مریم فراست

خط و کتابت به عنوان برجسته‌ترین و والاترین شکل هنر اسلامی همواره از جایگاه رفیعی برخوردار بوده است و از این رو جای تعجب نیست که این هنر دیرینه در خدمت کتابت قرآن مجید و مکتوب نمودن کلام وحی به با شکوه‌ترین و زیباترین شکل ممکن قرار گرفته است.اشتیاق به خوشنویسی که گونه‌ای نمایش ایمانی بود باعث خلق شگفت‌ترین آثاری شد که تا کنون در زمینه‌ی هنر مذهبی به وجود آمده است و دلیل ماندگاری آن آثار گرانبها، پس از گذشت سال‌های متمادی، مراقبت خاصی بوده که به واسطه تقدس متن آسمانی قرآن صورت گرفته است.از جمله مکان‌هایی که یادگارهای بسیاری از میراث گرانبهای آثار و نسخه‌های نفیس خطی را در خود دارد؛ کتابخانه آستان قدس رضوی است. در میان نسخه‌های خطی بسیاری که از ادوار مختلف در این کتابخانه وجود دارد؛ 7 قرآن مربوط به قرن یازدهم/پنجم و 38 قرآن مربوط به قرن دوازدهم/ششم می‌باشد که جمعاً 33 عدد از آن‌ها مترجم و 12 عدد غیر مترجم می‌باشد.در این مقاله مقایسه‌ی 7 نمونه از نسخ دو قرن یازدهم/دوازدهم/پنجم-ششم؛ نوع تذهیب و کتاب‌آرایی و هم‌چنین روند کتابت قرآن در این دو قرن مورد بررسی قرار می‌گیرد، ضمن این که نمونه‌ها آن تعداد از نسخ است که تصاویر آن‌ها در اختیار می‌باشد.اهداف:برررسی تطبیقی تذهیب، کتاب‌آرایی و کتابت قرآن در قرن یازدهم/دوازدهم/پنجم-ششم. بررسی تحولات هنر کتاب‌آرایی در دو قرن یازدهم-دوازدهم/پنجم-ششم.سوالات در نحوه کتابت و تذهیب قرآن بعد از قرن چهارم چه تحولاتی صورت گرفت؟تذهیب‌های به کار رفته در قرآن‌های مکتوب این دو قرن بیان کننده‌ی چه مفاهیمی است؟شیوه تحقیق: تاریخی، تحلیلی و توصیفی.

در فرهنگ اسلامی مسجد نه تنها به عنوان عبادتگاه بلکه به صورت مجمع و محل رسیدگی بسیاری از اختلافات و نیز برگزاری برخی مراسم ، همواره مورد توجه و احترام بوده است . بنابراین هنرمندان و صنعتگران همواره بر این بوده اند تا با نکته سنجی و کاردانی خویش به ایجاد تقویت ، استحکام و زیبایی فضای معنوی آن کمک نمایند . در واقع مسجد مجموعه ای از هنرهای گوناگون است که بر روی هم ، فضا و مکان خاصی را پدید آورده است ...

مذهب تشیع در زمان سلطنت شاه اسماعیل صفوی به عنوان مذهب رسمی صفویان اعلام شد . تداوم و عمر طولانی این سلسله و استحکام جنبه های مذهبی و فرهنگی موجب تقویت و تحکیم سنت هنری آن گردید . بنابر این ویژگی ایرانی بودن یکی از مشخصه های محصولات و تولیدات این دوره است . در این دوره فلزکاری و ساخت و قلمزنی مصنوعات طلا ، نقره ، برنج و مس ابعاد وسیعی داشت . از ویژگی های آثار فلزی این دوره ، ظرافت شکل و خطوطی است که به زبان فارسی اعم از اشعار عرفانی و نام ائمه در بیشتر آنان دیده می شود ...