سلمان رضوان خواه

امروزه یکی از مهم ترین مسئله های بشر، ایجاد شرایط مناسب برای همزیستی مسالمت آمیز میان افراد است. اسلام می تواند یکی از منابع حل این مسئله باشد. برهمین اساس، قرآن کریم و به طور خاص تفسیر المیزان مورد توجه این پژوهش قرارگرفته است. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر، احصای دلالت های تربیتی همزیستی مسالمت آمیز در تفسیر المیزان، به منظور ارائه یک الگوی مفهومی برای دستیابی به همزیستی مسالمت آمیز است. روش پژوهش به صورت ترکیبی بوده، به این ترتیب که برای دستیابی به پاسخ هرکدام از سؤالات اصلی از روش های متفاوتی استفاده شده است؛ لذا برای پاسخ به سؤال اول پژوهش از روش تحلیل مفهومی استفاده شده و برای پاسخ به سؤالات دوم و سوم از روش استنتاجی بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش حاکی از 6 مبنای انسان شناسی و 6 مبنای ارزش شناسی برای همزیستی مسالمت آمیز در تفسیر المیزان هستند. یافته های پژوهش همچنین به معرفی اصول و روش های همزیستی مسالمت آمیز، درقالب یک الگوی مفهومی می پردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که در این الگو، 12 مبنا، 7 اصل و 19 روش تربیتیِ همزیستی مسالمت آمیز با یکدیگر مرتبط بوده و مسیر دستیابی به همزیستی مسالمت آمیز را مشخص می کنند.

بررسی اجتماعی بودن انسان، ضرورتِ وجود مسئولیت برای او، آگاهی از مسئولیت های اجتماعی و عمل به آن از مسائلی است که عدم توجه به آن زمینه بسیاری از انحطاط های اخلاقی در سطح جامعه خواهد بود؛ بنابراین مسئله ی مقاله حاضر، بررسی مفهوم اجتماعی بودن انسان و نیز بررسی اهمّ مسئولیت های اجتماعی افراد در جوامع اسلامی بر بنیاد سخنان امام علی(ع) در نهج البلاغه و نقش تعلیم و تربیت در تحقق این مسئولیت های اجتماعی انسان مبتنی بر دیدگاه امام علی(ع) است که هدف پژوهش حاضر، یافتن پاسخ این مسئله است. بر این اساس روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی و قیاس نظری بوده و بر این اساس سعی شده است، با بررسی متنِ نهج البلاغه و دیگر سخنان امیرالمؤمنین(ع)اهم مسئولیت های اجتماعی افراد شناسایی و پس ازآن نقش تعلیم و تربیت در تحقق چنین مسئولیت های اجتماعی تبیین گردد. نتایج پژوهش نشان می دهد که ازنظر امام علی(ع) انسان بالفطره موجودی اجتماعی است و برای زیستن در اجتماع به ناچار باید با جامعه در ارتباط باشد و برای تحقق این امر لازم است به مسئولیت هایی همچون احساس مسئولیت نسبت به جامعه، رعایت حقوق، انصاف و عدالت خواهی نسبت به انسان ها، تعاون و همکاری در امور اجتماعی و معاشرت و برقراری روابط مهرآمیز با دیگران توجه داشته باشد.

مقدمه: وجود افراد مختلف از اقوام متفاوت در کشورهای چند فرهنگی، تفاوت در نوع دیدگاه ها و نحوه ی زندگی آن ها را به دنبال خواهد داشت، پس یکی از مسائل مهم در این گونه جوامع، ایجاد تعامل بین اقوام و گروه های گوناگون است. در این میان بررسی مبانی ارزش شناسی آموزش همزیستی برای تبیین بهتر آموزش همزیستی در کشورهای موردمطالعه ضروری است. هدف پژوهش حاضر دستیابی به شیوه های آموزش همزیستی در این گونه جوامع برای ارائه ی راهکار به آموزش وپرورش ایران است. روش ها: روش رسیدن به این شیوه ها مطالعه ی تطبیقی آموزش وپرورش کشورهای چند فرهنگی است. روش پژوهش، روش جرج بردی است که در چهار مرحله ی توصیف، تفسیر، هم جواری و مقایسه صورت می گیرد. ابزار پژوهش فیش بوده و چون روش مطالعه، کیفی است، نمونه گیری انجام نشده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد، برخی از مبانی ارزش شناختی آموزش همزیستی عبارت اند از آزادی عقیده و فکر و همچنین حفظ کرامت انسانی. دو کشور چین و کانادا اهمیت قابل قبولی برای آموزش همزیستی قائل هستند. همچنین روش های متنوعی برای آموزش همزیستی در این دو کشور وجود دارد که بر تعامل بین افراد و گروه های کلاسی استوار هستند. نهایتاً اینکه برخی از روش های آموزش همزیستی در کشورهای چین و کانادا وجود دارد که باملاحظه ی فرهنگ غالب کشور ایران می توان از آن ها جهت آموزش همزیستی استفاده نمود. نتیجه گیری: از نتایج حاصل از پژوهش می توان به این دریافت رسید که ضمن توجه به بافت فرهنگی هر کشور می توان روش های تربیتی مختلف را در برنامه درسی کشورهای مختلف جستجو کرده و از آن برای بهبود آموزش وپرورش کشورها استفاده کرد.

در قرآن کریم تأکید فراوانی بر حرفه آموزی، کسب روزی حلال و تلاش برای خودکفایی شده است که دستیابی به این خواسته ها، نیازمند کار و تلاش جهادی است. هدف این پژوهه از یک سو معرفی رهنمودهای اقتصادی قرآن کریم در مورد کار و تلاش جهادی بوده و از سوی دیگر ارائه مبانی، اصول و روش های این تلاش جهادی برای فعالان این عرصه، جهت الهام گرفتن از اندیشه های قرآنی و تحقق اقتصاد اسلامی در سطح جامعه است. در مقاله حاضر تلاش شده است تا با استفاده از روش تحلیل اسنادی، این مبانی و اصول استخراج شوند. یافته های این تحقیق بیانگر آن است که مهمترین مبانی و اصول کار و تلاش جهادی از دیدگاه قرآن کریم عبارتند از: تقویت شخصیت اجتماعی، پیشرفت اقتصادی و استقلال اقتصادی. همچنین قرآن کریم بر این نکته تأکید دارد که در هر فعالیت اقتصادی یا اجتماعی، فرد باید عزیز باشد، به کسب تخصص بپردازد و اخلاق حرفه ای و تعادل در ثروت را رعایت کند. این مهم از طریق روش های ذیل امکان تحقق دارد؛ کار مضاعف، قرض الحسنه دادن، داشتن وجدان کاری، قناعت ورزی، پرهیز از تنبلی، احتکار و گرانفروشی. نتایج حاصل از این پژوهه در مجموع سه مبنا، هفت اصل و چهارده روش برای تحقق کار و تلاش جهادی از منظر قرآن کریم را احصاء و معرفی کرده است

ذکر، دعا و عبادت از جنبه های مهم انس با قرآن هستند که هر سه جنبة تربیتی داشته و در تمامی ابعاد تربیت انسان به خصوص در تربیت اخلاقی وی تأثیر بسزایی دارند. در این مقاله به منظور بررسی موضوع پژوهش از رویکرد درون دینی استفاده شده است، یعنی موضوعات قرآنی و احادیث ائمه اطهار(ع) را با روش تحلیلی و استنادی، به فعالیت های تربیتی مرتبط کرده، سپس با تبیین مفهوم تربیت اخلاقی، انس با قرآن را همانند روشی در تربیت اخلاقی مطرح نموده و به بررسی این مقوله پرداخته شده است. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر این مطلب است که تنها خداوند به تمامی راه های فلاح و رستگاری انسان عالم است و از آنجا که از طریق وحی با انسان سخن می گوید، مهم ترین راه شناسایی عوامل سعادت و هدایت انسان، انس با قرآن و شنیدن کلام وحی است. در دیدگاه اسلامی برقراری ارتباط با خدا و حفظ آن، هدف غایی در تربیت اسلامی است، لذا همه فعالیت های انسانی، مثل کارهای روزانه، به عنوان ذکر و عبادت جهت رسیدن به قرب الهی تلقی شده و اُنس با قرآن به عنوان مهمترین راه کار آن معرفی شده است. از آثار انس با قرآن می توان به ایجاد اُنس یعنی نمایان شدن اثر جمال حق بر بنده، پرورش عقل، ایمان و روح عبودیت، بندگی خدا، شرافت نفس و چیره شدن بر بی میلی فرد به عبادت و بیدار شدن فطرت خداجوی انسان اشاره کرد. در این میان انسان ها در برخورد با ذکر، به سه دسته تقسیم می شوند؛ مؤمنین، منافقین و کافرین که در متن مقاله به بررسی بیشتر آن پرداخته شده است

در پژوهش حاضر، مؤلفة مفهوم خود و رابطظ آن با ساختار خانواده و شیوه های فرزندپروری مورد بررسی قرار گرفته است. تعداد 163 دانش آموز نوجوان با میانگین سنی 16 سال و به تفکیک جنسیت از میان مدارس متوسطة شهر تبریز انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس مفهوم خود تنسی متشکل از 84 ماده و مقیاس 77 ماده ای عملکرد تربیتی والدین استفاده شد. نتایج بیان گر تفاوت های جنسی معنی داری در مفهوم خود نبود. دختران در مقایسه با پسران محبت والدینی را بیشتر ارزیابی کردند، ولی در نگرش به بُعد کنترل والدینی تفاوت های جنسی معنی داری مشاهده نشد. چهار شیوة تربیتی (مقتدر، آزادگذارنده، قدرت طلب و مسامحه کار) در رابطه با مفهوم خود مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیلANOVA گویای آن بود که نقش اقتدار والدینی در ایجاد مفهوم خود بالا در مقایسه با سه شیوة دیگر به مراتب بیشتر بود. همچنین، مفهوم خود، جز در رابطه با تحصیلات مادر، تحت تأثیر ساختار فیزیکی خانواده قرار نگرفت.