درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۶۱ تا ۱۸۰ مورد از کل ۱۳٬۱۴۸ مورد.
۱۶۱.

کاربست چندمعنایی واژگان قرآنی در ترجمه های فارسی (مطالعه موردی سوره آل عمران در ترجمه های قرن اول تا نهم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 263 - 284

کلید واژه ها: سوره آل عمران مترجمان متقدم قرآن چند معنایی نقد ترجمه قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۸۴
در این موضوع که مترجمان معاصر، آیات سوره آل عمران را بر مبنای تعدد معانی کلمات ترجمه کرده اند تردیدی نیست؛ اما این مسئله مهم مطرح است که آیا این تفاوت برداشت ها از ساختار واحد واژگان، در ترجمه ها و تفاسیر قرون اولیه نیز جریان داشته است؟ در این مقاله، مسئله اصل وجود واژگان چندمعنا در قرآن کریم و کاربست چگونگی ترجمه آنها توسط مترجمان به روش توصیفی - تحلیلی و استنتاجی بررسی و مطالب با استفاده از مهم ترین و معتبرترین ترجمه ها و تفاسیر قرون اولیه، ارائه شده است. یافته های تحقیق نشان می دهند که اکثر الفاظ و اصطلاحات این سوره از نظام چندمعنایی پیروی می کنند. باور و اهتمام مترجمان و مفسران متقدم به اصل چندمعنایی در ترجمه واژگان این سوره نیز در آثارشان مشهود است، زبان فارسی کهن نیز به قدری توانمند بوده که توانسته است با برساخته های ناب پارسی، به خوبی از عهده ترجمه کلام وحی برآید. نتایج واکاوی ها روشن می کند که بکارگیری اصل چندمعنایی در ترجمه، دستیابی به لایه های معناییِ آیات را امکان پذیر و زمینه پاسخ گویی قرآن به نیازهای انسان عصری را فراهم می سازد.
۱۶۲.

بررسی طرحواره های تصویری سوره اسراء بر اساس نظریه جانسون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 101 - 120

کلید واژه ها: زبان شناسی شناختی طرحواره تصویری قرآن مجید سوره اسراء نظریه جانسون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۹
طرحواره های تصویری و استعاره مفهومی ازجمله مهمترین نظریه ها در زبان شناسی شناختی هستند که زبان را ابزاری برای نظم بخشی، دریافت و انتقال اطلاعات می دانند. تحلیل مفاهیم و تجربیات مقولات زبانی، در زبان شناسی شناختی حائز اهمیت اند. طرحواره های تصویری، سطح اولیه تری از ساخت شناختی زیربنای استعاره را تشکیل می دهند. میان تجربیات فیزیکی ما با حوزه شناختی پیچیده تری نظیر زبان، به واسطه طرحواره های تصویری امکان ارتباط فراهم می شود. این طرحواره ها ازجمله مهمترین سازوکارها برای دریافت مفاهیم پنهان قرآن و ابزاری برای تحلیل معانی آن هستند. هدف از این مقاله، بررسی طرحواره های تصویری سوره اسراء است تا معین شود خداوند متعال از چه طریقی مراد اصلی خود را در قالب این سوره بیان کرده است. یافتههای این پژوهش با استفاده از نظریه جانسون و به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته و نشان داده است طرحواره های تصویری حرکتی (59%) و حجمی (59.5%) با بسامدی تقریباً یکسان و طرحواره تصویری قدرتی با بسامد (27%) از کمترین بسامد برخوردار بوده است. این طرحواره ها برای دریافت مفاهیمی مانند لعن، وسوسه شیطان، عذاب، فرامین و احکام خداوند، توکل، اعتمادنکردن، گواهی و شهادت، تکذیب، کبر و غرور و ... به کار رفته اند.
۱۶۳.

آیات مرتبط با اهل بیت (ع) در تفسیر مُقاتل: کوششی برای نقد دیدگاه های مفسر

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 305 - 338

کلید واژه ها: تفسیر مقاتل بن سلیمان فضائل اهل بیت (ع) تفاسیر فریقین مفسر تابعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۲۲
از جمله آیات مورد بحث و اختلاف در تفاسیر فریقین، آیات مربوط به اهل بیت (ع) می باشد. بررسی تفسیر مقاتل بن سلیمان که از تفاسیر کهن اهل سنت می باشد، نشان می دهد که مقاتل ذیل بسیاری از این آیات، اشاره ای به نزول آنها در شأن اهل بیت (ع) نکرده و آنها را در خصوص افراد دیگری می داند؛ اما بررسی دیدگاه های سایر تفاسیر اهل سنت که بسیاری از آنها مخالف با دیدگاه مقاتل می باشد، موجب تردید در صحت دیدگاه مقاتل درباره این آیات می شود. پژوهش حاضر با روش تطبیقی-تحلیلی پس از ارائه آراء مقاتل بن سلیمان ذیل آیات مربوطه، دیدگاه های برخی از منابع تفسیری اهل سنت را ذیل این آیات جمع آوری نموده است. بررسی این تفاسیر نشان می دهد که برخلاف مقاتل، روایات فراوانی دال بر فضائل اهل بیت (ع) در این تفاسیر وجود دارد. به علاوه، بسیاری از آراء مقاتل ذیل این آیات به لحاظ محتوایی نیز مخدوش است. نتایج این بررسی حکایت از ضعف دیدگاه مقاتل درباره این آیات دارد و موجب رد آراء وی در مورد آیات مربوط می گردد.
۱۶۴.

روش های قطب الدین راوندی در تفسیر

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۹ 213 - 243

کلید واژه ها: روش ها قطب الدین راوندی تفسیرقرآن روش تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۴۳
با آنکه راوندی در روزگاری می زیست که اکثر فقیهان تحت تأثیر شیخ طوسی و سید مرتضی بودند، ولی او در اندیشه ی فقهی مکتبی مستقل دارد. چنان که او نخستین عالمی است که دستگاهی چهار گانه مرکب از کتاب، سنت، عقل و اجماع را در بین شیعیان مطرح کرده است. راوندی با استفاده از روش های گوناگونی به تفسیر آیات قرآن پرداخته است. تاکنون هیچ پژوهشی درباره ی کشف روش های تفسیری او انجام نشده است. لذا هدف این مقاله بررسی و استخراج روش های تفسیری قطب الدین راوندی می باشد. این روش ها از میان آثار تفسیری و نیز برخی آثار حدیثی وی که در مواردی به تفسیر آیات پرداخته بود، کشف گردید. از روش های تفسیری او بر اساس یافته های این پژوهش می توان به روش قرآن به قرآن، قرآن به حدیث، عقلی و اجتهادی، استفاده از علوم ادبی، شعر و اصول فقه در تفسیر قرآن و توجه به وجوه و نظایر آن اشاره کرد.
۱۶۵.

تفسیر آیه 29 سوره دخان با رویکرد حقیقت انگاری زبان آیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۶) 49 - 68

کلید واژه ها: بکاء گریه آسمان و زمین ذوشعور بودن جمادات سوره دخان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۵۹
آیه 29 سوره دخان از نفی گریه آسمان و زمین بر مرگ فرعون و یارانش سخن می راند. مفسران در تفسیر این آیه غالباً معنایی مجازی ارائه کرده اند. در این نوشتار آرای تفسیری مفسران به روش توصیفی-تحلیلی مورد نقد و بررسی قرار می گیرد و این نتیجه حاصل می شود که برای فهم صحیح از آیه، بایستی معنای حقیقی بکاء سماوات و ارض مبتنی بر ذوشعور بودن آنها مورد توجه قرار گیرد. در نهایت می توان مراد از نفی گریه آسمان و زمین را به معنای ادراک عدم ایمان فرعون و یارانش و ادراک بی اهمیت بودن مرگ ایشان توسط سماوات و ارض در نظر گرفت که موجب هیچ گونه تأثیر و تأثر درونی در آسمان و زمین نمی شود.
۱۶۶.

معناشناسی ساختاری واژه «خیر» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 221 - 244

کلید واژه ها: قرآن خیر معناشناسی ساختاری روابط هم نشین و جانشین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۱۲
معناشناسی ساختاری «خیر» در قرآن کریم با تبیین معانی مرتبط با خیر از میان شبکه ی گسترده به کشف روابط مفهومی «خیر» می پردازد. پژوهش حاضر بر مبنای روابط هم نشین و جانشین با رویکرد ساخت گرا به تحلیل معنایی واژگانی درصدد کشف مؤلفه های معنایی «خیر» در قرآن می باشد. سؤال اصلی پژوهش این است که کاربرد واژه «خیر» در قرآن کریم بر اساس روش معناشناسی ساختاری ازنظر مصداقی و مفهومی به چه مؤلفه هایی برمی گردد. پژوهش حاضر بر اساس روش معناشناسی ساختاری به توصیف مفهوم «خیر» در قرآن کریم پرداخته است. ماده «خیر» در 196 آیه قرآن کریم به صورت های مختلف آمده است. بروز و ظهور خارجی به ویژه در مقام فعل، فیوضات لایتناهی خیر مطلق اعم از مادی و معنوی، باور قلبی، رغبت، پراکنده شدن، دست زدن، یافتن و چسبیدن، مؤلفه های معنایی «خیر» از طریق روابط هم نشین هستند و در محور جانشینی تبعیت محض در علم و عمل، بازگشت به سوی منبع اصلی خیرات، فعل خیر شناخته شده عقل یا شرع، گسترش دادن، بازدارندگی نفس از انحراف، تمایل و رغبت، آشکار شدن خلوص انسان، تجسّم اعمال در قیامت را شامل می شود. با توجه به نتایج به دست آمده جانشینی برای «خیر» کشف نشد.
۱۶۷.

بازسازی افق انتظارات خاورشناسان با تکیه بر واکنش زیبایی شناختی به قرآن کریم (مورد مطالعه تئودور نولدگه و آنجلیکا نویورث)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیایی ۲۵) 47-71

کلید واژه ها: قرآن کریم نظریه ی دریافت واکنش زیبایی شناختی افق انتظارات تئودور نولدکه آنجلیکا نویورث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۴۷
دریافت قرآن به مثابه متنی ادبی و زیبا، در میان عرب زبانان پیشینه ای مدید داشته و قرآن از منظر فصاحت و بلاغت در تمدن اسلامی از جایگاه بی بدیل برخوردار است. نظر به اینکه معیارهای نگارش و ارزیابی زیبایی شناختی متون ادبی در جوامع مختلف، متفاوت بوده و هر جامعه ای شاخص های خاص خود را در سنجش و درک زیبایی دارد، در این پژوهش، با تمرکز بر دو تن از خاورشناسان آلمانی به نام های تئودور نولدکه و آنجلیکا نویورث، واکنش زیبایی شناختی به قرآن را در یک بافت فرهنگی متمایز و غیر عربی، بررسی نمودیم و ضمن بکارگیری روش توصیفی و تحلیلیِ مبتنی بر نظریه ی دریافت هانز روبرت یاوس، درصدد برآمدیم با بازسازی افق انتظارات آن دو، چگونگی تأثیر گذاری قرآن را در یک فضای زبانی بیگانه، واکاوی و عوامل مؤثر بر این فرآیند را، شناسایی نماییم. می توان گفت ارزش زیبایی شناختی قرآن در نزد خاورشناسان تحت تأثیر وظایفی است که آنها در پژوهش ها ی قرآنی خود در صدد آن هستند. اگرچه هر دوی آنها قرآن را به عنوان یک متن ادبی دریافت کرده اند، لیکن این دریافت یک تجربه ی زیبایی شناختی به شمار نمی آید. آنها همچون پژوهشگری هستند که دیوان شعری را بدون توجه به دلایل زیبایی و تأثیر گذاری آن، صرفا جهت استنباط رسوم زندگانی مردم یک دوره، مورد خوانش قرار می ده
۱۶۸.

روش های معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه سازی ارزش های اخلاقی در روابط بین الملل با تأکید بر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲شماره ۵۲ 61 - 85

کلید واژه ها: ارزش های اخلاقی حکومت اسلامی روابط بین الملل نهادینه سازی قرآن احادیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۷۰
هدف پژوهش حاضر بیان روش های معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه سازی ارزش های اخلاقی در روابط بین الملل می باشد. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی دراین باره به این سؤال اساسی پاسخ دهد که رروش های معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه کردن ارزش های اخلاقی در روابط بین الملل کدم اند؟. راه کارهای معرفتی در یک تقسیم بندی به راه کارهای معرفتی نگرشی، گرایشی و واکنشی تقسیم می شوند. دعوت به توحید، رسالت و معاد از مهم ترین راه کارهای معرفتی نگرشی هستند که نقش اساسی و بنیادی در نهادینه کردن اخلاق در روابط بین الملل دارند و حکومت اسلامی ملزم است در تقویت این باورها تلاش نماید. آگاهی بخشی و دانش افزایی ملّت ها، بیداری وجدان ملّت ها، کاربست حکمت، ترویج فرهنگ عدالت خواهی، ترویج آسان و ساده آموزه های دینی در میان ملّت ها از روش های معرفتی گرایشی. پرهیز از اکراه و اجبار مردم در درعوت به دین، نفی اصالت خشونت در روابط انسانی، مواجهه با بدعت گذاری و مواجهه با اندیشه های آسیب زا همانند؛ بدعت گذاری، التقاط و شبهه پردازی از روش های معرفتی واکنشی حکومت اسلامی در نهادینه سازی ارزش های اخلاقی در روابط بین الملل می باشند.
۱۶۹.

نقد تحلیلی شبهه ابن تیمیه در جهت نفی «خاص بودن» مدلول واژه «مَا أُنْزِلَ» در «آیه تبلیغ»

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۸) 227 - 257

کلید واژه ها: آیه تبلیغ خاص بودن مدلولِ «مَا أُنْزِلَ» قرائن داخلی آیه تبلیغ قرائن خارجی آیه تبلیغ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱ تعداد دانلود : ۱۴
از نظرگاه شیعه، آیه ی مشهور به «آیه تبلیغ»، یکی از مهمترین دلایل قرآنی، برای مسئله ی «امامت» به شمار می آید. با توجّه به اهمیّت والای این مسئله در منظومه ی اعتقادی شیعه، از دیر باز، مخالفان و منکران ولایت اهل بیت (علیهم-السّلام) کوشیده اند تا با طرح شبهاتی متعدّد، دلالت این آیه بر این امر مهم و کلیدی را مخدوش جلوه دهند؛ کارکردهای ابن تیمیه حرّانی حکایت از این دارد که او از پرکارترین چهره ها در این عرصه محسوب می شود. وی در کتاب «منهاج السنّه»، با طرح چندین شبهه (؛ از جمله: نفی خاص بودن مدلولِ تعبیر «مَا أُنْزِلَ» در آیه ی «تبلیغ»)، کوشیده است تا دلالت این آیه، بر «خلافت» و «امامتِ» امام علی (علیه السّلام) را مورد تردید و انکار قرار دهد. تحقیق حاضر، که با تکیه بر منابع اصیل فریقین، و به روش توصیفی- تحلیلی تدوین یافته است؛ در پی پاسخ به این پرسش است که: «شبهه ی ابن تیمیه در جهت نفیِ «خاص» بودن مدلول تعبیرِ «مَا أُنْزِلَ» و نقد های وارده بر آن چیست؟» یافته های این تحقیق، حاکی از آن است که اوّلاً: ادّعاءِ عمومیّت مدلولیِ این واژه توسّط ابن تیمیه، با عملکرد و دیدگاه های تفسیری خود او منافات دارد؛ دوّماً: قرائن متعدّد داخلی و خارجی؛ (که در متن مقاله از آن ها یاد خواهد شد) مانع از درستیِ این گفتار ابن تیمیه خواهند بود؛ بدین جهت می گوئیم: دلالت آیه تبلیغ، بر امامت و ولایت حضرت علی (علیه السّلام) و خاص بودن متعلقِ «مَا أُنْزِلَ»، امری قطعی است و هیچ گونه خدشه ای بر ساحت مدلولی آن وارد نمی باشد.
۱۷۰.

صحت سنجی دیدگاه های کارن بائر در تحلیل سنت تفسیری مسلمانان سده های میانی تا مدرن در تفسیر آیات ناظر بر سلسله مراتب جنسیتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 151 - 179

کلید واژه ها: سلسله مراتب جنسیتی رویکرد درزمانی سنت تفسیری مسلمانان کارن بائر قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۲۸
«سلسله مراتب جنسیتی» به معنای ترسیم برتری برای یکی از دو جنس زن یا مرد است. وجود سلسله مراتب جنستی در قرآن و نحوه تعامل مفسران با آیاتی که مضمون «سلسله مراتب جنسیتی» را در بر دارند، همواره محل بحث مفسران بوده است. کارن بائر، اندیشمند زن غیرمسلمانی است که در کتاب سلسله مراتب جنسیتی در قرآن: تفاسیر کهن، پاسخ های نو، با تمرکز بر سه مبحث «شهادت، خلقت، و ازدواج»، با اتخاذ «رویکردی درزمانی»[1] به بررسی تحلیلیِ سنت تفسیری مسلمانانِ سده های میانی تا مدرن، در تفسیر آیات ناظر بر «سلسله مراتب جنسیتی» پرداخته است. بائر مفسران را به دو دسته سده های میانی (قرن 2 تا 12 هجری) و مدرن (اواسط قرن 13 تا کنون) تقسیم کرده است. وی معتقد است که عالمان سده های میانی، سلسله مراتب جنسیتی در قرآن را امری بدیهی تلقی کرده اند؛ اما عالمان مدرن به بازتفسیر این گونه آیات پرداخته اند. به نظر بائر، عالمان پیشامدرن معتقد بودند که قرآن در ذات خود معنادار است؛ برخلاف عالمان پسامدرن که متن را خالی از معنا و نیازمند تفسیر می دانند. بائر دخالت دادن دستاوردهای تجربی در علوم تفسیر را ویژه مفسران مدرن می داند؛ همچنان که کاربرد استدلال های عقلی در تفاسیر مدرن پررنگ تر است. عالمان مدرن برخلاف مفسران سده های میانی، به مباحث اجتماعی عصر خود، مثل حقوق زن، نظر ویژه ای داشته اند. قرآن کریم، احادیث پیامبر، و مکتب فقهی مفسر، منابع ثابتی هستند که مفسران در تفسیر از آن ها استفاده می کردند؛ اما برخی از منابع در دوره های مختلف، از جایگاهی ویژه برخوردار بود. برای مثال، تفاسیر متقدم به مراجع اولیه، تفاسیر کلاسیک به احادیث پیامبر‹ ، و تفاسیر مدرن به استدلال های عقلی و نظریه های علمی اعتبار بیشتری می بخشیدند.
۱۷۱.

معیارهای گزینش نیروی انسانی از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۳ 42 - 74

کلید واژه ها: قرآن کریم معیار گزینش سرمایه ی انسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱ تعداد دانلود : ۱۱
گزینش سرمایه ی انسانی، یکی از مهم ترین مسائل مدیریت منابع انسانی است. طرح بررسی آن از منظر قرآن به عنوان معجزه ی جاوید و سند حقایت و جامعیت اسلام؛ لازم و ضروری است. پژوهش حاضر، به منظور کشف و تبیین سامانمند معیارهای گزینش نیروی انسانی از این منظر باهدف کاربردی سازی آموزه های قرآن در دانش مدیریت و گام برداری در راستای تولید علوم انسانی اسلامی سامان یافته است. در این اثر مجموعه آیات مرتبط با مسئله به صورت شبکه ای جمع آوری و با عنایت به محدودیت ها «مقاله ی علمی» با روش استنطاقی – تحلیلی و با نگاه کاربردی و ماهیت نظریه پردازی به بررسی گرفته شده است. بر اساس جستارهای صورت گرفته نتایج تحقیق نشان می دهد مجموعه معیارهای مرتبط با مسئله از منظر قرآن کریم بر محور اندیشه، رفتار و شغل سازمانی، قابل دسته بندی است. هم چنین روشن شد که در عرصه ی اندیشه ای معیارهای اعتقادی و اخلاقی، و در حوزه ی رفتاری شاخص های عدالت، امانت و مسئولیت، و در سطح سازمانی پارامترهای دانایی، توانایی، سابقه و تجربه از اساسی ترین سنجه ها هستند.
۱۷۲.

تأثیر مقتضیات زمان بر تفسیر نمونه و کارکردهای برون تفسیری آن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۳ 147 - 179

کلید واژه ها: مقتضیات زمان تفسیر نمونه کارکرد گرایش اجتماعی ناصر مکارم شیرازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱ تعداد دانلود : ۱۲
از موارد تأثیرگذار بر شیوه نگارش تفاسیر قرآن بحث گرایش های مفسر و تأثیرپذیری وی از مقتضایت زمان و عصر حضورش می باشد این تأثیرگذاری در تفاسیر معاصر در گرایش اجتماعی به خوبی آشکار است و موجب تحولات شگرفتی همچون بهره گیری از تفسیر علمی، طرح سبک زندگی قرآنی و توجه به قوانین اجتماعی قرآن گردیده است، در تحقیق حاضر به شیوه توصیفی  - تحلیلی با استفاده از منابع تفسیری و علوم قرآن به شیوه جمع آوری کتابخانه ای مطالب به بررسی تأثیر مقتضیات زمان بر  تفسیر نمونه و کارکردهای برون تفسیری آن پرداخته ایم،یافته های تحقیق نشان می دهد که رخدادهایی همچون انقلاب مشروطه، ملی شدن نفت ایران، حکومت پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی بر شکل گیری گرایش اجتماعی در این تفسیر مؤثر بوده اند و کارکردهای برون تفسیری آن در پاسخ به شبهات، رویکرد تقریب ، بیان روان   برای استفاده مخاطبین تأثیرگذار بوده و موجب شکل گیری تحقیقات گسترده ای در حیطه نگارش کتاب، مقاله ، پایان نامه ها گردیده و  بیان روان و شورانگیزی که در گرایش اجتماعی تفسیر نمونه است تأثیر بسزایی در جاذبه و نفوذ قرآن در روح و جان قرآن پژوهان و مخاطبان گذاشته است.
۱۷۳.

تبیین مفاهیم بنیاد ین «بلد، «مدینه» و قریه» در قرآن کریم پیرامون شهر و فرهنگ شهر نشینی با تأکید بر متون اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۴ زمستان ۱۴۰۲شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 134 - 158

کلید واژه ها: معناشناسی فرهنگ شهرنشینی بلد مدینه قریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۵
نوع زندگی و فرهنگ و تفکر انسان در پیدایش شهر و شهرنشینی دخیل بوده است. انسان بر شهر و ساختار آن تأثیر داشته و شهر نیز بر انسان و رفتار و اندیشه وی تأثیر می گذارد. با استفاده از روش معنا شناسی در این مقاله، حوزه های معنایی متفاوت واژگان «بلد، «مدینه» و قریه» بیان و این مسئله بررسی شده است که چرا خداوند از سه واژه متفاوت برای مفهوم شهر استفاده کرده است؟ یافته های تحقیق بیانگر آن است که واژ گان «بلد، «مدینه» و قریه» در قرآن در معانی متفاوتی به کار رفته و تابعی از متغیر فرهنگ ها و هنجا رها و ناهنجاری های انسانی و اجتماعی جامعه است. «بلد» واژه ای عام است که بر سرزمین دلالت می کند، در «مدینه» فرهنگ شهرنشینی ملاک قرار دارد و تحت قوانین خاصی اداره می شود و «قریه» دارای آبادی ظاهری و مادّی است.
۱۷۴.

رویکرد فقه الحدیثی علامه طباطبایی& نسبت به روایات الکافی در تفسیر المیزان

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 96 - 128

کلید واژه ها: الکافی فقه الحدیث تفسیر المیزان علامه طباطبایی روایات تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۲۳
یکی از مباحث مهم تفسیر المیزان، بررسی فقه الحدیثی روایات منقول از منابع فریقین است که علامه در خلال این مباحث، دیدگاه های حدیثی و فقه الحدیثی خود را بیان کرده است. هدف از نوشتار حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای انجام شده، بررسی رویکرد فقه الحدیثی مؤلف المیزان نسبت به روایات الکافی کلینی می باشد. علامه برای ارزیابی روایات این کتاب مؤلفه های فقه الحدیثی متعددی به ویژه عرضه روایات بر قرآن و روایات صحیح، سنجش احادیث با عقل، در نظرگرفتن معیار تاریخ و.... را به کار گرفته و با این مبانی در موارد متعددی به تأیید و بهره گیری از روایات کافی، شرح و تفسیر احادیث آن کتاب، کشف و بیان مقصود معصومین^، تشخیص روایات تفسیری از غیر آن، رفع تعارض و دفع شبهه از بیانات معصومان×، نقد روایات کافی و.... پرداخته است. مهم ترین معیار نویسنده المیزان در فهم و نقد روایات، ملاک عرضه روایات بر قرآن می باشد که برگرفته از مبانی خاص روش تفسیری وی در المیزان بوده و به همین دلیل بیشتر بررسی های فقه الحدیثی خود را براساس این معیار انجام داده است. 
۱۷۵.

روش شناسی تفسیر و دیدگاه های قرآن شناختی محمد بن سائب کلبی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 279 - 304

کلید واژه ها: روش های تفسیری گونه شناسی تفسیر علوم قرآن محمدبن سائب کلبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۲۸
محمدبن سائب کلبی (درگذشته 146ق) از مفسران شیعی و شخصیت های بحث برانگیز قرن دوم هجری است که گسترده ترین تفسیر تا روزگار خود را تدوین کرده و روایات تفسیری بسیاری از وی در دل تفاسیر به یادگار مانده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با رجوع به منابع مرتبط، در صدد بررسی روش تفسیری و دیدگاه های علوم قرآنی محمدبن سائب کلبی است و به این پرسش ها پاسخ می دهد که روش تفسیر کلبی و گونه های تفسیری وی چیست؟ و نظرات او در مباحث علوم قرآن چه بوده است؟ نتایج حاکی از آن است که روش تفسیری او عام و با توجه به زمان خویش فراگیر بوده است و در فهم معنای آیات، از قرآن کریم، سخنان پیامبر (ص)، اقوال صحابه لغت، اسباب نزول و حتی سخنان اهل کتاب استفاده کرده است. تفسیر کلبی شامل گونه های مختلفی همچون بیان مصداق برای آیات، شأن نزول، منطبق کردن آیه یا آیاتی از قرآن بر فرد یا افرادی یا حوادثی پس از زمان نزول، تفسیر عمومی آیات تبیین مبهمات و تفسیر فقهی و شرح قصه های قرآن می گردد. او همچنین در مباحثی از علوم قرآن نظیر حروف مقطعه، ترتیب نزول، مکی و مدنی، ناسخ و منسوخ، و قرائات اظهار نظرهایی داشته است. در مجموع، کلبی شخصیتی کلیدی در انتقال نظرات قرآنی به دوره های پس از خود است.
۱۷۶.

نقش زبان کنایه قرآن در تربیت جنسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 29 - 58

کلید واژه ها: زبان قرآن اعجاز کنایه تربیت جنسی تربیت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۱۲
جنبه شاخصی از وجوه اعجاز قرآن ناظر به ساختار بیانی خاص آن است که در انتخاب الفاظ و عبارات به ویژه در مسائل تربیت جنسی عفت کلام و نزاهت بیان بازتاب داده شده و در بسیاری از آیات قرآن ضمن استفاده از الفاظ و عبارات کنایی، از هرگونه لفظ صریح و به دوراز ادب در این مسائل خودداری شده است. این پژوهش باهدف کاوش در این آیات و از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی در پاسخ به این سؤال که زبان کنایی قرآن چه نقشی در تربیت جنسی دارد به بررسی آن پرداخته است. نتایج حاصل از این پژوهش گویای این است که در تربیت جنسی اسلام به خصوص در آیات قرآن شیوه بیانی مأخوذه جهت طرح مسائل جنسی تماماً مشحون از عفت کلام، نزاهت گفتار و نهایت ادب است و گفتار الهی با بلاغتی تام و شیوا ایرادشده و گزینش الفاظ و جملات کنایاتی به نحوی است که کلام الهی عاری از هرگونه لفظ صریح، مستهجن و زشت در این امور باشد. این شیوه بیانی از صفت حیا و ستاریت خداوند سرچشمه گرفته و در آیات قرآن متبلور شده و باید به عنوان الگویی مطلوب و مهم در حیطه مسائل تربیتی و اخلاقی موردتوجه همگان قرار گیرد.
۱۷۷.

تحلیل محتوایی روایات تمثیلی خداشناسی در کتاب کافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 59 - 82

کلید واژه ها: تمثیل کتاب کافی خداشناسی روایات تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۸
انسان با فطرتی پاک و خدا آشنا پا به عرصه حیات زمینی می گذارد؛ اما به تدریج غبار فراموش بر روی آن شناخت ازلی می نشیند. ازاین رو انسان سرگردان در میان مکاتب بشری در تلاش برای واکاوی شناخت خداوند در ساحل امن و مطمئن؛ روایات و نسخه ای ائمه اطهار(ع) است. بزرگوارانی که خداوند را با چشم عقل و قلب مشهود کردند. در لسان معصومین(ع) با استفاده از تمثیل این قالب بیانی ملموس، متصور مادی و محسوس راهگشای بهتری برای شناخت بشری در انتقال مفاهیم معنوی و والا می باشد. به همین جهت پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای- اسنادی تمثیل هایی که به تصویرسازی از توصیف خداوند و راه های رسیدن به رضایت الهی است از کتاب شریف کافی استخراج کرده سپس با روش تحلیل محتوا به بررسی ساختار و محتوای این تمثیلات پرداخته است. یک دسته از تمثیلات به توصیف خداوند در قالب طبیب، معلم و نور و دسته دیگر راه های رسیدن به خداوند را در قالب قله و کلید امور معرفی کرده است.
۱۷۸.

بررسی تطبیقی آرای تفسیری تسنیم و التهمید در اعجاز قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیر تطبیقی سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۵ 262 - 280

کلید واژه ها: تفسیر اعجاز قرآن تطبیقی تفسیر تسنیم التمهید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۷
یکی از مباحث مهم قرآنی، موضوع اعجاز است. از آنجا که تبیین تفسیر مفسران از اعجاز قرآن، وجه جاودانگی و تحریف ناپذیری قرآن کریم را تقویت می کند؛ انجام چنین پژوهش هایی ضرورت می یابد. مفسران درباره ویژگی ها و ابعاد اعجاز قرآن اختلاف نظرهایی دارند؛ براین اساس، پژوهش حاضر با روش تحلیلی- تطبیقی به بررسی تطبیقی اندیشه های دو مفسر بزرگ شیعی؛ آیت الله جوادی آملی و آیت الله معرفت در باب اعجاز پرداخته و عهده دار پاسخ به این سؤال است که چه نقاط افتراق و تفاوتی بین آرای دو مفسر یادشده در زمینه ی اعجاز قرآن وجود دارد؟ بررسی آرای این دو اندیشمند نشان می دهد که هر دو مفسر، لفظ و محتوای آیات را خارق العاده برمی شمرند؛ اما مهم ترین وجه افتراق دیدگاه دو اندیشمند در ذات اعجاز قرآن است که آیت الله جوادی آملی، ذات اعجاز قرآن را در محتوا و آیت الله معرفت، اصل اعجاز قرآن را اعجاز بیانی می داند. ابعاد اعجاز قرآن از نگاه آقای جوادی آملی شامل: اعجاز در بلاغت، محتوا، هماهنگی آیات با یکدیگر، اعجاز غیبی و علمی و تشریعی است. آقای معرفت، اعجاز قرآن را در سه بعد؛ اعجاز بیانی، علمی و تشریعی مطرح کرده اند.
۱۷۹.

الگوی نظری اطلاع رسانی مطلوب در مسئله بحران آب با تأکید بر آموزه های قرآن کریم

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۴ بهار ۱۴۰۲شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 7 - 38

کلید واژه ها: اطلاع رسانی بحران آب برکت رزق آبی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۶۹
این پژوهش باهدف ارایه الگو به منظور بررسی عوامل موثربر اطلاع رسانی بحران آب مبتنی بر آموزه های قرآن انجام شد. بدین منظور تعداد 21 نفر از مدیران، متخصصان و اساتید ارتباطات، رسانه، فضای مجازی، علوم قرآنی و حوزه آب با استفاده از نمونه گیری هدفمند نظری انتخاب شده و با روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی مورد مصاحبه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش، مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته و همچنین چک لیست جهت تهیه و استخراج آیات مرتبط بود و جمع آوری یافته ها تا اشباع نظری اطلاعات ادامه یافت. باتوجه به موضوع پژوهش سوالات دردو بعد شامل، مضامین قرآنی موثرجهت تولید محتوای رسانه ای با محوریت آماده سازی افکارعمومی جهت آگاهی از بحران آب و شناسایی عوامل موثربر اطلاع رسانی مطلوب درباره بحران آب مبتنی برآموزه های قرآن کریم به مخاطب مطرح شد و یافته ها در بررسی مفاهیم قرآنی شامل،آب منشاحیات، نیازمندی به آن برای انسان ،احیاگری ،فراوانی، طبیعت ،برکت،رزاقی،اشاره به ظرفیت ها و گنجایش های آبی در زمین، نیازطبیعت به آب، طهارت و... بود. بر اساس یافته های حاصل ازمصاحبه ها عوامل موثربر اطلاع رسانی دردو بعد راهبردهای اجرایی و کاربردی دسته بندی شد. تکراربه موقع و مناسب مساله بحران آب ازطریق رسانه، استفاده ازظرفیت های رسانه ای، تولید محتوا با ایده گرفتن ازمفهوم آیات مرتبط با آب وتوسعه گفتمان هایی با موضوع بحران آب از راهبردهای اجرایی و اعتمادآفرینی، تقویت مسئولیت پذیری و مشارکت جمعی، غنی کردن محتوا، ابتکارعمل و خلاقیت و... بعنوان مقوله محوری گزارش ازجمله راهبردهای کاربردی است.
۱۸۰.

پاسخ به شبهه اسارت زن در دست مرد (بررسی موردی: تجویز رابطه زناشویی با کنیز شوهردار در قرآن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 3 - 25

کلید واژه ها: حقوق زن کرامت زن برتری مرد بر زن ازدواج با کنیز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۲۷
کرامت و حقوق زن مورد توجه و تأکید قرآن کریم است. با این حال، از ظاهر برخی آیات ممکن است تأیید نوعی سلطه ظالمانه مرد بر زن برداشت شود و همین نکته، شبهه هایی را در این زمینه موجب شده است. اطاعت محض زن از شوهر، اسارت زن در دست مرد، تفضیل مرد بر زن، و تجویز ظلم شوهر به همسرش، برداشت هایی است که به صورت شبهه و نقد قرآن در زمینه حقوق و کرامت زن مطرح می باشد. موضوع جواز رابطه زناشویی با کنیز شوهردار و اختیار تام مردان در این عرصه نیز به عنوان مصداقی از کلیت یادشده، شبهه ای دیگر در این زمینه است. ضرورت بحث از این جهت است که طرح شبهات یادشده، افزون بر نسبت اتهام ناروا به ساحت قرآن، اساس اعتقادات مسلمانان و به ویژه نسل جوان را در مورد حقانیت قرآن هدف قرار داده است. این مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی و روش کتابخانه ای، به پاسخ شبهه های مطرح شده پرداخته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که اطاعت زن از شوهر، صرفاً در محدوده حق شوهر مطرح است و در مقابل، مرد نیز در برابر حقوق همسرش مسئولیت دارد. «حقوق متقابل زن و شوهر» و تکلیف هرکدام در قبال دیگری نیز متناظر با یکدیگر است. «تفضیل» مردان بر زنان صرفاً در قدرت بیشتر بدنی، غلبه قوه عقل بر احساسات، و اقتدار روحی خلاصه می شود. قرآن برای برچیدن نظام برده داری، سرچشمه تولید برده را مسدود کرده و راه هایی را برای آزادی تدریجی بردگان موجود و نیز تنظیم روابط انسانی با بردگان ارائه داده است؛ چنان که به بردگی گرفتن اسیران جنگی، با هیچ دلیل محکمی پشتیبانی نمی شود. آیه «وَالْمُحْصَناتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ» که از آن، جواز رابطه زناشویی با کنیز شوهردار برداشت شده است، نیز بدین معناست که پس از تملک کنیز، اختیار با ارباب اوست که عقد زوجیت کنیز را باطل کند و پس از گذشت دوران عده، با او به سان همسر رابطه برقرار سازد، یا عقد زوجیت او را امضا و استمرار بخشد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان