صمغ کتیرا

کرمان در دوره قاجار یک مرکز کارگاهی محسوب می شد. مهمترین کالاهای تجاری کرمان در سراسر دوره قاجار شال و فرش کرمان بودند که گاهی بیش از 99 درصد صادرات کرمان را به خود اختصاص داده بودند. در فهرست اقلام تجاری کرمان در دوره قاجار فرآورده های گیاهی و خشکبار نیز به فراوانی موجود بود. بنابراین مسئله اصلی، نسبت تولیدات کشاورزی و گیاهی با محصولات کارگاهی در کرمان است. پژوهش پیش رو با ماهیت تاریخ اقتصادی و با ترکیبی از روش آماری و توصیفی–تحلیلی در پی پاسخی برای این پرسش بود که: خشکبار و گیاهان دارویی چه جایگاهی در تجارت خارجی کرمان در دوره قاجار داشتند؟ نتایج پژوهش نشان داد که پسته، بادام، زیره، صمغ کتیرا و حنا مهمترین خشکبار و گیاهان دارویی کرمان در دوره قاجار بودند. این اقلام بعد از تولیدات کارگاهی مشتمل بر شال و فرش، مهمترین اقلام صادراتی کرمان را تشکیل می دادند. هرکدام از این کالاها به تناوب مهمترین کالای تجاری کرمان بعد از فرش کرمان محسوب می شدند. اما از آن میان پسته مهمترین محصول صادراتی کرمان بعد از فرش بود. صادرات پسته در سال 1328-1327ق/1910-1909م به تنهایی 60/4 درصد کل رقم صادرات خارجی کرمان را به خود اختصاص داد. ارزش این فرآرده ها نسبت به کل صادرات کرمان از 44/0 تا 08/11 درصد در نوسان بود.

هدف از این نوآوری، ارزیابی نانو ذرات صمغ کتیرا، بهینه سازی جهت استحکام بخشی و بازگرداندن قوای مکانیکی و پایداری به اسناد کاغذی تاریخی است. روش و رویکرد پژوهش، کاربردی بوده و به روش تحلیلی- مقایسه ای است که شامل یافته اندوزی و گردآوری اطلاعات از طریق آزمایش های مرتبط با موضوع پژوهش چون آزمون های pH سنجی، مقاومت مکانیکی، آنالیز SEM، آنالیز پتانسیل زتا جهت بررسی عمق نفوذ و پایداری بالا و رنگ سنجی روی نمونه ها بوده است. نانو ذرات کتیرا با درصدهای وزنی مختلف استحصال شده و جهت بالابردن میزان pH آن، هیدرواکسیدکلسیم و جهت افزایش انعطاف پذیری، گلیسرول به آن افزوده شد. تیمار حاصل روی نمونه های کاغذی اسپری شده و سپس تحت پیرسازی رطوبت- دما به شماره استاندارد 4706- ISIRI به مدت 12 روز کامل و پیرسازی نور به شماره استاندارد 3e02-6819 ASTM Dبه مدت 6 روز کامل قرار داده شد. نتایج نشان داد که در آزمونpH سنجی، pH نمونه های تیمار شده قبل و بعد از پیرسازی نسبت به نمونه شاهد افزایش یافته و در محدوده قلیایی قرار گرفته و به عبارتی تا 40% افزایش داشته است. آنالیز SEM، پیوند فیزیکی الیاف شکسته را گزارش داد. آنالیز مقاومت مکانیکی نمونه ها قبل و بعد از پیرسازی، در نمونه های روزنامه، افزایش نیروی 3 تا 15% بسته به میزان صمغ مصرفی را نشان داد. نتیجه آنالیز رنگ سنجی، عدم تغییرات رنگ و کدورت ماده استحکام بخش را اعلام نموده است. در آنالیز پتانسیل زتا، اندازه ذرات ماده، 4.5 تا 5 نانومتر به دست آمده که عمق نفوذ بالا و پایداری را در جهت استحکام بخشی نشان می دهد.