محور سوره

در مطالعات نوین تدبری، سیاق نخست به عنوان عاملی ویژه در کشف غرض سوره معرفی شده است. به گونه ای که این عامل می تواند فرآیند غرض شناسی را تدقیق و تسریع بخشد. اما تاکنون درباره ی روش به کارگیری سیاق نخست در کشف غرض، صحبتی به میان نیامده است و شیوه ی به کارگیری آن در فرآیند غرض شناسی بحث نشده است؛ از این رو، این پژوهش بر آن است تا با به کارگیری روش توصیفی – تحلیلی و استفاده از اسناد کتابخانه ای و الکترونیکی، روش به کارگیری سیاق نخست در فرآیند کشف غرض را رونمایی کند. در این روش، در اولین گام، محور سیاق نخست با استفاده از قواعدی چون «حذف»، «سبقت ذکری» و «کثرت ذکری» تعیین می شود و سپس با غرض به دست آمده از کل سوره مقایسه می شود تا درستی آن تأیید و تأکید شود یا نواقص احتمالی آن برطرف گردد. سوره ی احزاب، مطالعه موردی است که این روش روی آن پیاده سازی شده است. دستاورد مطالعه ی موردی نشان می دهد که سیاق نخست از جایگاه مهمی در کشف غرض برخوردار است و عناصر قابل توجهی از غرض سوره را به دست می دهد.

نگرش ساختاری به سوره های قرآن افقی جدید در درک معانی عمیق در سوره ها می گشاید و روش های نوینی در عرصه قرآن پژوهی ارائه می دهد. مطالعه حاضر تلاشی برای تحلیل ساختار سوره ذاریات با استفاده از روشی جامع است و تحلیلی مستدل از ساختار سوره ذاریات ارائه می کند. در این پژوهش از روی کرد توصیفی تحلیلی استفاده شده است. این مطالعه شامل سه مرحله کلی است: شناسایی پیوستگی آیات و سیاق بندی آن ها، تعیین عنوان مناسب با توجه به سیاق، و کشف فصل سوره از طریق ترکیب عنوان سیاق ها. یافته های این پژوهش نشان می دهد که سوره ذاریات از سه سیاق و یک فصل تشکیل شده است. سیاق اول سوره شامل دو موضوع است که به اثبات حقانیت روز جزا و مثال هایی از روزی رسانی خداوند می پردازد. سیاق دوم شامل چهار موضوع است که به ضرورت معاد از طریق اثبات یگانگی خداوند در روزی رسانی، ذکر کفران نعمت قوم های طغیانگر و عواقب آن، و هشدار پیامبر در رابطه با پرهیز از شرک می پردازد. سیاق پایانی نیز شامل سه موضوع است که به هشدار به منکران دین و معرفی عبادت به عنوان هدف مخلوقات و با ارزش ترین روزی آن ها می پردازد. بدین ترتیب جهت گیری محتوایی سوره شناسایی شده است. در مجموع، محور سوره ذاریات اثبات ضرورت تحقق معاد از طریق اثبات یگانگی خداوند در روزی دهی به مخلوقات و هشدار به منکران دین الهی (توحید، معاد و نبوت) است.