بلا بیان

انسان به نحوی آفریده شده است که هم گرایش به خوبی در او وجود دارد و گرایش به بدی و خداوند متعال او را در انتخاب هر یک از این دو مسیر آزاد گذاشته و او با اختیار خود می تواند هر یک را که بخواهد انتخاب کند. البته اراده تشریعی خداوند این است که او راه خیر را انتخاب کند و با این انتخاب در مسیر کمال قرار گیرد. از آنجا که مقدمه واجب عقلاً، واجب است، لذا خدای متعال که می خواهد انسان به کمال برسد، باید راه رسیدن به کمال را از بهترین طریق ممکن، به انسان نشان دهد. به همین دلیل او هدایت بندگان را بر خود واجب دانسته است و از طریق وضع و معرفی تکالیف انسان را به سوی مطلوب هدایت نموده است و اگر او چنین تکالیفی را وضع یا ابلاغ نمی کرد، عقلاً نمی توانست انسان ها را بازخواست و مجازات کند، زیرا این بازخواست و مجازات قبیح بود. در آیات متعددی از قرآن کریم به این موضوع اشاره شده است. اصولیین و متکلمان مسلمان از این موضوع قاعده ای را استنباط کرده اند که به قاعده «قُبح عِقاب بلا بیان» معروف است. فقها و اصولیین از آن اصولی مانند اصل برائت و اباحه را استنباط کرده اند و متکلمان با استفاده از آن بر ضرورت بعثت پیامبران استدال کرده اند. در این تحقیق مبانی قرآنی «قاعده قبح عقاب بلا بیان» از منظر کلامی، با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، کشف و با بهره گیری از روایات معصومین (ع) و تفاسیر مفسران بررسی و تحلیل شده است.