رضا هادیلو

در شعر معاصر یأس و امید از مضامین پرکاربردی است که شاعران در پی رخدادهای سیاسی و اجتماعی در اشعار خود به کار برده اند. حسین منزوی از شاعران معاصری است که با اندیشه سیاسی و اجتماعی و تحول در سرودن غزل نو که یکی از ارکان ابداع غزل نو به حساب می آید پا به عرصه ظهور نهاد. در سروده های وی اشعاری وجود دارد که بیانگر افکار سیاسی و اجتماعی او می باشد. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که مضمون اشعار سیاسی و اجتماعی وی بیشتر یأس و حسرت و خفقان و گلایه از روزگار و مرگ است. در بسیاری از اشعار منزوی واژه یأس و امید ملاحظه می شود و در برخی از سروده های وی امیدواری به زندگی بسیار رنگین است و می توان گفت وی امیدوارترین شاعر معاصر است. درحالی که این گونه نیست و بسیاری از امیدهای اشعار او حکایت از ناامیدی دارد که از شکست سیاسی، اجتماعی، عشقی و عمومی نشأت می گیرد. رفتار انسان ها در محیط کار تابع عوامل بسیار گسترده ای است که ریشه در ویژگی های انسان و نوع تعامل در محیط دارد. به خصوص صاحب نظران در مکتب جبرگرایان روی این موضوع تأکید داشته و تأثیرگذاربودن و تعیین کننده بودن عوامل طبیعی اعتقاد داشته و این رویکرد رابطه محیط و رفتار را رابطه علّی می دانند. خمسه نظامی نیز یکی از آثار فاخر ادب فارسی است که مصور شده و دارای نگاره هایی است. بررسی نگاره های موجود در این اثر نیز حاکی از امتداد امیدها و رنج ها در این آثار هنر است. اهداف پژوهش: بررسی تأثیر شکست سیاسی، اجتماعی، عشقی و عمومی بر اشعار حسین منزوی. بررسی تطبیقی مضمون در اشعار حسین منزوی و نگاره های خمسه نظامی. سؤالات پژوهش: تأثیر شکست سیاسی، اجتماعی، عشقی و عمومی بر اشعار حسین منزوی چگونه می باشد؟ مضامین اشعار حسین منزوی و نگاره های خمسه نظامی چه شباهتی با یکدیگر دارند؟

در میان عناصر فکری و اندیشه، مسأله انتظار و آزادیخواهی و ظلم ستیزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است که برگرفته از مکتب شیعی و ادیان آسمانی، به ویژه اسلام است که قدرت خارق العاده ی آن و تأثیرات گسترده اش در مسیر حرکت اجتماعی و سیاسی جامعه ما و نگرش های معرفتی و اخلاقی و عرفانی در ادوار مختلف، انکار ناپذیر است. منزوی در مجموعه آثار خود در دو قالب شعری غزل و مثنوی بطور صریح به مسئله موعود و انتظار پرداخته است که این بیانگر آن است که وی نیز همانند دیگر منتظران ظهور حقیقت باور قلبی بر این امر داشته است و می توان گفت که حتی در سروده های عاشقانه وی نیز نوعی رابطه انتظار-امید، تأویل معشوق به مهدی (ع) و قطعی بودن آمدن منجی وجود دارد. در این مقاله تلاش می شود ماهیت مسأله انتظار و آزادی خواهی و مقاومت و ماهیت اعتراض مسئله انتظار در جریان فکری و ظلم ستیزی با تکیه بر غزلیات حسین منزوی مورد بررسی قرار گیرد.