محسن گلپایگانی

سرمایه اجتماعی از جمله مهمترین پشتوانه هایی است که هر نظام سیاسی و نهادی برای بهره گیری از فرصت ها و همچنین مواجهه با تهدیدات فرهنگی در عرصه ملی و بین المللی می تواند از آن استفاده کند. از طرفی دیگر، در حال حاضر، تهدید و تهاجم فرهنگی به یکی از ابزارها و راهبردهای مهم قدرت های بزرگ نظام بین الملل در مواجهه با قدرت های چالشگر و در حال ظهور تبدیل شده است. پرسش اساسی که مقاله حاضر در پی پاسخ به آن است، تاثیر گذاری سرمایه اجتماعی بر تهدیدات نرم علیه جمهوری اسلامی ایران است. بنابراین هدف مقاله حاضر تبیین تأثیرگذاری این دو متغیر بر یکدیگر می باشد. در این راستا با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، این فرضیه مطرح شده که تهدیدات فرهنگی متغیری است که از سرمایه اجتماعی تأثیر می پذیرد بدین معنی که هراندازه سرمایه اجتماعی در جامعه ای افزایش پیدا کند بصورت عکس تهدیدات فرهنگی کاهش می یابد و در مقابل ، هراندازه سرمایه اجتماعی تضعیف شود ، بالعکس تهدیدات فرهنگی افزایش یافته و فرهنگ ملی در معرض خطر و تهدید قرار می گیرد.

در سپهر عرفان اسلامی و عرفان مسیحی، همواره عارفان پرآوازه ای سر برآورده اند که از منظر وحدت به جهان هستی نگریسته اند و بینش های عرفانی مبتنی بر توحید خویش را مبنایی برای رواداری در رفتار با دیگران قرار داده اند. در این میان، دو عارف مسلمان و مسیحی، محمد داراشکوه و یاکوب بومه، از تأثیرگذارانِ این عرصه هستند. بر همین اساس، مسئله این مقاله چنین است که چه نظام رفتاریِ روادارانه ای بر مبنای بینش های عرفانی این دو عارف از لابه لای کلمات آنان دریافت می شود. در مقاله پیش رو با رویکرد توصیفی - تحلیلی و استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، از میان مبانی هستی شناسی، انسان شناسی و نجات شناسی موجود در آثار محمد داراشکوه و یاکوب بومه، بینش هایی همچون وحدت وجود، سریان عشق در هستی، توحید در مالکیت، توحید در عبادت، اشتراک در خلقت و...، استخراج شد و ارزش هایی مبتنی بر این بینش ها همچون کرامت انسانی، امکان عشق ورزی به انسان ها و امانت بودن داشته ها نزد انسان ارائه شد. این بینش ها و ارزش ها خود رفتارها و کنش های روادارانه ای مانند ایثار، رفتار نیکوکارانه، محبت و فروتنی را به دنبال دارند که برای همزیستی مسالمت آمیز در جهان معاصر از بهترین نمونه ها هستند.

از زمان ظهو اسلام، مسیحیت، فعالیت تبشیری خود را نسبت به مسلمانان در اشکال متفاوقی انجام داده است. در این زمینه می توان به رویکردهای مختلف تبشیر مسیحی اشاره کرد. کلیسای جهانی کاتولیک که واتیکان نام گرفته است در زمینه تبشیر، سردمدار دیگر فرق مسیحی است و پیشتر و بیشتر از دیگر مسیحیان به این امر دست زده است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی بر آنست تا به یکی از این روش های مهم تبشیری مسیحیت که همانا تبشیر فرهنگی-علمی از طریق دانشگاه ها و کالج ها و مراکز عالی علمی است تمرکز داشته و به بررسی و تبیین آن در کلیسای کاتولیک بپردازد. در این میان منطقه غرب آسیا که مسیحیان هنوز بازگشت مقتدرانه خود به این منطقه را در سر می پرورانند از اهمیت خاصی برخوردار است. در این منطقه دو دانشگاه معتبر و مهم کاتولیکی سنت ژوزف و روح القدس کسلیک در کشور لبنان واقعند و از نفوذ و گسترش ویژه ای برخوردارند. به همین دلیل تمرکز اصلی این مقاله بر روی این دو دانشگاه است و به تبیین نفوذ، قدرت نرم و روش های تبشیری این دو دانشگاه در لبنان می پردازد.

مراکز آموزش عالی کلان شهر تهران به عنوان بخشی از فضاهای پررونق شهری، به دلیل داشتن پتانسیل ها  و ظرفیت های بالقوه فرهنگی، از جمله مستعدترین فضاهای فرهنگی این شهر در توسعه پایدار فرهنگ شهری به شمار می روند. بنابراین شناخت ابعاد و ماهیت مراکز آموزش عالی در این کلان شهر، اهمیت بسیاری دارد. هدف این پژوهش شناسایی وتحلیل فضایی عملکرد مراکز آموزش عالی در ارتقای فرهنگ شهرنشینی در کلان شهر تهران است که بیانگ ر رابط ه ی مراکز آموزش عالی و فرهن گ شهرنشینی در کلان شهرها است. روش تحقیق این پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی  و مبتنی بر دو روش مطالعات کتابخانه ای و میدانی است. برای بررسی موردی، مناطق 3 و 19 شهر تهران انتخاب شده و از طریق توزیع پرسش نامه، شناخت ویژگی ها و آزمون فرضیات بررسی شدند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که رابطه ی معنی داری میان این دو وجود دارد؛ به این شکل که مراکز آموزش عالی کلان شهر تهران در توسعه پایدار فرهنگ  شهری تأثیرگذار بوده اند، اما این رابطه در منطقه 3 قوی تر از منطقه ی 19 بوده است.  

مراکز آموزش عالی کلانشهر تهران به عنوان بخشی از فضاهای پررونق شهری، به دلیل دارا بودن پتانسیل ها و ظرفیت های بالقوه فرهنگی از جمله مستعد ترین فضاهای فرهنگی این شهر درتوسعه پایدار فرهنگ شهری به شمار می روند. هدف این پژوهش شناسایی وتحلیل فضایی عملکرد مراکز آموزش عالی در ارتقای فرهنگ شهرنشینی در کلانشهر تهران است که بیانگر رابطه ی مراکز آموزش عالی و فرهنگ شهرنشینی درکلانشهرها است. در این پژوهش روش تحقیق از نوع توصیفی– تحلیلی و مبتنی بر دو روش مطالعات کتابخانه ای ومیدانی می باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که رابطه معنی داری بین این دو وجود دارد، به این شکل کهمراکز آموزش عالیکلانشهر تهران درتوسعه پایدارفرهنگ شهری تأثیر گذار بوده اند، اما این رابطه در منطقه 3 قوی تر از منطقه 19 بوده است. برای آگاهی از روند و میزان تأثیر گذاری مراکز آموزش عالی در ارتقای فرهنگ شهری در کلانشهر تهران، با توجه به فرضیات و شاخص هایی تدوین شده، آزمون ناپارامتری دو جمله ای به تفکیک در مناطق 3 و 19 مورد استفاده قرار گرفت و برای بررسی تفاوت معنی داری بین دو منطقه از آزمون ناپارامتری مان– ویتنی استفاده شد.   به منظور معرفی جایگاه مراکز آموزش عالی در دستیابی به توسعه پایدار فرهنگ شهری در کلانشهر تهران بر اساس ابعاد توسعه پایدار پیشنهادهایی بیان می گردد.

در کنار عوامل تاثیر گذار مهم سیاسی، فرهنگی و مذهبی، در این مقاله از فرضیات روانشناسی اجتماعی تدگر Ted Gurr) ( برای تفسیر تاثیر سرخوردگی اجتماعی و اقتصادی بخش اعظمی از جامعه ایران بر تغییر رای دهی آنان در دوم خرداد 1376 استفاده می شود. در این خصوص، مدعای این مقاله به شرح زیر است. نارضائی اجتماعی و ادراک اجتماعی بخش عظیمی از جامعه مبنی بر محرومیت نسبی موجب شد تا لحن انتقادی و گرایش اصلاح طلبانه خاتمی آرای بسیاری از ناراضیان اجتماعی را به خود جلب کند، که از برنامه اقتدارگرائی بوروکراتیک عملگراها دچار احساس محرومیت نسبی شده بودند.در این راستا، نقش احساس فاصله میان انتظارات یا توقعات افراد با واقعیت های اقتصادی، اجتماعی یا حتی سیاسی و تاثیر آن در ایجاد تغییرات رفتاری به اشکال مختلف (پرخاشگری و یا رفتارهای اجتماعی خاص و حتی رای دادن به جناح خاص) مورد بحث قرار می گیرد.