عواطف مذهبی

در آثار دولت آبادی مذهب به اشکال گوناگون (عواطف، باورها، رفتارها و...) بازتاب می یابد. به دلیل حضور هزاران ساله مذهب در ذهن و زبان ایرانیان، وجود این عنصر در آثار نویسنده واقع گرایی چون محمود دولت آبادی کاملاً طبیعی جلوه می نماید؛ اما با توجه به باورهای چپ گرایانه / مارکسیستی نویسنده، این موضوع در آثار او نه طبیعی؛ بلکه متناقض خواهد آمد. در مقاله حاضر با اشاره به دلیل حضور مذهب در آثار نویسندگان چپ گرای ایرانی  به بررسی کارکردهای اجتماعی عواطف مذهبی در پنج داستان دولت آبادی پرداخته ایم. نتایج نشان می دهد که این عواطف به طور کلی در دو قالب رفتارهای کلامی و غیرکلامی اشخاص داستان و بیشتردر اوضاع سخت زندگی نمود می یابند. گذشته از برخی دلایل نه چندان مهم؛ مانند سبک رئالیستی نویسنده، اصلی ترین دلیل حضور مذهب را در آثار وی باید در فقر نظریه مارکسیست های ایرانی جستجو کرد. ایدئولوگ های چپ ایرانی در غیابِ نیروهای انقلابی پیشرو، ناگزیر به قراردادن افراد / جریان هایی پرداختند که رسالت نیروهای انقلابی را به عهده بگیرند. شخصیت های مذهبی مانند حضرت علی (ع) در آثار و سخنان چپ گرایانی چون گلسرخی و عارفانی چون حلاج از این دسته بوده اند.