زهره علیمردانی

هدف از پژوهش حاضر ارائه الگوی شایستگی مدرسان آموزش مجازی در ایجاد یادگیری خود راهبر در فراگیران است. روش پژوهش حاضر از نوع کیفی بود که به صورت پدیدارشناسی در نیمسال دوم تحصیلی( 1400- 1399)انجام شد. جامعه موردمطالعه تعداد 100نفراز اعضای هیئت علمی و مدرسان حوزه علوم تربیتی و روان شناسی تربیتی دانشگاه های( دولتی و پیام نور) بودند. ابزار مورداستفاده، مصاحبه نیمه ساختاریافته بود که از طریق مکاتبه و ارسال سؤالات از طریق ایمیل به گردآوری اطلاعات مربوطه پرداخته شد. مشارکت کنندگان پژوهش 15 نفر اعضای هیئت علمی بودند که با این تعداد داده ها به اشباع رسید. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از تحلیل مضمون صورت گرفت. بر اساس تحلیل مضمون انجام شده تعداد 19 مضمون پایه و 5 مضمون سازنده مربوط به شایستگی مدرسان دوره های آموزش مجازی به دست آمد. یافته ها حاکی از آن است که شایستگی های مدرسین آموزش مجازی شامل شایستگی های سواد اطلاعاتی(دانش فردی، دانش الگوهای آموزشی، دانش فناوری، مهارت چارچوب فعالیتی، مهارت پیاده سازی اصول آموزشی)؛ شایستگی های فردی(تفکر انتقادی، تفکر تحلیلی، مسئولیت پذیری، مدیریت زمان)؛ شایستگی های آموزشی(یادگیری مشارکتی، رویکرد شایستگی محور، رویکرد یادگیری مادام العمر، توجه به یادگیری سازنده گرایی) شایستگی اجتماعی(مهارت انطباق پذیری، مهارت تیم سازی مجازی، تعامل اثربخش با فراگیران ) و شایستگی های روان شناختی(خلاقیت و نوآوری، خودارزیابی،خودکارآمدی) در ایجاد یادگیری خودراهبرانه فراگیران تأثیر بسزایی دارد.

پژوهش حاضر باهدف شناسایی عوامل مؤثر بر تعاملات در محیط یادگیری الکترونیکی انجام شد که از منظر نظریه پردازان مختلف به عنوان مهم ترین عنصر حیاتی در فرایند یادگیری شناسایی شده است.روش پژوهش حاضر، کیفی وازنظر هدف بنیادی است که به صورت فراترکیب و روش کتابخانه ای، با استفاده از مدل هفت مرحله ای سندلوسی و باروس (Sandelowski & Barroso,2007)گردآوری شده است. در این مطالعه، پس از طراحی سؤال پژوهشی، جستجوی سیستماتیک براساس کلمات کلیدی مربوط به یادگیری الکترونیکی و تعاملات طی سال های(2010-2020 وهم چنین 1398-1388)در پایگاه های اطلاعاتی ایرانی و خارجی شاملcivilica،SID،springer،magiran، Proquest،Elsevier،Google.Scholar مورد بررسی قرار گرفت. پس از انجام 7 مرحله از روش متا سنتز و بازبینی تعداد 30مقاله از بین 106 مقاله یافت شده، 5 مؤلفه اصلی و35 مؤلفه فرعی به عنوان عوامل مؤثر بر تعاملات در محیط آموزشی الکترونیکی قابل استناد است. بر این اساس مؤلفه های اصلی عوامل مؤثر بر تعاملات در محیط یادگیری الکترونیکی شامل: 1.عوامل فناوری( فناوری در آموزش، کیفیت ابزارهای دیجیتال، زیرساخت های مخابراتی) 2. عوامل فردی( انگیزه، نگرش، تعهد و نظم ) 3. عوامل آموزشی( بازخورد، تعداد افراد کلاس، شیوه تدریس، مشارکت کلاسی ) 4. عوامل علمی ( تناسب محتوا، طرح درس، سرفصل وتسلط بر محتوا) 5. عوامل مدیریتی ( رهبری فرایند و ساختار، نظارت بر عملکرد دوره های آموزش الکترونیکی) می باشد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر تعامل در جریان یاددهی- یادگیری در بین دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دوره آموزش الکترونیکی دانشگاه تهران اجرا شد. این پژوهش به صورت کیفی و به روش پدیدارشناسانه با روش نمونه گیری هدفمند صورت پذیرفته است. جامعه مورد مطالعه این پژوهش همه دانشجویان دوره های الکترونیک دانشگاه تهران بودند که  چهل نفر از آنها که در نیمسال دوم 1398- 1397 مشغول به تحصیل بودند، به عنوان نمونه موردمطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته بود، متن مصاحبه ها با روش تحلیل محتوای کیفی و به شیوه تحلیل مضمون بازنگری و تجزیه و تحلیل شدند و مصاحبه ها تا حد اشباع داده ها ادامه یافت. نتایج گویای آن است که 360 گزاره مفهومی اولیه با چهل مقوله فرعی و چهار گزاره مقوله ای اصلی تأثیرگذار بر کیفیت یادگیری در قالب عوامل آموزشی، فناوری، علمی و فردی قابل شناسایی است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تعامل در محیط یادگیری الکترونیکی با مهارت های آموزشی و علمی استادان و عوامل فردی و فناوری هم استادان و هم دانشجویان ارتباط مستقیم دارد.