علیرضا رابط

سکونتگاه های روستایی به عنوان یک سیستم باز، دارای اشکال مختلفی از سرمایه های طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، انسانی، فرهنگی و نمادین هستند که نقش مهمی در توسعه گردشگری ایفا می کنند. به طوری که، این سرمایه ها به طور عمده در دو گروه منابع ملموس و ناملموس دسته بندی می شوند. هدف تحقیق حاضر بررسی نقش سرمایه های جامعه محلی در توسعه گردشگری در روستاهای هدف شهرستان ابهر (استان زنجان) است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی بوده و برای گردآوری داده ها از روش های کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق، 7 روستای هدف گردشگری شهرستان ابهر است که بر اساس داده های سرشماری نفوس و مسکن (1395) دارای 1268 خانوار است که از این تعداد با بهره گیری از فرمول کوکران، تعداد 190 مورد به عنوان نمونه انتخاب شده است. روایی صوری پرسشنامه از دیدگاه متخصصان بررسی شده و پایایی متغیرها از طریق ضریب آلفا ی کرونباخ به میزان 76% محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل کمی داده ها از آزمون های آماری نظیر (t تک نمونه ای، رگرسیون و کروسکال والیس) بهره گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که سرمایه های جامعه تاثیر مثبت و معناداری در توسعه گردشگری دارد. به طوری که، سرمایه طبیعی، سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی موجود در روستاهای هدف گردشگری به ترتیب با مقادیر میانگین عددی (4.13)، (4.08) و (4.06) نسبت به سایر اشکال سرمایه نقش تعیین کننده ای در توسعه گردشگری ایفا کرده اند. همچنین در مدل برازش رگرسیونی، ضریب تعیین برابر با (0.84) بوده و بیانگر تاثیر مثبت سرمایه های جامعه محلی در توسعه گردشگری بوده و سرمایه های طبیعی (0.379)، اجتماعی (0.242)، فرهنگی (0.181) بیشترین تاثیر را در توسعه گردشگری دارد. نتیجه آزمون کروسکال والیس نیز نشان داد که در سرمایه های جامعه محلی به جز سرمایه فرهنگی و ساخته شده در بین روستاهای نمونه تفاوت معناداری در سطح 95 درصد وجود ندارد و روستاهای درسجین و قروه بدلیل دارابودن سرمایه های جامعه محلی در جایگاه اول و دوم قرار دارند.

گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت اجتماعی- اقتصادی می تواند نقش مهمی در تنوع بخشی به اقتصاد روستایی از طریق ایجاد زمینه های شغلی و درآمدی جدید برعهده بگیرد که همین امر نیز می تواند به بهبود زندگی و ارتقای کیفیت آن در جوامع روستایی کمک کند. هدف این پژوهش بررسی تاثیرات گردشگری و توسعه خانه های دوم در شاخص های کیفیت زندگی ساکنین دائمی در نقاط روستایی دهستان سعیدآباد از توابع شهرستان ایجرود (استان زنجان) است. نوع تحقیق کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری نظیر t تک نمونه ای، همبستگی و رگرسیون چند متغیره استفاده گردید. جامعه آماری تحقیق در برگیرنده خانوارهای ساکن در روستاهای واقع در محدوده دهستان سعیدآباد است که از تعداد 818 خانوار ساکن دائمی، با استفاده از فرمول نمونه گیری 313 نفر از سرپرستان خانوار به عنوان نمونه انتخاب شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که توسعه گردشگری در یک دهه اخیر توانسته است تاثیرات مثبتی بر روی شاخص های کیفیت زندگی روستاییان داشته باشد. از طرفی دیگر، نتایج تحلیل رگرسیون با توجه به ضریب تعیین (924/0) نشاندهنده تاثیر مثبت توسعه گردشگری خانه های دوم در بهبود شاخص های کیفیت زندگی ساکنین در منطقه مورد مطالعه است. به طوری که، توسعه گردشگری خانه های دوم در محدوده مورد مطالعه در ابعاد کالبدی- زیرساختی (418/0) و ابعاد اقتصادی  (375/0) بیشترین تاثیر مستقیم را در شاخص کیفیت زندگی از دیدگاه ساکنین محلی برجا گذاشته است. همچنین، نتیجه تحلیل مسیر نشان می دهد که توسعه گردشگری خانه های دوم به ترتیب در ابعاد اقتصادی با (716/0) و ابعاد کالبدی- زیرساختی با (640/0) بیشترین تاثیر را در کیفیت زندگی ساکنین داشته است.  

مساکن روستایی در بیشتر کشورهای در حال توسعه نمادی از حاکمیت ساختارهای فیزیکی با خطر خیلی بالا هستند که مقاومت پایینی در برابر نیروهای لرزه ای حاصل از زلزله دارند، به طوری که به اعتقاد برخی از صاحب نظران بیش از 95 درصد از مرگ و میرهای ناشی از زلزله، در نتیجه تخریب ویرانی مساکن می باشند. بنابراین توجه به مقاوم سازی آن در برابر این گونه سوانح اهمیت زیادی در نیل به سکونتگاه مطلوب و پایدار دارد. این تحقیق با هدف ارزیابی نقش مقاوم سازی مسکن روستایی در یک دهه اخیر و تاثیر آن بر روی شاخص های کیفیت زندگی ساکنین در دهستان سجاسرود از توابع شهرستان خدابنده (استان زنجان) انجام شده است. پژوهش حاضر از لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است و داده های مورد نیاز با استفاده از مطالعات میدانی و تکمیل پرسشنامه گردآوری شده است. به این منظور از 3500 خانوار ساکن در دهستان با استفاده از فرمول اصلاح شده کوکران، تعداد 170 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شد و پرسشنامه به صورت تصادفی ساده در روستاهای نمونه توزیع گردید. پایایی متغیرها با استفاده از آلفای کرونباخ به میزان محاسبه شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، از روشهای آماری از قبیل بر تحلیل خوشه ای، آزمون همگونی کای دو، مدل رگرسیونی چندگانه و تحلیل واریانس و ضریب همبستگی بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان دهنده وجود تفاوت معنادار در شاخص های کیفیت زندگی در دو دوره قبل و بعد از مقاوم سازی مسکن است و همچنین بین شاخص های کیفیت زندگی و مقاوم سازی رابطه مستقیم و بالایی وجود دارد. علاوه بر این، از بین شاخص های مورد بررسی در مبحث مقاوم سازی مساکن روستایی، شاخص های استفاده از مصالح بادوام در ساخت مسکن و بکارگیری کدهای ساختمانی مورد نظر بنیاد مسکن به ترتیب دارای بیشترین میزان تاثیر و شاخص طراحی مسکن براساس نیاز خانوار کمترین میزان تاثیر را بر کیفیت زندگی خانوارهای روستایی دارا می باشند.