علیرضا جعفر

امروزه بر اهمیت شکل گیری فضاهای نوآوری به عنوان مدلی جدید در جغرافیای نوآوری کشورها تأکید می گردد. فضاهایی که از آنها با عناوینی چون قطب ها و ناحیه های نوآوری یاد می شود. این مقاله با تمرکز بر شناسایی هر چه بهتر فضاهای نوآوری به تشریح مفهوم خوشه نوآوری پرداخته است، یعنی پدیده ای جدید که سازوکار فضاهای نوآوری را بهتر توصیف می کند. هدف اصلی پژوهش، بررسی عوامل مؤثر بر شکل گیری خوشه های نوآوری در ایران است. پژوهش از روش کیفی با رویکرد نظریه داده بنیاد استفاده و با چهارده خبره آشنا با فضاهای نوآوری و بوم سازگان های نوآورانه، مصاحبه عمیق صورت گرفت که برخی از آنها مستقیماً در شکل گیری فضاهای نوآوری در کشور نقش اساسی داشته اند. یافته های مقاله نشان می دهد که عوامل شکل دهنده به یک خوشه نوآوری به دو دسته عوامل سخت و نرم تقسیم می شوند: عواملی که در شرایط علّی، مداخله ای و زمینه ای قابل طبقه بندی بوده و نتایج آنها منجر به شکل گیری بوم سازگانی پویا از بازیگرانی متنوع می شود که در فناوری های مختلف در مجاورت یکدیگر تمرکز یافته اند و مهم ترین عامل راهبردی بین آنها نیز ارتباطات و مشارکت های نوآورانه است. از دیگر یافته های این پژوهش می توان به نقش نهاد تسهیل گر شکل گیری و توسعه خوشه های نوآوری اشاره کرد که وظیفه راهبری بوم سازگان نوآورانه موجود در خوشه را بر عهده دارد.