سید امین حجازی

دفاع مقدس یکی از درخشان ترین و مهم ترین بخش های تاریخ انقلاب اسلامی و از بزرگ ترین افتخارات ملّت ایران در تاریخ کشور است. «پشتیبانی» بخش مهمی از دفاع مقدس بود که مدیریت آن تأثیر بسیار زیادی در جبهه ها داشت. در سال 1365 و در بحبوحه جنگ ایران و عراق، به دلیل اینکه شورای عالی دفاع به واسطه حجم عملیاتی خود قادر نبود مسئله پشتیبانی جنگ را حل وفصل کند، شورای عالی پشتیبانی جنگ برای تنظیم روابط قوای سه گانه و هماهنگی و رسیدگی به وضعیت پشتیبانی جبهه ها و تأمین و تدارک نیروها تشکیل شد. اعضای این شورا توسط امام خمینی (ره) انتخاب و معرفی می شدند و این شورا دارای اختیارات وسیعی بود. با توجه به فقدان محتوای پژوهشی در خصوص عملکرد شورای مزبور، تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال است که نقش شورای عالی پشتیبانی جنگ در دفاع مقدس چه بوده است؟ فرضیه محققان این است که شورای عالی پشتیبانی جنگ از طریق ساماندهی نیروهای مردمی و تأمین امکانات مادّی، نقش مؤثر و اساسی در پشتیبانی انسانی و تدارکاتی دفاع مقدس داشته است. این تحقیق بر مبنای نتایج، از نوع کاربردی است و داده ها از منابع معتبر به روش کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شده است. برای تجزیه وتحلیل داده ها نیز از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است.

یکی از هنجارهای داخلی موثر بر سیاست خارجی کشورها، فرهنگ راهبردی است که به نقش هر بازیگر در عرصه روابط بین الملل شکل می دهد. لذا نخبگان سیاسی با فرهنگ های راهبردی متفاوت، در موقعیت های مشابه در عرصه بین المللی، رفتار سیاست خارجی متفاوتی را اجرا می کنند. در واقع، هنجارهای متفاوت در فرهنگ راهبردی دولت ها موجب می شود تا ادراک متفاوتی از واقعیت های مشابه داشته باشند. بر این اساس، هنجارهای شکل دهنده به فرهنگ راهبردی نخبگان سیاسی ج.ا.ایران بر رفتار سیاست خارجی آن موثرند. لکن مسئله این است که رفتار سیاست خارجی ج.ا.ا چگونه از فرهنگ راهبردی متاثر می شود. پرسش اصلی این است که فرهنگ راهبردی نخبگان سیاسی چگونه بر رفتار سیاست خارجی ج.ا.ایران اثرگذار بوده است؟ چارچوب نظری مقاله، تلفیقی از نظریه سازه انگاری و رویکرد فرهنگ راهبردی است و برای فهم فرهنگ راهبردی نخبگان سیاسی ج.ا.ا، از روش تحلیل محتوای کیفی قیاسی بهره گرفته شده است. فرضیه محققان که پس از بررسی مورد تائید قرار گرفت این است که هنجارهای فرهنگ راهبردی نخبگان سیاسی موجب تکوین نقش ملی دولت رسالت محور برای ج.ا.ا گردیده و متناسب با آن، رویکرد های رفتاری استقلال طلبی، فراملی گرایی و تجدیدنظرطلبی را در سیاست خارجی ج.ا.ایران به دنبال داشته است.