میدان بوردیو

جامعه شناسی ادبیات، حوزه ای میان رشته ای است که به بررسی رابطه دیالکتیکی میان ادبیات و جامعه می پردازد. جستار پیشِ رو، با تمرکز بر گزاره «سندیت جامعه شناختی ادبیات»، به تحلیل چگونگی بازتاب واقعیت های اجتماعی در متون ادبی و میزان اعتبار آن ها پرداخته است. در این مقاله، نخست مبانی نظری سندیت جامعه شناختی ادبیات از نظرگاه نظریه های جامعه شناسی ادبیات بررسی شده است. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش تحلیلی و بررسی نظریه های بازتاب، بوردیو، فمینیستی و پسااستعماری، نشان می دهد که ادبیات افزون بر اینکه نمایان گر شرایط اجتماعی، تاریخی و طبقاتی جوامع باشد، عاملی تأثیرگذار در بازتاب واقعیت های اجتماعی است که سندیت آن به ژانر و بافت وابسته است. این نظریه ها هر کدام با تأکید بر جنبه ای خاص از ارتباط ادبیات و جامعه، چارچوب مفهومی این پژوهش را شکل می دهند. همچنین، مطالعات پیشین در این حوزه مرور شده و جایگاه متون ادبی در تحلیل های جامعه شناختی مورد ارزیابی قرار گرفته است. در موارد زیادی، نویسندگان آگاهانه یا ناخواسته، ساختارهای اجتماعی و قدرت را در آثار خود منعکس کرده و یا به چالش می کشند. با وجود این، کاملاً مشخص است که میزان سندیت داده های ادبی در تحلیل های جامعه شناختی، به عواملی همچون نیت مؤلف، ژانر اثر، مخاطب، هدف و بافت تاریخی-اجتماعی متن بستگی دارد. این پژوهش تأکید دارد که ادبیات، به ویژه در قالب های واقع گرایانه و تاریخی، می تواند سندی مکمل در مطالعات جامعه شناختی به شمار آید. در نتیجه، پیشنهاد می دهد که پژوهش های جامعه شناختی ادبیات، با تلفیق روش های کیفی و کمی، به تحلیل جامع تری از متون ادبی بپردازند تا بتوانند به فهم دقیق تری از تحولات اجتماعی و فرهنگی دست یابند.