شهرزاد محمدی آیین

پیش از انجام اصلاحات ارضی سال 1341ش/1962م، در مدیریت روستایی، کدخدا پس از مالک نقش محوری داشت. هر چند نهاد کدخدایی یک ساختار کهن در جامعه روستایی داشت، اما از دوره پهلوی و تشکیل دولت مدرن در ایران، همزمان با تلاش روزافزون دولت با هدف نفوذ در جامعه روستایی، تغییراتی در وظایف، ساختار و کارکرد منصب کدخدا ایجاد شد. هدف این مقاله، تبیین کارکرد منصب کدخدا با رویکرد مدیریت بحران های طبیعی در روستاهای استان اصفهان دوره پهلوی است. سوال اصلی تحقیق، این است که کنش کدخدا در رویارویی با بحران های طبیعی در روستاهای استان اصفهان دوره پهلوی چگونه بود؟ مطالعه به روش توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر گردآوری اطلاعات منابع کتابخانه ای و اسنادی است. یافته های تحقیق، نشان می دهد، کدخداها در سراسر دوره پهلوی، عملکرد فعال، مؤثر و مثبتی در جهت مدیریت بحران های طبیعی نداشتند. ضمن اینکه عواملی چون، نداشتن آگاهی علمی، تخصص، تسلیم پذیری در برابر بحران های طبیعی، نداشتن قدرت تصمیم گیری و ابتکار عمل به دلیل نظام اداری متمرکز، چالش های موثر بر عملکرد کدخداها بود.

هدف: دولت قاجار در خزانه خود دچار کمبود نقدینگی بود و از واردکردن ایران به عرصه تجارت جهانی یا کشورگشایی هم ناتوان بود. ناصرالدین شاه قاجار این راه حل را اکتشاف معادن طلا، نقره و سنگ های قیمتی می دانست. از این رو در طول پنجاه سال سلطنت خود چندبار برای کشف معادن طلا تازه تلاش کرد.این مقالهشرح تلاش های دولت او و نتایج و پیامدهای آن است روش/ رویکرد پژوهش: داده های این مقاله از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانه ای گردآوری شده است یافته ها و نتیجه گیری: تلاش های مکرر دولت به سبب نداشتن دانش و فناوری و تجهیزات به نتیجه نرسید.

در سده های اخیر تاریخ ایران، کمبود نان همواره یکی از بحران های اصلی بوده است. قحطی نان و خواروبار از مسائل مختلف جغرافیایی و سیاسی، کاهش نزولات آسمانی، شیوه کشاورزی سنتی و بروز دو جنگ جهانی ﻣﺘﺄثر بود. با بروز قحطی، مردم و دولت های وقت با بحران کمبود نان مواجه می شدند. نانیکه غذای اصلی مردم بود. این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به پرسش های ذیل است: وضعیت نان شهر اصفهان در دوره پهلوی اول به چه صورت بود. چه اقداماتی برای رفع این مشکلات صورت گرفت؟ اقدامات دولت تا چه میزان در حل مشکل نان در اصفهان مؤثر بود. براساس یافته های به دست آمده در این پژوهش، در دوره پهلوی اول برای رسیدگی به وضعیت نان شهر اصفهان و رفع مشکلات آن اقداماتی صورت گرفت. بخشی از این اقدامات عبارت بود از: دخالت مستقیم دولت در خرید گندم از کشاورزان و فروش آن به نانواها، تدوین نظام نامه هایی برای کاهش دادن و تثبیت کردن قیمت نان، نظارت بر عملکرد نانواها ازطرف بازرسان شهرداری اصفهان، رسیدگی به وضعیت بهداشت مغازه های نانوایی و سلامت نانواها، صدور مجوز قانونی ازطرف شهرداری برای فعالیت نانوایی ها. به نظر می رسد که در دوره پهلوی اول، دولت تلاش هایی انجام داد؛ اما به طور قطع مشکلات نان شهر اصفهان را خاتمه نداد؛ زیرا بروز جنگ جهانی دوم و وقایع شهریور1320/1941م، نشان داد که مشکلات ریشه دار مربوط به نان در شهر اصفهان همچنان پابرجاست. در این مقاله، روش پژوهش به صورت کتابخانه ای و بررسی اسناد و روزنامه ها و تطبیق و تحلیل منابع موجود، به خصوص منابع اصلی، است.

از آنجا که ایران در دوره قاجار در حاشیه نظام بین المللی قرارگرفته بود، و از شرکت در جریان تحولات جهانی بازمانده بود امیرکبیر جزو پیشگامان آشنایی ایرانیان با ویژگی های دوران جدید محسوب می شود. از اقدامات مهم او تلاش برای بازسازی هویت ایرانیان است، که شکست های گذشته لطمه بزرگی به این هویت زده بود. نویسندگان خارجی سیاست گذاری های امیرکبیر را چگونه ارزیابی می کردند؟ نقش سیاست های امیرکبیر در به قتل رسیدنش چگونه بوده است؟ ارزیابی نویسندگان خارجی از عملکرد امیرکبیر متفاوت است برخی اقدامات او را تحسین کرده اند و برخی با توجه به جهت گیری های سیاسی از اقدامات او انتقاد کرده اند. به نظر می رسد بیگانه ستیزی امیرکبیر و اصلاحات اداری بیشترین تأثیر را در مرگ وی داشته است. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و منابع کتابخانه ای بر آن است تا به سؤالات طرح شده پاسخ دهد.

در سال1330ق/1291ش روسیه تزاری به حرم مطهر امام رضا 7 تعرض کرد. این اقدام متجاوزانه تعدی علنی و عمدی به حقوق و احساسات مذهبی ملت ایران بود و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی زیادی به همراه داشت. این تحقیق به دنبال پاسخ گویی به پرسش های ذیل است. چرا حکومت مرکزی از ایجاد آشوب جلوگیری نکرد؟ مقدار خسارات وارده به حرم مطهر چقدر بود؟ اهداف روس ها از ایجاد این بحران چه بود؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که ضعف دولت مرکزی در مقابل روس ها و همدستی حاکم و رئیس نظمیه مشهد و متولی آستانه با آنها موجب شد که دولت نتواند از ایجاد این بحران جلوگیری کند. هدف روس ها از ایجاد این آشوب، نمایش ضعف حاکم محلی و دولت مرکزی در برقراری نظم و امنیت و ایجاد جو ترس و وحشت به منظور عقب نشینی مشروطه خواهان و براندازی نظام مشروطه بود. در این ماجرا مقادیری از اموال حرم مفقود و تخریب شد و شماری از مردم زخمی و کشته شدند. روش تحقیق در این مقاله به صورت کتابخانه ای و مراجعه به اسناد و تطبیق و تحلیل منابع موجود، بوده است. بیشتر اسناد استفاده شده در این مقاله، متعلق به آرشیو اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، مشهور به اِستادوخ (estādux) است. اسناد مذکور برای نخستین بار جهت پژوهش از آرشیو استخراج و استفاده شده است.

آداب غذایی مردم ایران یکی از شاخص های فرهنگی آنان به شمار می رود. اقوامی که دارای تمدن پیشرفته هستند از فرهنگ غذایی غنی برخوردار هستند. سیاحان خارجی که به ایران سفر کرده اند، فرهنگ ایرانی و اجزا و جنبه های مادی و معنوی آن را ارزیابی نموده اند. یکی از این جنبه ها، توجه به فرهنگ حاکم بر سفره ایرانیان، نوع خوراک، طرز تهیه غذاها و کیفیت آنها است. ازنظر سفرنامه نویسان، برخی از خوراک ها جنبه ملی داشت و برخی نیز مربوط به طبقات اجتماعی خاصی بود. بابررسی و نقد دیدگاه سیاحان مشخص می شود که فرهنگ غذایی ایران ریشه در ارزش های سنتی، مذهبی دارد و از قرن نوزدهم به بعد از تعامل با فرهنگ اروپاییان نیز تأثیر گرفته است. در این تحقیق نظرات سیاحان بررسی شده و برخی از دیدگاه های آنها مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است.