سروش فتحی

مقاله حاضر به بیان نظریات و تحلیل های اجتماعی نظریه پردازان در خصوص تحولات شهرهای جهان برمبنای تفکرات نظام جهانی و نظم نوین جهانی و گذر از مراحل نظریات کلاسیک و مدرن بر دوران تفکرات پست مدرن یا فرانوگرا می پردازد و با رویکردی نظریه پردازانه بر نحوه ی تکوین تفکرات آینده و مکانیزم منتج از آن، فضای شهری را به مثابه مسئله اساسی در نظام اجتماعی که قلب نظریه های اجتماعی است مورد تحلیل و ارزیابی قرار می دهد. دیدگاه های نظریه پردازان بزرگ شهری همچون والرشتاین، لرنر، کاستلز، گیدنز را نیز درخصوص شهرهای فراروی جامعه جهانی به تصویر کشیده است.

ظهور شهر به عنوان یک پدیده سازمان یافته اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مشروط به فراهم شدن شرایط و مقدماتی است که در حدود ده هزار سال پیش و مقارن با دوران نوسنگی و آشنایی انسا ن ها با کشاورزی و به تبع آن کند شدن آهنگ کوچ و نیمه یکجانشینی انسان ها همراه بود . سکونتگاه هایی که در زمین های حاصلخیز کشاورزی و در بستر رودخانه ها به وجود آمدند، اولین سکونتگاه های انسانی به شمار می آیند که به تدریج تبدیل به روستاها و شهرها شدند. اولین موجی که توانست تحول انقلاب را در زندگی انسان ها به وجود آورد ”کشاورزی“ بوده است. کشاورزی توانست انسان کوچ گرای که مدام ا زسپیده دم تا شب هنگام کارش، شکار و دام بود را در مکانی خاص ساکن کند و بدین ترتیب سنگ زیرین و بنیادین شهرها و روستا ها را بنا کند . شهرهایی که سیر تحول و دگرگونی را به سرعت سپری کردند تا در نیمه دوم قرن هجدهم، موج دیگری تغییرات زیربنایی را درآن ها به وجود آورد. موجی که انقلاب صنعتی را به همراه داشت، نه تنها الگوی زندگی و حیات اجتماعی را متحول ساخت، بلکه باعث گسترش شهرها نیز شده و در کوتاه مدت شهرهای سنتی و باستانی را بلعید وآن ها را به شهرهای صنعتی و مدرن تبدیل کرد تا آن جا که مقدمات تحول بنیادین دیگری را تدارک دید و موج سوم را در خود پروراند . موجی که در نیمه دوم قرن بیستم و پس از جنگ جهانی دوم پدیدار شد و با عمومیت یافتن نظام جهانی مبتنی بر رسانه و ارتباطات و با دو محور اساسی یعنی بازار جهانی مبادلات اقتصادی و دولت های ملی و نهادهای فراملی را به وجود آورد و شهر و حیات شهری در عصر فراصنعتی بسیار هیجان انگیز شده و به رویاهای انسان جامع عمل پوشانده است با ابداع تکنولوژی اطلاعات هم زمان با مطرح شدن جهانی شدن به وجود آمدن شهرهای اطلاعاتی و شکسته شدن مرزهای جغرافیایی و مطرح شدن بسیاری از مفاهیم اجتماعی مانند مهاجرت الکترونیکی، کنترل اجتماعی الکترونیکی، ادغام کار و منزل، دوستی اینترنتی و بسیاری از مفاهیم دیگر که در مقاله به تفصیل به بحث گذاشته شده اند.