کانال

سرزمین بین‌النهرین1 شامل بخش عمدة عراق کنونی و بخش‌هایی از جنوب شرق کشور ترکیه، از گذشته‌های بسیار دور با نام دو رود دجله و فرات قرین شده و بی‌تردید این دو رود در کنار برخورداری این سرزمین از خاک‌های رسوبی حاصل‌خیز، رمز آبادی و معروف شدن آن به عنوان یکی از «جنات‌ أربعة دنیا» و شکل‌گیری تمدن‌های درخشان در این منطقه بوده است. با وجود این، آگاهی از نقش دو رود مزبور در حیات‌ اقتصادی و اجتماعی این سرزمین بسیار کلی و مبهم است. طبعاً بررسی سرچشمه‌ها و آب‌ریزهای این دو رود و مهم‌تر از آن، بررسی نهرها و کانال‌های مصنوعی منشعب از دجله و فرات، و به عبارت دیگر چگونگی مدیریت آب‌های انباشته شده در قالب این دو رود، و هم‌چنین مطالعة آسیب‌های ناشی از کوتاهی در مدیریت آب‌های دجله و فرات، نظیر پیدایش اراضی باتلاقی، شرط اساسی شناخت بهتر آثار این دو رود در زندگی مردمان ساکن این منطقه است. پژوهش حاضر، مسایل و موضوعات مورد اشاره و تحولات تاریخی آن‌ها را طی دو بخش و در قالب دو محور دجله و محور فرات، مورد بررسی قرار می‌دهد که اینک بخش نخست آن تقدیم می‌شود.

یکی از عناصر مهم در تزئین بناهای ایرانی، آب است. آب در اشکالی چون حوض، فواره و نهر با طراحی هایی بدیع و زیبا در بناهای دوره اولیه معماری اسلامی ایران به کار گرفته شده است. بر اساس بررسی های انجام شده روشن شد که سبک های بخصوصی در طراحی آب در این دوران وجود داشته است که از نظر رفاهی، نمادین و زیبایی شناسی در خور بررسی است. به دلیل برخورداری این سرزمین از اقلیمی کویری، برخی از این طرح ها در ایران باستان سابقه داشته و پس از اسلام در اثر آمیختن با نیازهای شرعی و الگوی بهشت قرآنی به اوج خود رسیده و در دیگر سرزمین های اسلامی نیز تکرار شده است. در پژوهش حاضر علاوه بر معرفی این سبک ها با نگاهی مقایسه ای، به ریشه ها، زمینه ها و جنبه های زیبایی شناسی آنها پرداخته شده است.

قرن حاضر، یعنی قرن انفجار اطلاعات، عصری است که دانش ارتباطات از اهمیت فوق العاده ای برخوردار گردیده و بدون تردید باید به موازات پرداختن به عناصر و ارکان اصلی الگوهای ارتباطی و آنچه این فرآیند را تسهیل می نماید ، به موانع موجود و آنچه در این مسیر ممکن است اختلال ایجاد نماید، توجه نمود . این موانع ممکن است هر یک از عناصر سه گانه ی منبع ، مجرا و دریافت را دچار آسیب و چالش جدی نماید. اما در موضوع ارتباط دینی جامع ترین مرجع آسیب شناسی ارتباطات انسانی، کتاب نورانی قرآن کریم می باشد که علاوه بر ارائه ی شاخص های یک ارتباط موفق با مضامین متعالی، به موانع موجود در هر سه حوزه پرداخته است. از آنجا که جمهوری اسلامی به عنوان یک حاکمیت دینی در آستانه چهلمین سالگرد پیروزی خود قرار دارد , توجه به مبانی قرانی درباره ارتباط موفق و باز نگری سیاستهای فرهنگی در عرصه داخلی و خارجی آنهم با مدل قرآنی بسیار ضرورت دارد . از اینرو در این پژوهش با تاکید براین موارد به بررسی موانع در دو حوزه ی مجرا و دریافت پیام دینی پرداخته ایم .<br /> واژگان کلیدی:<br /> قرآن، پیام رسانی. موانع پیام رسانی. کانال (مجرای تبادل پیام) پارازیت(نویزونوفه). ارتباط گر دینی, ج.ا.ایران .

مجموعه آثار معماری دست کند زیرزمینی ارزانفود در 30 کیلومتری جنوب شرق شهر همدان (مرکز استان) و به فاصله 2 کیلومتری جنوب روستایی به همین نام واقع است. در این مجموعه بیش از 70 فضای دست کند شامل اتاق ها و سالن های مرتبط با یکدیگر است که در عمق های متغییر 3 تا 7 متری از سطح محوطه ایجاد گردیده است. در فضاهای مختلف این مجموعه عناصر معماری مختلفی از جمله دریچه ها و ورودی ها، سکوه ها، جای پیه سوز ها، حلقه ها (قلاب ها)، فضاهای طاقچه مانند و مجاری آب در دیوار فضاها می توان اشاره نمود که گاهی این فضاهای کوچک طاقچه مانند مرتبط با مجاری آب هستند. همچنین در کنار این مجاری آب، سایر عناصر مرتبط با آب از جمله میله های چاه متعدد و کانال انتقال آب شناسایی گردیده است. به همین دلیل سوالات مطرح در این راستا عبارتند از منابع آب چه نقشی شکل گیری مجموعه معماری دست کند زیرزمینی ارزانفود داشته است؟ براساس شواهد و عناصر معماری مرتبط با آب در مجموعه ارزانفود می توان نمونه ای از آثار از پیش طراحی دانست؟ شواهد نشان می دهد وجود یک رودخانه ی دائمی در کنار مجموعه عامل بسیار مهمی در راستای شکل گیری مجموعه آثار معماری دست کند ارزانفود بوده است. همچنین هدایت آب به درون فضاهای این مجموعه باعث دسترسی مستقیم و غیر مستقیم به آب در فضاهای زیرزمینی مجموعه گردیده است. از سوی دیگر نتایج بیانگر آنست که اهمیت و ضرورت دسترسی و استفاده آب در فضاهای این مجموعه امری بسیاری ضروری در موجودیت و کاربری آن داشته ، طوری که چنین سیستم آبرسانی به فضاهای دستکند زیرزمینی مجموعه، تاکیدی بر پلان از پیش طراحی شده و مدیریت آب در دل بستر سنگی دارد.

فرایندها و فرم های ژئومورفولوژیکی سطح مخروط افکنه ها دارای تفاوت های زیادی هستند. این تفاوت ها می تواند ناشی از تغییرات سن سطوح مخروط افکنه ها باشد. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر لندفرم ها و فرایندها بر تراکم و تاج پوشش گیاهی در سطح مخروط افکنه جنوب شرق گنبد نمکی شاه غیب لارستان است. مخروط افکنه مذکور از سه سطح فسیل، قدیمی و جدید تشکیل شده است. تصاویر هوایی از سطوح مخروط با استفاده از پهباد مدل (Phantom 4 pro) انجام شد. بر اساس تصاویر مذکور، تراکم و تاج پوشش گیاهی و همچنین مدل ارتفاعی رقوی (DEM) با دقت 10 سانتیمتر از 9 منطقه در بالادست، میان دست و پایین دست سطوح فسیل، قدیمی و جدید به دست آمد. نتایج نشان می دهد که میانگین تاج پوشش گیاهی در سطح فسیل (44/10 درصد) بیش تر از سطوح قدیمی و جدید است. با این وجود، میانگین تراکم پوشش گیاهی در سطح جدید (91/13 درصد) بیش تر از سطوح قدیمی و فسیل است. در سطوح فسیل و قدیمی، میانگین تراکم و تاج پوشش گیاهی در کانال ها بیش تر از میاناب ها است. در سطح جدید، پشته ها دارای تراکم و تاج پوشش گیاهی بیش تری نسبت به فرورفتگی ها هستند. همچنین تاج پوشش گیاهی در میان دست سطوح مختلف مخروط ها بیش تر از بالادست و پایین دست آن ها است در حالی که تراکم پوشش گیاهی در میان دست سطوح مختلف مخروط ها کمتر از بالادست و پایین دست آن ها است. به طور کلی نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که فرم ها و فرایندهای ژئومورفولوژی در میزان رطوبت و پایداری سطوح مخروط افکنه تاثیرگذار بوده و این موضوع در تراکم و تاج پوشش گیاهی در بخش های مختلف مخروط افکنه مورد مطالعه تاثیرگذار است.

حوضه رود کُر واقع در شمال غربی استان فارس یکی از مراکز اصلی شکل گیری شاهنشاهی هخامنشی محسوب می شود. به لحاظ چشم انداز جغرافیایی و ویژگی های اقلیمی، ناحیه مذکور شامل: دشت های میان کوهی وسیع (ازجمله مرودشت و کربال)، رودخانه هایی با بستر عمیق (کر و سیوند) و آب و هوایی نیمه خشک است. با توجه به این شرایط، مدیران نهادهای اقتصادی-سیاسی هخامنشی با بهره گیری هوشمندانه از قابلیت های زیست محیطی منطقه با احداث سد، بند، مخزن/آبگیر و کانال به مهار و بهره برداری آب های سطحی پرداخته اند. بند دختر و کانال منشعب از آن، بند بس II، برد بریده II، کانال کوه رحمت، کانال کوه قونداشلو، کانال کوه ایوب، آبراهه دژآباد-بند امیر و... از مهم ترین زیرساخت های آبی برجای مانده از دوره هخامنشی در ناحیه مورد مطالعه به شمار می روند. شواهد این سازه ها که عمدتاً در مسیر رودخانه ها، مسیل های فصلی و چشمه ها طراحی و اجراء شده اند در مناطق مختلف رود کر مانند: رامجرد، درودزن، مرودشت و کربال قابل مشاهده است. احداث زیرساخت های مزبور، شواهد گویایی از سرمایه گذاری دولتی و توجه ویژه شاه/شاهان هخامنشی به عمران و آبادانی سرزمین مرکزی شاهنشاهی را نشان می دهد. در پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای تلاش می شود تا شیوه ساخت، ماهیت کارکردی و دلایل انتساب سازه های آبرسانی به دوره هخامنشی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. یافته های تحقیق نشان می دهند که زیرساخت های آبی حوضه رود کر، آب مورد نیاز زمین های کشاورزی، باغات، پردیس های شاهی، استقرارهای روستایی و مجموعه بناهای وسیع و مهمی چون تخت جمشید و استقرارهای پیرامون آن (ناحیه استقراری پرسپولیس/تخت جمشید) را تأمین می کرده اند. سدها و بندها ضمن ایفای نقش پیش گفته، هم چنین با مهار سیلاب ها مانع از آسیب دیدن زمین های کشاورزی واقع در پایین دست خود می شدند. شیوه ساخت و انتخاب مواد و مصالح در ساخت سازه ها بسته به بستر محیطی و کارکرد آن ها متفاوت بوده است. سدها و بندها عمدتاً با هسته خاکی و دیواره لاشه سنگی یا با بلوک های سنگی تراشیده شده خشکه چین شکل گرفته اند. کانال ها نیز به دو گونه خاکی و سنگی و یا با تلفیقی از این دو شیوه ایجاد شده اند. سازه های مورد بحث، براساس ویژگی های ریخت شناسی، نوع مواد و مصالح، ارتباط با محوطه های پیرامون و مقایسه تطبیقی با سازه های مشابه به دوره هخامنشی منتسب شده اند.