درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۸۱ تا ۲۰۰ مورد از کل ۱۳٬۱۴۸ مورد.
۱۸۱.

استنتاج شیوه های تربیت دینی در حوزه اعتقادات از طریق ماهیت دین در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 153 - 180

کلید واژه ها: قرآن دین تربیت دینی ماهیت دین استنتاج عملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۱۰۵
در مقاله حاضر، چهار شیوه مهم تربیت دینی در حوزه اعتقادات از طریق ماهیت دین در قرآن کریم استنتاج شده است. بدین منظور به بررسی دو مقوله «ماهیت دین» و «شیوه های تربیت دینی» پرداخته ایم. ابتدا جهت فهم صحیح ماهیت دین در قرآن کریم، تمامی آیات مشتمل بر ریشه «د ی ن» مورد تفحص قرار گرفته است. سپس برای راهیابی به شیوه های تربیت دینی در قرآن کریم از روش استنتاجی بهره گرفته ایم. در روش استنتاجی با استفاده از دو مقدمه «هنجارین» و «واقع نگر» به «نتیجه» که شیوه تربیت دینی است، دست یافته ایم. در ادامه، راهکارهای قرآن کریم برای رسیدن به شیوه های تربیت دینی تبیین شده است. برای مثال، یکی از راهکارهای قرآن کریم برای رسیدن به شیوه اعتقاد به جزای اعمال، بهره گیری مستقیم از کتب آسمانی در جهت شناخت اعمال مناسب می باشد. از جمله نوآوری های پژوهش حاضر، دستیابی به شیوه های تربیت دینی از طریق کشف ماهیت دین و تبیین هدف تربیتی از یکسو و استفاده از شیوه استنتاجی به عنوان روش پژوهش از سوی دیگر می باشد. از دستاوردهای این مقاله می توان در جهت ارائه الگوی نظری تربیتی برای نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی استفاده نمود.
۱۸۲.

گفتمان کاوی سه داستان قرآن بر اساس الگوی عملیاتی پدام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیایی ۲۵) 99-122

کلید واژه ها: تحلیل متن سوره احزاب موضوع محوری اطاعت انسجام موضوعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۷۰
در تحلیل یک متن ادبی، اجزای مهم آن و نحوه کارکرد آن اجزا در متن قابل کشف است. در مقاله حاضر که حاصل بخشی از تحقیق گسترده ای درباره سوره احزاب می باشد، این سوره به عنوان یک متن مستقل و تام بر اساس قواعد تحلیل متن ادبی مورد بررسی قرار گرفته است. موضوع محوری سوره احزاب که با توجه به قواعد تحلیل متن، تعیین شده است، اطاعت از خدا و رسول است و لذا لفظ کلیدی سوره نیز اطاعت است و الفاظ نظیر اطاعت همچون تبعیت، تسلیم و قنوت نیز در صدد القای پیامهایی مرتبط با اطاعت هستند. غرض این سوره اصلاح سبک زندگی مؤمنین در سایه اطاعت از خدا، رسول و مطهرین از رجس است از این رو در ضمن تناسب کاملی که میان آیات وجود دارد، افراد مطاع و مورد تأیید الله معرفی شده اند. در این تحقیق بر اساس واژه کلیدی اطاعت، سیاق های سوره احزاب مورد تحلیل قرار گرفته که علاوه بر اثبات انسجام سوره، حاصل و نتیجه اطاعت از مطاع های ایمانی و غیر ایمانی نیز به دست آمده است. پژوهش های انجام شده در سوره احزاب تاکنون با چنین شیوه ای به تحلیل این سوره نپرداخته اند و از این جهت، نوآوری برای این پژوهش محسوب می شود
۱۸۳.

نقد و بررسی پژوهش های عبدالمجید اکجو و حسین آیدین در تبیین اعجاز قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ 113 - 128

کلید واژه ها: اعجاز قرآن تالیفات ترکی استانبولی پارامترهای تبیین تحدی عبدالمجید اکجو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۸۲
هدف این مقاله نقد و بررسی آثار نویسندگان ترک استانبولی؛ یعنی عبدالمجید اکجو و حسین آیدین در زمینه تبیین اعجاز قرآن کریم است، برای تحقق این هدف ابتدا الگوی پسینی - منطقی که ما اصطلاحا به آن " فرضیه وحدت متدیک " می گوییم و برای شناسایی تطبیقی آراء و روش های مولفان در تبیین اعجاز قرآن ضروری است، عرضه شده است سپس با تکیه بر محورهای دوگانه و مراحل چهارگانه آن، به نقد و بررسی آثار نویسندگان ترک استانبولی؛ یعنی عبدالمجید اکجو و حسین آیدین در زمینه تبیین اعجاز قرآن کریم پرداحته شده است، مقایسه کار مولفان مذکور نشان می دهد نحوه عملکرد آنان در دو محور یاد شده؛ یعنی 1-بررسی شکل کلی 2- بررسی مراحل بطور مستقل از صورت کلی، وضعیتی کاملا معکوس دارد، یعنی اگر چه پژوهش اکجو در شکل کلی تبیین اعجاز، بر کار حسین آیدین پیشی داشته، ولی حسین آیدین در جزئیات مطالب ارائه شده در هر مرحله عملکرد بهتری دارد.
۱۸۴.

تحریف ناپذیری قرآن از دیدگاه استاد مطهری

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 100 - 124

کلید واژه ها: استاد مطهری تحریف ناپذیری قرآن تحریف لفظی و معنوی آشنایی با قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰ تعداد دانلود : ۴۰
شبهه تحریف قرآن که متأسفانه از سوی برخی دوستان ناآگاه و دشمنان آگاه مطرح شده است، امروزه یکی از چالش های فرارو در عرصه قرآن پژوهی به شمار می آید. کتاب ها و پژوهش های بسیاری در این خصوص در یکی دو سده واپسین نوشته شده که نشان از اهتمام عالمان شیعهدرباره دفاع از ساحت قرآن دارد. شهید مرتضی مطهری از قرآن پژوهان معاصر در نوشته های خود نگاهی ژرف کاوانه به قرآن وآیات الهی داشته و تمام همت خود را در تبیین مفاهیم و معارف قرآن به کار برده و با ادله محکم ساحت قرآن کریم را از شبهه تحریف قرآن مبرا می داند. ایشان گرچه تألیف مستقلی در این زمینه ندارد، اما در آثار گوناگون خود به تبیین مسئله تحریف قرآن پرداخته است. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که دیدگاه شهید مطهری درباره تحریف قرآن چیست؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که شهید مطهری در کتاب های گوناگون خود شبهه تحریف قرآن را با استناد به ادله مختلف مانند: آیات قرآن، دلیل عقلی، دلیل تاریخی، اعجاز، تواتر قرآن، جامعیت و جاودانگی قرآن و خاتمیت رد می کند.
۱۸۵.

تحلیل انتقادی رابطه عمل و پاداش عمل در جهان آخرت، از دیدگاه مفسران قرآن؛ با تأکید بر تفاسیر معاصرانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲شماره ۵۲ 87 - 110

کلید واژه ها: معاد جهان آخرت جزای عمل تفسیر قرآن ثواب و عقاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۱۰۶
مباحث مربوط به زندگی پس از مرگ از پیچیده ترین مباحث الهیاتی است. بحث از آثار اعمال انسان در زندگی پس از مرگ و در جهان آخرت بخش مبسوطی از این مباحث را تشکیل می دهد. درباره بحث عمل انسان در آخرت مباحث گوناگونی مطرح است که برخی از آن ها عبارت است از: تمثل اعمال در قبر، حسابرسی اعمال و کیفیت آن، وزن کردن اعمال و کیفیت ارائه جزای اعمال در آخرت. پژوهش حاضر - با استفاده از روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی تحلیلی در طبقه بندی داده ها و شیوه انتقادی در ارزیابی دیدگاه ها- پس از گردآوری و سامان دهی و تبیین آراء مفسران شاخص و معاصرانه قرآن در تبیین کیفیت رابطه عمل و جزای اعمال در آخرت، به این نتیجه دست یافته است که پنج دیدگاه: الف) حضور صحیفه اعمال (نفی حضور خود عمل، ب) دیدن جزای اعمال، ج) ثواب و عقاب به نفس اعمال و اخلاق نیک و بد، د) از بین رفتن صورت دنیوی و ظاهر شدن صورت اخروی، ه ) حقیقی بودن رابطه عمل با جزا در آخرت و نفی رابطه اعتباری میان آن ها در این زمینه مطرح است، سپس به ارزیابی دیدگاه ها پرداخته و در بحث نوآورانه با تحقیق در آیات قرآن کریم در این زمینه به سیزده دسته از آیات و تحلیل آنها، در نهایت با تطبیق دیدگاه های فوق با آیات قرآن به این نتیجه نهایی رسیده است. دیدگاه سوم و پنجم یعنی دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبائی با توجه به اینکه با دسته های بیشتری از آیات قرآن کریم سازگاری دارد و ترکیب این دو دیدگاه که هر کدام به جنبه خاصی از پاسخ مسأله تحقیق پرداخته اند، دیدگاه ششم و دیدگاه موجه در پاسخ مسأله تحقیق می باشد و سایر دیدگاه ها با ظواهر آیات سازگار نبوده و یا حداقل با دسته های کمتری از آیات سازگار است.
۱۸۶.

ارزیابی انتقادی آرای مفسران در تفسیر آیه 105 سوره توبه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 339 - 361

کلید واژه ها: تفسیر توبه/ 105 سیاق آیات رؤیت مؤمنون عرض اعمال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۳۲
از جمله آیاتی که مفسران به اختلاف در تفسیر آن سخن گفته اند آیه 105 سوره توبه است. مفسران در تعیینِ طرفِ خطاب در این آیه همداستان نیستند و آیه را خطاب به عموم مردم، مکلفان، تائبان، غیرتائبان و منافقان دانسته اند. مسئله دیگری که مفسران در آن اتفاق نظر ندارند مراد از «مؤمنون» در این آیه است که آن را به شهداء، ملائکه، مؤمنان و ائمه (ع) تفسیر کرده اند. مقاله حاضر بر آن است تا با نگاهی تحلیلی انتقادی به آراء مفسران بنگرد و با بررسی مدققانه مسائل مذکور، تفسیری متفاوت و منطبق بر سیاق از آیه مورد بحث ارائه کند. نتیجه اینکه در تبیین آیه مذکور می توان گفت خطاب این آیه به کسانی است که در آیه 102 به آنها اشاره شده است و مراد از رؤیت مؤمنان نیز آگاهی مؤمنان (افراد با ایمان) از عملکرد این افراد از طرق رایج و معمول است. روایاتی نیز که مراد از «مؤمنون» را ائمه (ع) دانسته اند از باب تأویل هستند و نه تفسیر. به نظر می رسد عواملی همچون دوری از فضای نزول آیات و حاکم کردنِ فهمِ خود از روایات ِناظر به آیه بر سیاق آیات، در تفسیر مفسران تأثیرگذار بوده است.
۱۸۷.

نقش زبان کنایه قرآن در تربیت جنسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 29 - 58

کلید واژه ها: زبان قرآن اعجاز کنایه تربیت جنسی تربیت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۱۹
جنبه شاخصی از وجوه اعجاز قرآن ناظر به ساختار بیانی خاص آن است که در انتخاب الفاظ و عبارات به ویژه در مسائل تربیت جنسی عفت کلام و نزاهت بیان بازتاب داده شده و در بسیاری از آیات قرآن ضمن استفاده از الفاظ و عبارات کنایی، از هرگونه لفظ صریح و به دوراز ادب در این مسائل خودداری شده است. این پژوهش باهدف کاوش در این آیات و از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی در پاسخ به این سؤال که زبان کنایی قرآن چه نقشی در تربیت جنسی دارد به بررسی آن پرداخته است. نتایج حاصل از این پژوهش گویای این است که در تربیت جنسی اسلام به خصوص در آیات قرآن شیوه بیانی مأخوذه جهت طرح مسائل جنسی تماماً مشحون از عفت کلام، نزاهت گفتار و نهایت ادب است و گفتار الهی با بلاغتی تام و شیوا ایرادشده و گزینش الفاظ و جملات کنایاتی به نحوی است که کلام الهی عاری از هرگونه لفظ صریح، مستهجن و زشت در این امور باشد. این شیوه بیانی از صفت حیا و ستاریت خداوند سرچشمه گرفته و در آیات قرآن متبلور شده و باید به عنوان الگویی مطلوب و مهم در حیطه مسائل تربیتی و اخلاقی موردتوجه همگان قرار گیرد.
۱۸۸.

بررسی علل رواج معنای مشهور و نادرست برای واژه امّی در مطالعات قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 173 - 196

کلید واژه ها: امی بی سوادی قرآن کریم اهل کتاب کتاب آسمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲ تعداد دانلود : ۱۹
مفهوم «امّی» یکی از مباحث چالشی در مطالعات دینی است که هم در آثار مستشرقان و هم در مطالعات اندیشمندان و مفسران اسلامی، محور بحث واقع شده است. یکی از دلایل چالشی بودن فهم امّی، کاربرد قرآنیِ این واژه در توصیف پیامبر اکرم(ص) است که منجر به بروز برخی شبهات از سوی عده ای و درنتیجه، دفاعیه های مختلف از سوی مسلمانان شده است. در بین آرای اندیشمندان اسلامی، مفسران قرآن جایگاه ویژه ای داشته و در این موضوع، بحث های متعددی مطرح کرده اند. در پژوهش حاضر، سعی شده است با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن اشاره به برخی از آرای مفسران درباره مفهوم امّی، عللِ رواج یافتن معنای مشهورِ این واژه بررسی شود. بر اساس یافته های این پژوهش، عواملی همچون: نگرش لغوی به اصطلاح امّی، غفلت از قرائن موجود در تورات و سیاق آیات قرآنی و همچنین بی توجهی به کاربرد امّی در متون فقهی موجب شده است که در طول زمان، معنای «بی سوادی» برای واژه ی امّی رواج یابد. توجه به قرائن فوق، صحت معنای رایج را تأیید نمی کند. بر اساس قرائن کافی که برای فهم واژه امّی در متون دینی وجود دارد، این واژه در اصل، اصطلاحی است که از سوی یهودیان، برای نامیدن غیر اهل کتاب استفاده می شد و بعدها به هرکسی اطلاق شد که ناآشنا به محتوای کتاب آسمانی باشد، چه اهل کتاب باشد یا نباشد.
۱۸۹.

سنجش مطابقه ای مبحث اعجاز قرآن در دیدگاه آیت الله خویی و علامه طباطبایی با رویکردی انتقادی به کتاب «البیان»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ 30 - 84

کلید واژه ها: اعجاز قرآن تحدی دور دین باور معجزه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۵۷
بحث پیرامون اعجاز قرآن از جمله بحث های «پسینی» قرآن کریم است؛ به این معنا که در خود قرآن و حتی در سنت پیامبر، صراحتی در لفظ معجزه یافت نشده است. بدون شک، ارائه معجزه از ضروریات ادعای یک پیامبر مبنی بر ارسال وی از سوی پروردگار است، لیکن اینکه پیامبر اسلام چه معجزاتی داشته اند مورد اختلاف دانشمندان مسلمان است؛ چه رسد به مستشرقین. آنچه میان مسلمانان اجماعی است، این است که صرف نظر از سایر معجزات پیامبر اسلام، قرآن کریم معجزه جاوید ایشان است. یکی از بزرگان متأخر که سعی نموده تا اعجاز قرآن را با ذکر مقدمات و اقامه دلائل نقلی و عقلی اثبات نماید، آیت الله سید ابوالقاسم خوییرضوان الله علیه است که در کتاب «البیان فی تفسیر القرآن» به این موضوع پرداخته است. در این مقاله سعی شده تا مقدمات، روش شناسی و ادله عقلی و نقلی ایشان در بحث اعجاز قرآن تبیین شده و با روشی توصیفی و تحلیلی مورد انتقاد قرار گیرند؛ در نتیجه ثابت شد بیشتر استدلال های ایشان یا دارای دور بوده یا اینکه تمام، نیستند؛ و این یافته منافاتی با اثبات اعجاز قرآن از سایر طرق و نیز منافاتی با جایگاه بی بدلیل آیت الله خویی ندارد.
۱۹۰.

گفتاری یا نوشتاری بودن زبان قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 159 - 198

کلید واژه ها: زبان قرآن نوشتاری و گفتاری مبانی تفسیر علوم قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۲۷
یکی از مبانی تفسیر مشخص کردن جهت زبان است. در بحث زبان قرآن مسائل بسیاری مطرح است که یکی از آن مباحث گفتاری یا نوشتاری بودن آن است. در این بحث به دنبال این پاسخ هستند که زبان قرآن دارای چه ویژگی هائی از نظر بیان و گفتار است. منظور از گفتاری بودن، انتخاب زبانی از مقوله سخن گفتن و القا و محاوره و ادا نمودن است که مخاطب را در نظر می گیرد و جمله ها و فرازها را در هر بخش به صورت متصل و کوتاه بیان می کند. اما در زبان نوشتاری تنظیم و ترتیب کلمات و چینش مطالب در غیاب مخاطب و شنونده شکل می گیرد و نشانه های دلالتی آن خطی است. تأثیر این بحث هم در تفسیر، هم در کشف معارف و موضع کلی دین است. در قلمرو بیان قرآن که در تعیین مخاطب و سطح استفاده از قرائن و شواهد درون متنی و بیرون متنی است. این بحث هرچند به صورت پراکنده در مقدمه بسیاری از تفاسیر و علوم قرآن از گذشته های دور مطرح بوده، اما در قالب اصطلاح زبان شناسی در دوره معاصر مطرح شده و عمده نظرات بر شفاهی و گفتاری بودن متن قرآن مطرح شده است. در این نوشته با طرح نظریات و ادله و ارزیابی دیدگاه ها نظر تفصیلی در باره هوشمندانه زبان قرآن و اثبات این نظریه بیان شده است.
۱۹۱.

اعتقاد به عاملیت الهی و عدم تنافی آن با قوانین حاکم بر طبیعت با رویکردی تطبیقی بر دعا از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 237 - 264

کلید واژه ها: دعا قوانین طبیعت عاملیت الهی علیت علل طبیعی علل فراطبیعی فیزیک کوانتوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۲۹
از نگاه یک معتقد مذهبی، عاملیت خداوند متعال در تمام ابعاد زندگی وی حضوری پررنگ دارد که تشویق به دعا برای رسیدن به مطلوب و تضمین اجابت آن، نمودی از این حضور به شمار می رود. از این رو، یکی از مسائل بنیادینی که ذهن دین پژوهان را به خود معطوف داشته است، تحلیل رابطه میان قوانین طبیعی به عنوان اموری تخلف ناپذیر و تأثیرگذاری عواملی مانند دعا به عنوان بستر عاملیت الهی، در رفع و دفع بلایای طبیعی در نظام آفرینش است. در یک نگره، استجابت دعا با قانون علیت، امری ناسازگار و نوعی نقض قوانین حاکم بر طبیعت به شمار می رود. در مقابل، برخی بر این باورند که استجابت دعا با قوانین طبیعت تنافی نداشته و در همان مجرا قابل تحلیل است. از همین رهگذر با توجه به جایگاه دعا و تأثیر آن در نظام فکریِ برآمده از دین، تبیین صحیح استجابت دعا و تصویر رابطه آن با قوانین علیت، امری ضروری است. بر این اساس، هدف از این نوشتار که با روش تحلیلی اسنادی سامان یافته است، بررسی چگونگی تأثیر دعا در منظومه قوانین طبیعت به عنوان یکی از چالش های زندگی مؤمنانه است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که از منظر قرآن کریم، استجابت دعا به عنوان نمودی از عاملیت الهی ارزیابی می شود؛ همان گونه که تحقق پدیده ای در اثر دعا و در پرتو تأثیرگذاری اسباب فراطبیعی بر اسباب مادی، خارج از قوانین حاکم بر طبیعت نیست.
۱۹۲.

تحلیل فرهنگ قرآنی «استیناس »در سوره نور براساس آرای مفسران

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۴ بهار ۱۴۰۲شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 107 - 130

کلید واژه ها: استیناس استیذان اجازه ورود سوره نور حریم خصوصی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۵۷
آیات 27 و 28 سوره نور از حق حریم خصوصی افراد در ورود به منازل شخصی سخن می گوید. قرآن کریم در آیه 27 برای مفهوم طلب اجازه برای ورود به منزل، از واژه «استیناس» استفاده کرده است. همین امر موجب تضارب آراء مفسران در باب مفهوم دقیق آن و ارتباطش با اذن ورود شده است. مسأله اصلی این مقاله واکاوی مفهوم دقیق «استیناس» و حکمت به کاربردن آن به جای واژه استیذان و توجه به ابعاد اخلاق و تربیتی این دستور اسلامی با استناد به منابع تفسیری و با روش تحلیلی است. براساس یافته های این پژوهش، قرآن با استفاده از دو واژه «تستأنسوا» و «تسلموا»، اذن را از حکمی قانونی و رسمی به حکمی اخلاقی تبدیل کرده که معاشرت را آسان و دلخواه کرده، دوستی و یکدلی را بین افراد جامعه رواج می دهد. این نتیجه علاوه بر آرامش و امنیتی است که اذن ورود به تنهایی برای جامعه به ارمغان می آورد.
۱۹۳.

تحلیل گفتمان سوره تحریم بر اساس الگوی فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 177 - 208

کلید واژه ها: سوره تحریم تحلیل گفتمان فرکلاف همسران پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۹۶
مدل تحلیل سه سطحی فرکلاف، بر اساس توصیف، تفسیر و تبیین می تواند در بررسی دیدگاه یا نگرش قالب بر متون در جامعه و اینکه چه دیدگاهی با کدام زیر بنای فکری، یک متن مشخص را تولید کرده کمک نماید. لذا می توان ازاین طریق، ذهنیت اجتماعی را از متن به چالش کشید و در اصلاح و تغییر کنش های اجتماعی تأثیر گذاشت. با الهام گیری از روش فرکلاف می توان رویکرد سوره هایی را که منابع حدیثی کمی برای تفسیر و تبیین دارند و یا بر اساس نگاه حاکم بر جامعه، برداشت ناصحیحی از آن رفته است، کشف نمود. سوره تحریم (به اعتراف خلیفه دوم) درباره دو دختر خلفا نازل شده است. اما مفسرین به جهت تعصبات اعتقادی به واکاوی رفتار ایشان نپرداخته اند. روایات موجود در شأن نزول هم به همان علت، ناکارآمد می نماید. در این پژوهش سوره تحریم به مثابه یک گفتمان، مورد تحلیل قرار گرفت. در مرحله توصیف، واژگان «صغو»، «مولی»، «ظهیر» و... بررسی شد. تمایل به انحراف و عدم پشیمانی از رفتار، در همسران به جایی رسید که خداوند و صالح المؤمنین(ع) بعنوان پشتیبان پیامبر(ص) در برابر ایشان قرار می گیرند. در مرحله تفسیر، نگرش قالب این سوره، حکایت از همدستی همسران با منافقینی دارد که دست به توطئه ای نابخشودنی زده اند، تا جاییکه پیامبر رحمت(ص) که در نهایت مدارا با اهل خویش هستند از طرف خداوند با پیشنهاد طلاق ایشان روبرو می گردند. در مرحله تبیین، هدف نزول سوره، افشای دست توطئه گران بیان شده و اینکه جامعه بتواند مسیر درست را پس از رحلت پیامبر(ص) تشخیص دهد و در حیرت نماند. رویکرد این پژوهش، توصیفی- تحلیلی میباشد و به روش کتابخانه ای صورت گرفته است.
۱۹۴.

معیارهای گزینش نیروی انسانی از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۳ 42 - 74

کلید واژه ها: قرآن کریم معیار گزینش سرمایه ی انسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳ تعداد دانلود : ۱۷
گزینش سرمایه ی انسانی، یکی از مهم ترین مسائل مدیریت منابع انسانی است. طرح بررسی آن از منظر قرآن به عنوان معجزه ی جاوید و سند حقایت و جامعیت اسلام؛ لازم و ضروری است. پژوهش حاضر، به منظور کشف و تبیین سامانمند معیارهای گزینش نیروی انسانی از این منظر باهدف کاربردی سازی آموزه های قرآن در دانش مدیریت و گام برداری در راستای تولید علوم انسانی اسلامی سامان یافته است. در این اثر مجموعه آیات مرتبط با مسئله به صورت شبکه ای جمع آوری و با عنایت به محدودیت ها «مقاله ی علمی» با روش استنطاقی – تحلیلی و با نگاه کاربردی و ماهیت نظریه پردازی به بررسی گرفته شده است. بر اساس جستارهای صورت گرفته نتایج تحقیق نشان می دهد مجموعه معیارهای مرتبط با مسئله از منظر قرآن کریم بر محور اندیشه، رفتار و شغل سازمانی، قابل دسته بندی است. هم چنین روشن شد که در عرصه ی اندیشه ای معیارهای اعتقادی و اخلاقی، و در حوزه ی رفتاری شاخص های عدالت، امانت و مسئولیت، و در سطح سازمانی پارامترهای دانایی، توانایی، سابقه و تجربه از اساسی ترین سنجه ها هستند.
۱۹۵.

نقد تحلیلی شبهه ابن تیمیه در جهت نفی «خاص بودن» مدلول واژه «مَا أُنْزِلَ» در «آیه تبلیغ»

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۸) 227 - 257

کلید واژه ها: آیه تبلیغ خاص بودن مدلولِ «مَا أُنْزِلَ» قرائن داخلی آیه تبلیغ قرائن خارجی آیه تبلیغ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۱۸
از نظرگاه شیعه، آیه ی مشهور به «آیه تبلیغ»، یکی از مهمترین دلایل قرآنی، برای مسئله ی «امامت» به شمار می آید. با توجّه به اهمیّت والای این مسئله در منظومه ی اعتقادی شیعه، از دیر باز، مخالفان و منکران ولایت اهل بیت (علیهم-السّلام) کوشیده اند تا با طرح شبهاتی متعدّد، دلالت این آیه بر این امر مهم و کلیدی را مخدوش جلوه دهند؛ کارکردهای ابن تیمیه حرّانی حکایت از این دارد که او از پرکارترین چهره ها در این عرصه محسوب می شود. وی در کتاب «منهاج السنّه»، با طرح چندین شبهه (؛ از جمله: نفی خاص بودن مدلولِ تعبیر «مَا أُنْزِلَ» در آیه ی «تبلیغ»)، کوشیده است تا دلالت این آیه، بر «خلافت» و «امامتِ» امام علی (علیه السّلام) را مورد تردید و انکار قرار دهد. تحقیق حاضر، که با تکیه بر منابع اصیل فریقین، و به روش توصیفی- تحلیلی تدوین یافته است؛ در پی پاسخ به این پرسش است که: «شبهه ی ابن تیمیه در جهت نفیِ «خاص» بودن مدلول تعبیرِ «مَا أُنْزِلَ» و نقد های وارده بر آن چیست؟» یافته های این تحقیق، حاکی از آن است که اوّلاً: ادّعاءِ عمومیّت مدلولیِ این واژه توسّط ابن تیمیه، با عملکرد و دیدگاه های تفسیری خود او منافات دارد؛ دوّماً: قرائن متعدّد داخلی و خارجی؛ (که در متن مقاله از آن ها یاد خواهد شد) مانع از درستیِ این گفتار ابن تیمیه خواهند بود؛ بدین جهت می گوئیم: دلالت آیه تبلیغ، بر امامت و ولایت حضرت علی (علیه السّلام) و خاص بودن متعلقِ «مَا أُنْزِلَ»، امری قطعی است و هیچ گونه خدشه ای بر ساحت مدلولی آن وارد نمی باشد.
۱۹۶.

بازخوانی تناسب آیات سوره ی مجادله با تکیه بر بلاغت سامی و نظریه ی نظم متقارن میشل کویپرس

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 116 - 138

کلید واژه ها: بلاغت سامی نظم متقارن سوره ی مجادله تحلیل بلاغی تناسب آیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵ تعداد دانلود : ۸۱
بررسی تناسب آیات سوره ی مجادله، با رویکرد نظم خطی، مخاطب را با چالش هایی مواجه می کند؛ لذا در این رویکرد، ممکن است محتوای سوره از جهت عدم تناسب، معین نبودن غرض و محور کلی و نیز اشاره به مسائل تاریخی فاقد اعتبار در جهان امروزی، مظان اتهام سطحی نگران قرار گیرد. این درحالی است که کشف تناسب آیات سوره با تکیه بر بلاغت سامی دستاوردهایی برای دفاع از موارد پیش گفته دربردارد؛ کاربست بلاغت سامی و قواعد نظم متقارن در سوره ی مجادله تناسب آیات آن را در سه مقطع با الگوی چینش محوری و نظم معکوس به تصویر کشید و نشان داد اشاره به مسائل تاریخی همچون ظهار، علاوه بر آثار تربیتی که در زمان نزول داشته، نمونه مستدل تاریخی برای رسیدن به غرض سوره است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به اثبات رسانید که به کارگیری بلاغت سامی می تواند به فهم غرض و محور اصلی سور قرآن که به دلیل طرح مباحث گوناگون در سوره و نگاه خطی به تناسب آیات، در هاله ی ابهام فرو رفته، مفید واقع گردد؛ چنانکه به مدد نظریه ی بلاغت سامی غرض و محور اصلی در سوره ی مجادله که در سه مقطع به تناوب تکرار شده و بر کل ساختار سوره حاکم است، کشف شد.
۱۹۷.

مسئله برتری خضر بر موسی در سنت تفسیر عرفانی، با نظر به تفسیر آیات 62 تا 80 سوره کهف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۴ ۱۵۲-۱۲۵

کلید واژه ها: تفسیر عرفانی موسی خضر ولایت نبوت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۴۳
برخی از صوفیان داستان قرآنی موسی و خضر را، به دلیل برتری خضر بر موسی در ظاهر داستان، دلیل بر برتری ولایت بر نبوت دانسته اند. در مقابل برخی دیگر، از برتری مقام موسی بر خضر سخن گفته اند. برتری خضر بر موسی، مشکلاتی الهیاتی پدید می آورد و برای حل این مشکل در کلمات مفسران و به تبع آنان متصوفه مواردی طرح شده است که برخی ضعیف و برخی قوی است. برخی از این وجوه عبات اند از: (1) موسایی که به مصاحبت با خضر مأمور شد، موسای کلیم نیست؛ (2) خضر فرشته ای الهی بود و موسای کلیم مأمور به صحبت با فرشته ای بود؛ (3) برتری خضر بر موسی نسبی است نه مطلق؛ (4) خضر خود پیامبری الهی بوده است و تبعیت موسی از او تبعیت یک پیامبر از پیامبر دیگر است. این پاسخ آخر نزد اکثر مفسران رسمی نیز مقبول است. خضر خود پیامبر بوده است و استفاده موسی از خضر مانند استفاده او از محضر شعیب است. از نخستین تفاسیر اهل سنت و شیعیان تا روزگار ما این نظر مورد اشاره مفسران بزرگی چون طبری، سمرقندی، بیضاوی، ابوحیان اندلسی و صوفیانی چون بخاری، قشیری، هجویری، غزالی، سنایی، عین القضاه و علاءالدوله سمنانی است. به نظر می رسد از میان این اقوال که ما را در حل مسئله برتری خضر بر موسی یاری می کند، این قول رَوایی بیشتری داشته باشد، زیرا: اولاً مورد تأیید روایات فریقین است؛ و ثانیاً منافاتی با پیامبرشناسی اسلامی ندارد؛ و ثالثاً با سایر آیات قرآن کریم نیز هماهنگ است.
۱۹۸.

تحلیل سوره احزاب بر اساس واژه کلیدی اطاعت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیایی ۲۵) 25-45

کلید واژه ها: تحلیل متن سوره احزاب موضوع محوری اطاعت انسجام موضوعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۵۵
در تحلیل یک متن ادبی، اجزای مهم آن و نحوه کارکرد آن اجزا در متن قابل کشف است. در مقاله حاضر که حاصل بخشی از تحقیق گسترده ای درباره سوره احزاب می باشد، این سوره به عنوان یک متن مستقل و تام بر اساس قواعد تحلیل متن ادبی مورد بررسی قرار گرفته است. موضوع محوری سوره احزاب که با توجه به قواعد تحلیل متن، تعیین شده است، اطاعت از خدا و رسول است و لذا لفظ کلیدی سوره نیز اطاعت است . غرض این سوره اصلاح سبک زندگی مؤمنین در سایه اطاعت از خدا، رسول و مطهرین از رجس است از این رو در ضمن تناسب کاملی که میان آیات وجود دارد، افراد مطاع و مورد تأیید الله را معرفی کرده است. در این پژوهش پس از بررسی هر سیاق و تعیین موضوع و کلمات کلیدی هر سیاق، موضوع محوری سوره و کلمه کلیدی سوره تعیین شده است سپس با استفاده از کلمه کلیدی اطاعت سیاق های سوره مورد تحلیل قرار گرفته است. پژوهش های انجام شده در سوره احزاب تاکنون با چنین شیوه ای به تحلیل این سوره نپرداخته اند و از این جهت، نوآوری برای این پژوهش محسوب می شود.
۱۹۹.

صحت سنجی دیدگاه های کارن بائر در تحلیل سنت تفسیری مسلمانان سده های میانی تا مدرن در تفسیر آیات ناظر بر سلسله مراتب جنسیتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 151 - 179

کلید واژه ها: سلسله مراتب جنسیتی رویکرد درزمانی سنت تفسیری مسلمانان کارن بائر قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۳۶
«سلسله مراتب جنسیتی» به معنای ترسیم برتری برای یکی از دو جنس زن یا مرد است. وجود سلسله مراتب جنستی در قرآن و نحوه تعامل مفسران با آیاتی که مضمون «سلسله مراتب جنسیتی» را در بر دارند، همواره محل بحث مفسران بوده است. کارن بائر، اندیشمند زن غیرمسلمانی است که در کتاب سلسله مراتب جنسیتی در قرآن: تفاسیر کهن، پاسخ های نو، با تمرکز بر سه مبحث «شهادت، خلقت، و ازدواج»، با اتخاذ «رویکردی درزمانی»[1] به بررسی تحلیلیِ سنت تفسیری مسلمانانِ سده های میانی تا مدرن، در تفسیر آیات ناظر بر «سلسله مراتب جنسیتی» پرداخته است. بائر مفسران را به دو دسته سده های میانی (قرن 2 تا 12 هجری) و مدرن (اواسط قرن 13 تا کنون) تقسیم کرده است. وی معتقد است که عالمان سده های میانی، سلسله مراتب جنسیتی در قرآن را امری بدیهی تلقی کرده اند؛ اما عالمان مدرن به بازتفسیر این گونه آیات پرداخته اند. به نظر بائر، عالمان پیشامدرن معتقد بودند که قرآن در ذات خود معنادار است؛ برخلاف عالمان پسامدرن که متن را خالی از معنا و نیازمند تفسیر می دانند. بائر دخالت دادن دستاوردهای تجربی در علوم تفسیر را ویژه مفسران مدرن می داند؛ همچنان که کاربرد استدلال های عقلی در تفاسیر مدرن پررنگ تر است. عالمان مدرن برخلاف مفسران سده های میانی، به مباحث اجتماعی عصر خود، مثل حقوق زن، نظر ویژه ای داشته اند. قرآن کریم، احادیث پیامبر، و مکتب فقهی مفسر، منابع ثابتی هستند که مفسران در تفسیر از آن ها استفاده می کردند؛ اما برخی از منابع در دوره های مختلف، از جایگاهی ویژه برخوردار بود. برای مثال، تفاسیر متقدم به مراجع اولیه، تفاسیر کلاسیک به احادیث پیامبر‹ ، و تفاسیر مدرن به استدلال های عقلی و نظریه های علمی اعتبار بیشتری می بخشیدند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان