مصطفی کلام زاده عشرت آباد

یکی از جلوه های مهم مصلحت در حوزه حقوق کیفری نقش آن در جرم انگاری میباشد، که در آن مصالح عمومی موجود در جامعه بعنوان مبنای جرم انگاری در سیستم قانونگذاری کیفری عمل میکند، لیکن آن چه مهم است تعیین مفهوم مصلحت در راستای جرم انگاری میباشد. یعنی مصلحت در جرم انگاری به چه معناست؟ و معیار و حد یقف مصلحت در زمینه ی جرم انگاری چیست؟ ما در این مقاله سعی کرده ایم که این معنا و مفهوم را در حقوق کیفری اسلامی و غیراسلامی شناسایی و مقایسه و جایگاه مصلحت را به عنوان عامل محدود کننده آزادی انسان ها در جوامع اسلامی و غیراسلامی و به ویژه در جمهوری اسلامی ایران و اندیشه امام خمینی(ره)، ترسیم نماییم تا علاوه بر شناخت مفهوم مصلحت بعنوان مبنایی مهم برای جرم انگاری و آشنایی با دانش و بینش متعالی امام خمینی (ره) در این زمینه، به تدوین قوانین کیفری کارآمد مبتنی بر مصالح جامعه کمک نماییم .

با وجود آنکه جرم شناسی از جمله علوم نسبتاً نوپا می باشد، اما اندیشه های جرم شناسی، به صورت پراکنده در آثار و در خلال تأملات و تراوشات فکری مکتوب شده ی اندیشمندانِ سده هایِ پیشینِ تاریخ مانند گلستان و بوستان سعدی، دیده می شود تنوع مضمونی گلستان و بوستان بی نظیر است، به گونه ای که حتی حکایت مشابه با هدف مشابه تربیتی یا فرهنگی و اخلاقی را کمتر می توان پیدا کرد و نمونه کاملی است که نکات فرهنگی و اجتماعی متنوع جامعه در آن به چشم می خورد. آن چه باید باشد، که در زبان جامعه شناسی می تواند تعبیر به ارزش اجتماعی شود و آن چه هست که می تواند در مفهوم هنجار اجتماعی تعریف شود، در گلستان و بوستان ترکیبی حیرت انگیز، همراه و همگام دارد و در برخی موارد با دیدگاه های جدید که در قالب جرم شناسی رشدمدار و انتقادی مطرح می شوند، ارتباط دارند. ما در این مقاله می خواهیم به بررسی انعکاس نظریات جرم شناسی رشدمدار و انتقادی در گلستان و بوستان سعدی اقدام نماییم.