاب های بزرگ جهان- روی دادهای گوناگون سیاسی- اجتماعی به وقوع پیوسته است که تحلیل و بررسی هر یک از آن ها نیاز به مطالعه و تامل بسیار دارد. ازجمله این روی دادها که باید به تلخی از آن یاد کرد ، واقعه پارک اتابک است (1328 ه.ق) . این روی داد ، که حدود سیزده ماه پس از فتح تهران و درپی قتل سید عبدالله بهبهانی وتحت عنوان خلع سلاح مجاهدان اتفاق افتاد ، سرانجام ، به کشته و مجروح شدن تنی چند از مجاهدان و تیر خوردن پای ستارخان وخلع سلاح بخشی ازمجاهدان انجامید. از آن جایی که بررسی این روی داد مهم نیاز به مطالعه عمیق درباره اوضاع سیاسی ایران پس ازفتح تهران دارد، مقاله حاضرمی کوشد ضمن بررسی اوضاع سیاسی ایران در ماه های نخست پس از فتح تهران ومعرفی جناح های گوناگون سیاسی ـ که از عوامل اصلی تضادها و تنش های دوره مورد نظر بوده اند ـ زمینه های پیدایش این روی داد را مورد ارزیابی قرار دهد
بندر بوشهر واقع در جنوب ایران و بخش شمالی خلیج فارس، یکی از مهم ترین و استراتژیک ترین نقاط اقتصادی ایران در سده اخیر به شمار می رود. با ظهور جنبش ها و نیز شخصیت های مهم سیاسی و بویژه قیام دشتستان و چاه کوتاهی ها در مقابل استعمارگران و مستبدین، اهمیت چشمگیری در تاریخ معاصر ایران یافت و بخش مهمی از تاریخ مبارزات ضد استبدادی و استعماری را به خود اختصاص داد. مرحوم سید مرتضی اهرمی که خود به توصیه علمای نجف به حمایت از مشروطه خواهی جنوب برخاسته بود، پس از استقرار مجدد مشروطه درجه درگیری با حاکم محلی دولت مشروطه، به یکی از مظلومان واقعی عصر مشروطه تبدیل شد. قیام او در دفاع از مشروطه نتیجه معکوس داد، و فرجامی جز رنج و تبعید برای وی به همراه نیاورد. در این مقاله به برخی از نکات تاریخ پر فراز و نشیب مشروطیت در بوشهر اشاره خواهد شد.