نرگس نشاط

هدف: مدل سرآمدی (European foundation for quality management) EFQM به­عنوان چارچوبی اولیه برای ارزیابی و بهبود سازمان­ها، نشان­دهنده مزیت­های پایداری است که یک سازمان سرآمد باید به آنها دست یابد. سازمان اسناد وکتابخانه ملی ایران نیز با توجه به جایگاه و نوع وظایف و خدماتی که ارائه می­دهد، از این منظر نیازمند بررسی همه­جانبه علمی است. بدین لحاظ، هدف پژوهش حاضر سنجش سرآمدی عملکرد سازمان اسناد و کتابخانه ملی با استفاده از دو رویکرد تلفیقی مدل تعالی EFQM است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش حاضر پیمایشی، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری، تمامی مدیران رده میانی و رده بالای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هستند. ابزار گردآوری داده­ها، پرسشنامه استاندارد 90 سوالی، متناسب­ با شرایط سازمان اسناد و کتابخانه ملی به همراه کارگاه (اجماع نظر) بوده است. داده­های جمع­آوری شده با توجه به اهداف، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته­ها: یافته­های حاصل از آمارهای توصیفی پژوهش نشان می­دهد که میانگین امتیاز خودارزیابی عملکرد سازمان اسناد و کتابخانه ملی در بُعد رهبری، 56 امتیاز از مجموع 100 امتیاز؛ در بُعد خط­مشی و استراتژی، 34 از مجموع80 امتیاز؛ در بُعد کارکنان، 52 از مجموع 90 امتیاز؛ در بُعد شراکت­ها و منابع، 62 از مجموع 90 امتیاز؛ در بُعد فرآیندها، 41 از مجموع 140 امتیاز؛ در بُعد نتایج کاربر/ مشتری، 80 از مجموع 200 امتیاز؛ در بُعد نتایج کارکنان، 40 از مجموع 90 امتیاز، در بُعد نتایج جامعه، 31 از مجموع 60 امتیاز؛ و در بُعد نتایج کلیدی عملکرد، 96 از مجموع 150 امتیاز بود. سرانجام باتوجه به سرجمع امتیازهای داده شده به 9 معیار اصلی مدل سرآمدی، امتیاز سازمان اسناد و کتابخانه ملی 492 از 1000 امتیاز به­دست آمد. نتیجه­گیری: برآیند یافته­های حاصل از دو رویکرد پرسشنامه و کارگاه (اجماع) در این پژوهش، مشخص می­کند که معیارهای خط­مشی و استراتژی، شراکت­ها و منابع، منابع انسانی و رهبری به ترتیب از نقاط قوت سازمان به­شمار می­آیند و معیارهای فرآیندها، نتایج مشتری/ کاربر، نتایج منابع انسانی، نتایج جامعه، و نتایج کلیدی عملکرد نیز به­ترتیب از حوزه­های نیازمند بهبود سازمان به­شمار می­روند. بر این اساس، همان­طور که نقاط قوت و حوزه­های نیازمند بهبود حاصل از یافته­های آمارهای توصیفی پرسشنامه و کارگاه (اجماع) نشان می­دهند، می­توان گفت یافته­های آماره­های توصیفی پرسشنامه، این نقاط را به­طور کلی و نتایج کارگاه را به­طور جزئی مشخص می­کنند. بنابراین، این پژوهش مناسب بودن به­کارگیری همزمان دو رویکرد پرسشنامه و کارگاه را برای سازمان­های ایرانی به­ویژه کتابخانه­ها تایید می­کند.

هدف: خوشه بندی زوج های کتابشناختی (اشتراک استنادی) یکی از شکل های خوشه بندی مدارک است. هدف این پژوهش شناسایی میزان جامعیت و مانعیت این نوع خوشه بندی در پروانه های ثبت اختراع است. روش/ رویکرد پژوهش: 717 پروانه ثبت اختراع یو. اس. مورد استناد در پروانه های ثبت اختراع مربوط به رده 774/977 از رده بندی پروانه های ثبت اختراع یو. اس. با استفاده از زوج های کتابشناختی و الگوریتم فازی خوشه بندی شد. حاصل کار با استفاده از معیارهای ارزیابی مانعیت و جامعیت گسترشیافته بی کیوبد مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: خوشه بندی پروانه های ثبت اختراع با استفاده از اشتراک استنادی عملکرد مطلوبی داشته و از جامعیت گسترده ای برخوردار بوده است. نتیجه گیری: با توجه به عملکرد مطلوب خوشه بندی برمبنای زوج های کتابشناختی، استفاده از زوج های کتابشناختی در فرآیند سازماندهی و بازیابی پروانه های ثبت اختراع نیز می تواند عملکرد مطلوب داشته باشد.

اطلاعات مفهومی سیال است ، به طوری که هر زمان بخواهیم آن را بررسی کنیم چند وجهی و چندگانه می شود، همین امر سبب شده چنین فرض شود که اطلاعات در خود نوعی گوناگونی و چندگانگی دارد. به دلیل وابستگی متقابل و تنگاتنگی که بین اطلاعات و متغیرهای گوناگون دیگر وجود دارد استفاده از یک مدل صرفا اطلاعاتی کافی نیست و برای تحلیل کارآمد و موفق یک موقعیت باید رشته های بیشتری فعالانه در تجزیه و تحلیل وارد شوند. نقش تفکر فرارشته ای در اینجا به معنای بهره بردن از این رهیافت چندگانگی است، رهیافتی که حاکی از میل به ایجاد وحدتی است که به تشریح جایگاه ها و مدل ها می انجامد و بازشناسی و گسترش مفاهیم چندگانه را سبب می شود . بدین ترتیب جایگاه ها و مدل ها به روش جدیدی تشریح و تبیین شده و مورد نقد و واکاوی قرار می گیرد . بدیهی است که تنها از طریق فعالیت عملی در حوزه اطلاع رسانی نمی توان به شناختی جامع از این رشته دست یافت. برای پاسخ دادن به مسائل اساسی که حوزه اطلاعات و اطلاع رسانی با آن مواجه است دانستن آن علم لازم است ولی کافی نیست؛ در مقایسه، بنیان مستحکمی از علم اطلاعات که ریشه در سنت های پژوهشی گسترده ای دارد برای هر فعال در حوزه اطلاعات و اطلاع رسانی امکان دسترسی به نتایج جمعی بسیاری از اذهان دیگر و تجربه کلی یک رشته کلی تر را فراهم می سازد. اگر چه دانش اطلاعات و اطلاع رسانی تا اندازه ای با عمل اطلاع رسانی گسترش می یابد، اما این نه عمل، که تحقیق روشمند و نظام مند در خصوص اطلاعات – و دیگر موضوعات وابسته – است که پژوهش اطلاع رسانی را تشکیل می دهد ؛ عناصر علم اطلاعات نشات گرفته از عناصر مختلفی است که عمل اطلاع رسانی یکی از این منابع است. از این روی، مقاله حاضر برآن است تا نقش تفکر فرارشته ای را در علم اطلاعات مورد بررسی قرار دهد.

هدف: هدف از این پژوهش تعیین فاصله موجود میان ادراکات و انتظارات کاربران از خدمات دریافتی و استنباط کارکنان از انتظارات آنان است. روش: این پژوهش کاربردی است. مبنای این پیمایش، پرسشنامه مدل لایب کوال مشتمل بر 23 شاخصه در قالب سه بُعد (تاثیر گذاری خدمات، کنترل اطلاعات و کتابخانه به عنوان یک مکان و فضا) است. یافته ها: از منظر مراجعان، کارکنان و منابع کتابخانه تا حدودی توانسته اند دربرخی موارد حداقل انتظارات مراجعان را برآورده سازند، به استنباط کارکنان، مراجعان انتظار دارند که کارکنان کتابخانه آمادگی بیشتری برای پاسخ به سوالات آنان را داشته باشند و منابع موجود تا حدودی توانسته است حداقل انتظارات مراجعان را برآورده سازد، به استنباط کارکنان، مراجعان از کتابخانه به عنوان فضای اجتماعی مناسب برای یادگیری گروهی انتظار کمتری دارند. این در حالی است که مراجعان وجود فضایی اجتماعی برای یادگیری و مطالع? گروهی را یک ضرورت دانسته اند.

توسعه اطلاعات و فناورى هاى ارتباطى در سال هاى اخیر، با شتابى فوقا لعاده، روند کشانده است. عمیق و غیرخطى بودن این روند، « جامعه اطلاعاتى » سراسر جهان را به سوى در مقایسه با انقلاب صنعتى قبل، دغدغه هاى فرهنگى، اقتصادى، و اجتماعى بسیار فزونت ری براى بشریت پدید آورده است. در این عرصه، آرشیوها - که صرفاً حاوى منابع دیدارى و شنیدارى یا اسناد تاریخى هستند - به عنوان مخازنى کما همیت به شمار نمىآ یند، بلکه در کانون اطلاع رسانى قرار دارند و محتواى فرهنگى را تامین مى کنند تا افراد، بتوانند از حقوقشان دفاع کنند؛ آموزش را بیش از پیش رواج دهند، و فرهنگى زنده و پویا داشته باشند. در هر کشوری، گنجینه اسناد، بخش مهمى از میراث و منابع اطلاعاتى آن کشور شمرده می شود و منابع آن، به دلیل منحصر به فرد بودن و دربرداشتن اسناد مهم و فاقد جایگزین، بخشى از سرمایه ملى محسوب مى گردد. بدیهى است که این میراث، در حفظ هویت هاى فرهنگى، برقرارى ارتباط میان گذشته و حال، و ترسیم آینده، از اهمیت حیاتى برخوردار است و همین امر، موجب مى شود تا مسئولیتى مهم بر عهده دوستداران، حافظان و صاحبان این حافظه ملى باشد. مقاله حاضر، بر آن است تا به بررسی نقش یونسکو در حفظ میراث مستند بپردازد و برنامه هائی را که تاکنون این سازمان به انجام رسانیده است، مورد مداقه قرار دهد.

حق مولف، درحمایت از آثار پدید آورندگان نقش اساسی دارد. اما در عصر کاربرد رقوم که تبادل اطلاعات هر روز از شکل های سنتی فاصله بیشتری می گیرد، حمایت کامل از حقوق مولفان را با مشکلاتی مواجه کرده است و گاه نگرانی از سرقت حقوق معنوی و مادی آثار، آنها را از ادامه تولید آثار دلسرد می کند. به هر حال، ظهور هر فناوری نوین، اهمیت یافتن راهی موثر برای حفظ آثار را الزامی می کند با این توضیح که برقراری توازنی منطقی میان سه عامل حفاظت از آثار، ایجادانگیزه وخلاقیت بیشتر، باید مدنظر صاحبنظران این عصر قرار گیرد تا به طراحی راهکارهای جدید در این مساله بحث بر انگیز بپردازند. مقاله حاضر، جنبه های مختلف حق مولف را دردنیای رقومی و قوانین موجود در این خصوص، مشکلات موجود، ارایه راهکارهای مدیریتی حق مولف در هزاره کاربرد رقوم و نقش یونسکو در ایجاد توازن میان دسترس پذیری اطلاعات و منافع قانونی را مورد بررسی قرار داده است.روش کار: پژوهش، به روش کتابخانه ای و با بررسی پایگاه های الکترونیکی انجام گرفته است.نتیجه گیری: حفظ حقوق پدیدآورندگان درمحیط رقومی امکان پذیر است اما برای رسیدن به نتیجه ای بهتر، مستلزم پژوهشهای بیشتر و بازنگری در قوانین حق مولف است. بالاخره ایجاد انجمنهای ملی حمایت از حقوق پدیدآورندگان پیشنهاد می شود.

اطلاعات به منزله محصولی نمادین به صورت یک کل شکل می گیرد. اما مراحل ویژه ای که سبب یکپارچگی آن به صورت کل می گردد با یکدیگر پیوندی جدا نشدنی دارند. علم اطلاع رسانی نمی تواند این حقیقت را نادیده بگیرد که مبادله اطلاعات رابطه ای اجتماعی است و شکلی از عملکردهای

انتقال پیام دو ساختار دارد. ساختار دیالوژیکی و ساختار گفتاری. ساختار دیالوژیکی ساختاری افقی یا تعاملی است و ساختار گفتاری، عمودی، یکطرفه، و همراه با اقتدار است. مقاله حاضر بر ان است که با رویکردی هستی شناختی این دو نوع ساختار را در فرایندهای اطلاعاتی و پیام شناسی به همراه تجلیات...

مفهوم اطلاعات در سیر توسعة خود با مفهوم آنتروپی که محققان ترمودینامیک در قرن نوزدهم ابداع کرده اند پیوند یافته است و از این منظر، اطلاعات عبارت از نظم یا نگانتروپی است. از سوی دیگر، آنتروپی با مفاهیمی همچون هیاهو و اختلال که مولد بینظمی است نیز همبسته است. در این مقاله، به هر یک از مفاهیم مورد اشاره شده است و رابطة آنها در بستری متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است.

غالبا هنگام مطالعه مسائل مربوط به کنترل سیستم های پیچیده اختلالات این نوع سیستم ها از بابت درجه نظم و سازمانشان مورد توجه قرار می گیرد . خاصیت اساسی هر سیستم سازمند را در آن میدانند که کمابیش منظم باشد . اطلاعات نیز در سیر توسعه خود با مفهوم آنتروپی ، نگانتروپی، و نظم و بی نظمی که محققان ترمودینامیک در قرن نوزدهم ابداع کرده اند پیوند یافته است . هر چه بی نظمی بیشتر باشد حضور اطلاعات در سیستم کمتر است . اما نظریات کنونی برآنند که نظم و بی نظمی هر دو ابزار سنجش آنتروپی و هر یک قابل تبدیل به دیگری است . اطلاعات در حاشیه بی نظمی و از حرکات موزون نظم و بی نظمی حاصل می شود و نوآوری ها از دل چنین الگویی سربر می آورد .

با وجود برابر نهاده‌های گوناگون ،‌ کلمه اصلی در نگرش سیستمی ، واژه «تعادل» ، یا به عبارتی ، دستیابی به تعادل میان عناصر تشکیل دهنده ورودی‌ها و خروجی‌هاست . اصرار بر وجود تعادل و چشم پوشی از ستیزه‌های موجود میان عناصر تشکیل دهنده سیستم از پویایی نگرش سیستمی می‌کاهد ؛ و در نتیجه جایگاه خود سیستم هرگز مورد پرسش قرار نمی‌گیرد . در مقاله حاضر ، نظریه سیستم‌ها بر فرضیه‌ای استوار است که اطلاعات را با توجه به برخورداری از معانی چندگانه در بستر پست مدرنیسم مطرح کرده و نیز تولید و مصرف اطلاعات در چارچوب برداشتی خطی را ، آن گونه که در دوره مدرنیسم دارای ارزش و اعتبار بوده است ، مورد انتقاد قرار می‌دهد ...

در بسیاری از الگوهای پوزیتویستی، زبان به عنوان پدیده ای تعریف میشود که نقش بازنمایی واقعیت را دارد. یعنی کار و نقش زبان در سایه این الگوها، بازنمایی ان چیزی است که واقعیت نامیده میشود. تنیدگی علم زبان شناسی با فرایند مرجع و پاسخگویی به نیاز مراجعان و نیز با همه انواع مطالعات انسانی و پژوهشهای اساسی دیگر بدان جهت است که زبان صرفا الگوی معنا نیست: بلکه بنیان معناست. رویکرد هرمنوتیکی به فرایند مرجع، آن عمل رمزگشایی است که از محتوا و معنای ظاهر – که همان علائم و نشانه های مراجع است که در قالب پرسش ارائه میگردد. به معنای نهفته و مکنون آن، که تشخیص نیاز و پاسخ یابی است میرسد. مصاحبه مرجع و ایجاد کنش ارتباط دو سویه بخش مهمی از هر فرایند مرجع است و این ارتباط دو سویه و رسیدن به دریافتی مشترک، از رهگذر زبان حاصل میشود.

اطلاعات و اطلاع رسانی از جمله مباحثی است که با نشانه شناسی و معنا شناسی ارتباط می یابد معنا شناسی نیز به عنوان مطالعها ی کاملا رفتاری در ابعاد اجتماعی زبان تمرکز می یابد از آنجا که علم اطلاع رسانی با انتقال اطلاعات جامعه زبانی شبکه های ارتباطی مفاد و محتوای متن و تعاملات انسانی سر و کار دارد مقله حاضر بر آن است تا با استفاده ا ز نظریات و رویکرد های موجود اطلاعات را از لحاظ معنایی و نیز نحوه انتقال آن را در هر یک از موارد پیشگفته مورد بررسی قرار دهد|

تحقیق حاضر بر آن است تا میزان همگونی فهرست نویسی منابم ایران شناسی کتابخانه های دانشگاس و مراکز پژوهش تهران را با کتابخانة ملی- به عنوان شاخص- مورد ارزیابی ترار دهد. به همین منظور؟ با استفاده از روش پیمایشی و تحلیل محتوا، برگه های فهرست نویسی 12 کتابخانه (از سال 362 ا-1376)، که با موضوع نحت بررسی نزدیکی بیشتری داشتنده از نظر سرشناسه مؤلف. موضوع و رده بندی مورد بررس قرارگرفت و با استفاده از جداول آماری و نیز فرمول هوپر تجزیه و تحلیل گردید. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که 66/6 درصد کتابخانه ها کمتر از 50% درصد ناهمگونی در سرشناسهء مولف دارند و نیز 3/33 درصد آنها دارای 5/65 – 5/87 درصد ناهمگرنی هستند. به بیان دیگر، بیش از 75 درصد کتابخانه ها دارای همگونی بالاتر از 50 درصد در شناساه مؤلف هستند. اما از لحاظ موضوع در 75 درصدکتابخافه ها بین 60-85 درصد ناهمگونی مشاهده شده است. 5/91 درصد کتابخانه ها دارای بیش از 50 درصد ناهمگونی در شمارهء رده بندی بوده اند. در این میان، بیشترین ناهمگونی در سرشناسهء اسامی به کتابخانهء استاد دانش پژوه وکمترین ناهمگونی به پژوهشگاه علوم انسانی تعلق یافته است. بیشترین ناهمگونی در موضوع به کتابخانهء دانشکده هنرهای زیبا و کمترین أن به پژوهشگاه علوم انسانی اختصاص دارد. بیشترین ناهمگونی در رده بندی به کتابخانهء مرکز مطالعات عالی و بین المللی اختصاص دارد و کمترین آن درکتابخانه مجلس یافت شد. است. همچنین با بررسی هر یک از فهرست برگه ها در رده های ده گانه مشخص گردید که بیشترین ناهمگونی اسامی به ردهء ادبیات؟ بیشترین ناهمگونی موضرع و نیز بیشترین ناهمگونی رده بندی به ردهء فلسفه تعلق یافته است. در مجموع یافته ها نشان دادکه ناهمگونی در شمارهء رده بندی (3/72 درصد) بیش از موضوع (71 درصد)، و ناهمگونی در موضوع بیش از ناهمگرنی در سرشناسهء مژلف (8/50 درصد) بوده است.