آرزو جمشیدی شیخی آبادی

شهرها درگذشته از قابلیت پیاده مداری بالایی برخوردار بودند به گونه ای که پیاده روی به علت دسترسی آسان و هزینه کم اصلی ترین روش جابجایی مردم در فضاها برای کلیه افراد جامعه به شمارمی رفت. این امر با ورود اتومبیل و انقلاب صنعتی دست خوش تغییر شد؛ بدین معنا که موضوع عابر پیاده به دست فراموشی سپرده شد. توجه به حمل و نقل موتوری شهرها را با مسائل جدیدی همچون معضلات زیست محیطی، افزایش چاقی مفرط افراد، بی هویتی و فقدان معنا روبه رو ساخت. رهیافت های بسیاری جهت پاسخ به این معضلات در جهان رقم خورده است. یکی از رهیافت های جدید برنامه ریزی و طراحی شهری که تأکید ویژه بر پیاده مداری و محور پیاده دارد رویکرد توسعه محلات سنتی (TND) است که بسیاری از ابعاد و شاخص های آن ارتباط وثیقی با دیدگاه و رویکرد پیاده مداری دارد؛ بنابراین، پژوهش حاضر بر آن است تا قابلیت پیاده مداری در خیابان مدرس واقع در منطقه سه شهرداری کرمانشاه را با رویکرد TND مورد ارزیابی قرار دهد. این خیابان به طول ۱۸۴۰ متر و عرض تقریبی ۱۷ متر - در بخش میانی این مقدار افزایش می یابد - نقشی تجاری و خدماتی دارد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات به صورت مطالعه کتب و اسناد کتابخانه ای، مشاهده میدانی و ابزار پرسشنامه است. جامعه آماری این پژوهش تمام شهروندان کرمانشاه است که جمعیت تقریبی یک میلیون نفری را شامل می شود. همچنین، با قرار دادن این مقدار در فرمول کوکران حجم نمونه 384 نفر برآورد شده و نمونه گیری به طور تصادفی ساده صورت پذیرفته است. علاوه بر آن، جهت تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار تحلیلی SPSS در قالب آزمون های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره و تی تک متغیره استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که تمامی مؤلفه های رویکرد TND بر پیاده مداری مؤثرند. البته میزان همبستگی هر شاخصِ رویکرد TND با پیاده مداری متفاوت است. به طوری که هشت عامل «وجود کاربری های جذاب»، «اختلاط کاربری»، «خوانایی مسیر»، «تنوع در ساختمان ها»، «امنیت از جرائم»، «کیفیت زندگی اجتماعی»، «جذابیت و سرزندگی» و درنهایت «غنای حسی» نسبت به شاخص های دیگر همبستگی بیشتری با پیاده مداری در خیابان مدرس دارند؛ بدین ترتیب، در ارتقا و پیاده مدارسازی آن تأثیرگذارترند. نتایج دیگر بیانگر آن است که تمام شاخص های مؤلفه معناشناختی بر سرزندگی و هویت مندی خیابان مدرس مؤثرند. چراکه علاوه بر مؤلفه های عینی مؤلفه های ذهنی عابران را نیز پوشش می دهند.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی ارتباط حس مکان و سطح امنیت اجتماعی بر یکدیگر است. روش پژوهش حاضر با توجه به موضوع پژوهش، از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف نوع آن کاربردی و از نظر نوع داده کمی است. جامعه آماری تمام ساکنین بخش غربی محله آبشوران (سبزه میدان تا مدرس) شهر کرمانشاه بوده که مطابق سرشماری سال 1395 کرمانشاه کل جمعیت این بخش از محله 290 نفر معادل 73 خانوار است. در این میان 166 نفر به عنوان حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و با نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از دو روش آمار توصیفی و آمار استنباطی با توجه به ماهیت و نوع داده استفاده شده است. به این صورت که با به دست آوردن فراوانی و درصد، متغیرهای موردمطالعه توصیف می گردند و درزمینه آمار استنباطی از نرم افزار Spss در قالب آزمون آماری همبستگی پیرسون جهت سنجش ارتباط متغیرها بر همدیگر و آزمون رگرسیون چندمتغیره برای ارزیابی چگونگی این ارتباط استفاده شده است. یافته های آزمون پیرسون حاکی از آن است که میان ابعاد حس مکان و ابعاد امنیت اجتماعی همبستگی و رابطه متوسطی وجود دارد. به طوری که نتایج آزمون رگرسیون نشان می دهد 0.42 از تغییرات مؤلفه های اجتماعی مربوط به ابعاد حس مکان است. یافته های پژوهش گویای رابطه دو سویه میان ابعاد حس مکان و امنیت اجتماعی است به گونه ای که هرچه حس مکان افزایش یابد امنیت اجتماعی بیشتر می گردد و بالعکس هرچه امنیت اجتماعی بیشتر شود حس مکان نیز افزایش می یابد.

بافت قدیمی شهر کرمانشاه از حیث ابعاد مختلف بخش جدا یی ناپذیر از شهر موجود است که بخش قابل توجهی از تاریخ شهر در کالبد این بافت تجلی یافته است. این بافت امروزه به علت تحولات و تغییرات ساختاری- اجتماعی مختلف (تحولات ساختاری- کالبدی عصر پهلوی، فرسایش شدید کالبدی شهر قدیم و گسترش بخش مخروبه در این شهر و تداوم بی توجهی به شهر قدیمی، گسترش بی رویه ی شهر در اراضی اطراف در سال های بعد از انقلاب، اقدامات و مداخله ی بی برنامه و غیر تخصصی در سال های اخیر) دچار تحولات اجتماعی و نه صرفا کالبدی در بافت قدیم شده است به گونه ای که این تحولات، تغییرات ساختاری در بافت اجتماعی و محلات قدیمی را موجب شد و روابط اجتماعی که قرن ها در شهر قدیم شکل گرفته بود تضعیف شده و از بین رفته است. بر این اساس محله ی آبشوران (قدیمی ترین و ابتدایی ترین محله ای که شهر از آن شروع به رشد کرده است) در بافت قدیم شهر کرمانشاه و تحولاتی که نیز در ادوار مختلف در آن صورت گرفته آن را با مشکلاتی اعم از فرسودگی کالبدی، عدم استحکام بناهای موجود در مقابل زلزله، عدم انطباق بافت قدیم با نیازهای روز، عدم تناسب فرهنگی- اجتماعی بافت و فقدان حس مکان و ... مواجه کرد.  همین مسأله سبب شده است تا وضعیت بحرانی در دوره ی حاضر، خود را به مثابه یکی از چالش های پیش روی شهر کرمانشاه و محله نشان دهد. به علت وجود این مشکلات، ضرورت بازآفرینی محله ی شهری برمبنای نوشهرگرایی که بر توسعه پایدار و بازگشت به سنت ها و احیا ساختار محله و هویت شهر استوار است؛ ایجاب می کند تا به یکی از رویکردهای این نحله ی فکری از قبیل نوشهرگرایی تمرکز نمود. از این رو هدف پژوهش حاضر، بازآفرینی (کالبدی و عملکردی) حس مکان، بر اساس اصول ده گانه ی منشور نوشهرگرایی محله ی آبشوران شهر کرمانشاه است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و نوع آن کاربردی است. همچنین، از مطالعات اسنادی، مشاهده ی میدانی و ابزار پرسش نامه جهت گردآوری اطلاعات بهره گرفته شده است. جامعه آماری تمام ساکنین بخش غربی محله ی آبشوران (سبزه میدان تا مدرس) شهر کرمانشاه است که در این میان 166 نفر به عنوان حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شده اند. جهت تجزیه وتحلیل داده ها نیز از نرم افزار SPSS نسخه ی ۲۴ در قالب آزمون های آماری همچون روش همبستگی اسپیرمن و آزمون رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که هر ده اصل منشور نوشهرگرایی بر بازآفرینی حس مکان محله ی آبشوران شهر کرمانشاه مؤثرند و از طرف دیگر توجه به عناصر کالبدی و عملکردی در بازآفرینی تأثیر مستقیمی بر حس مکان دارند و می توانند منجر به ارتقای مکان و حیات دوباره ی محله ی آبشوران گردند.