حسام الدین ساروقی

مدل کسب و کار به عنوان یک مفهوم نوین مدیریتى در دو دهه گذشته به شدت مورد علاقه پژوهشگران، مدیران اجرایى و تحلیلگران کسب و کار قرار گرفته است. پژوهشگران هنگامى از واژه مدل کسب و کار استفاده مى کنند که خواهان توصیف منطق خلق ارزش یک سازمان هستند. با توجه به گستردگى دیدگاه هاى مطرح شده درباره مفهوم و کارکرد مدل کسب و کار، پرسشهاى زیادى در مورد نسبت این مفهوم باراهبرد، مطرح شده است. مقاله حاضر نخست به بررسى عمیق ادبیات مدل کسب و کار پرداخته و سپس دیدگاه هاى پژوهشگران درباره نسبت راهبرد و مدل کسب و کار را مورد بررسى قرار داده است. در ادامه، با استخراج یک چارچوب مفهومى در قالب یک پژوهش میدانى، ارتباط آرایش اجزاى مدل کسب و کار با راهبردهاى ژنریک پورتر در سازمان هاى با فناورى پیشرفته مقایسه شده است. براى گروه بندى سازمانها بر اساس انواع راهبرد و مدل کسب و کار از تحلیل خوشه اى بهره گرفته شده و سپس به منظور سنجش میزان تناسب ماهیت راهبرد و مدل کسب و کار درآنها عملکرد سازمان ها مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج به دست آمده حاکى از آن است که آرایش مدل کسب و کار در سازمان هایى که راهبرد آن ها رهبرى هزینه است با آرایش مدل کسب و کار سازمان هایى که راهبردآن ها تمایز است، تفاوت معنى دارى دارد.