حمیدرضا مقدم فر

گروه «دولت اسلامی» موسوم به داعش در شرایط بحرانی سوریه و عراق، با اتخاذ گفتمانی متفاوت از سایر جریان ها و گروه های سلفی جهادی و با ادعای تشکیل خلافت اسلامی در مناطق تحت تصرف خود، به سرعت گسترش پیدا کرد و توانست ساختاری شبه دولتی در این مناطق ایجاد کند. داعش با انتخاب «خلافت» به عنوان دال مرکزی، گفتمان خود را از یک گفتمان هویتی به گفتمانی ژئوپولیتیکی تبدیل کرد. شکست های مکرر داعش و آزادی دو شهر موصل و رقه از سیطره داعش در اواخر سال 2017 گفتمان این سازمان که برپایه تصرف سرزمین بود را دچار اختلال کرد. این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال تالیف شده است که «تهدید امنیتی گفتمان توسعه طلب داعش چیست؟» برای پاسخ به پرسش تحقیق با استفاده از روش تحلیل محتوا این فرضیه بررسی شده است که «مرکز ثقل قدرت داعش، گفتمان این گروه می باشد. به همین دلیل، داعش برای حفظ این مرکز ثقل قدرت، متناسب با شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی، تغییراتی را در آن به وجود آورده است.» یافته های مقاله ضمن تائید فرضیه تحقیق نشان می دهد داعش، ضمن وفاداری به دال مرکزی و دال های شناور گفتمان پیشین، دال های شناور جدیدی را به گفتمان خود افزوده است و مفصل بندی جدیدی از دال ها ارائه کرده است. گفتمان جدید داعش در مقایسه با گفتمان پیشین، گفتمانی تدافعی است.

رسان ههای اجتماعی علاوه بر نقش رسان های خود در فضای مجازی، ظرفیت ساماندهی و سازماندهی حرک تهای اجتماعی و مانورهای خیابانی را در فضای حقیقی دارند. شبک ههای اجتماعی شامل وبلا گها، میکروبلا گها، سای تهای به اشترا کگذاری لینک، عکس، فیلم، خبر، ویک یها، فرو مها، خبرخوا نها و سای تهای اجتماعی از فناور یهایی هستند که امکان تعامل اطلاعات و دیدگا هها را در محیط اینترنت به وجود م یآورند. سرمای هگذاری ایالات متحده روی فناوری شبک ههای اجتماعی با برنام هریزی، راهبرد مدون و بودجه مصوب در حمایت از اغتشاشات در ایران نشا ندهنده اهمیت فو قالعاده و بهر هگیری ابزاری نظام سلطه از این نوع رسانه است. با توجه به این مهم، هدف اصلی این مقاله تبیین نقش و تأثیر رسان هها و شبک ههای اجتماعی سایبری در جنگ نرم با تأکید ویژه بر حوادث پس از انتخابات 1388 ایران است. در این مقاله ضمن بررسی نقش و جایگاه شبک ههای اجتماعی در جنگ نرم، کاربرد و تأثیر این نوع رسانه در حوادث پس از انتخابات 1388 ایران واکاوی م یشود. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیف ی تحلیلی و تحلیل اسنادی و با استفاده از رویکرد جوزف نای در زمینه جنگ نرم و سازوکارهای اقناع ی تبلیغی آن به عنوان مبانی نظری، نقش و تأثیر رسان هها و شبک ههای اجتماعی سایبری را در حوادث پس از انتخابات 1388 بررسی و تحلیل م یکند. یافت ههای تحقیق نشان م یدهد شبک ههای اجتماعی با مدیریت و حمایت ویژه ایالات متحده امریکا تلاش کردند ضمن ایجاد بحران مشارکت از طریق القای تقلب در انتخابات، مشروعیت نظام را به نقد بکشند و در نتیجه مردم را علیه حاکمیت تهییج و تحریک کنند.