نبرد با اژدها

متن روایت اسطوره کاوه آهنگر، روایت کننده آهنگری است که به یاری فریدون پهلوان اساطیری می شتابد و پادشاهی اهریمنی به نام ضحاک را شکست می دهد و خود دگرباره از متن روایت ناپدید می شود. بر سر خاستگاه این اسطوره تا مدتها بحث های فراوان وجود داشت؛ تا جایی که برخی از پژوهشگران، این روایت اسطوره ای را افزوده شده به متن اسطوره اصلی نبرد با اژدها می پنداشتند. با گسترش دانش اسطوره شناسی تطبیقی، روایت های اساطیری همسان هند و اروپایی و دیگر ملل بررسی و بُن مایه روایت آهنگری بازیافته شد که به یاری قهرمانی اساطیری در نبرد با اژدها می شتابد. این همسانی روایی و نیز ریشه شناسی واژگانی مؤید خاستگاه کهن این اسطوره بود که به نظر می رسید سلاح آهنی در دوره آهن به متن اسطوره نبرد با اژدها افزوده شده بود. بر این مبنا، مسئله این پژوهش نیز بررسی تأثیر تحولات عصر آهن بر خاستگاه اسطوره کاوه آهنگر است. از این رو، در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و واکاوی متون اساطیری اقوام هند و اروپایی و سایر ملل به این نتیجه دست می یابیم که اسطوره کاوه آهنگر، روایتی کهن از تحول بُن مایه نبرد خدای طوفان با اژدهای خشکسالی است که در دوره آهن در ساختار اجتماعی و آیینی بسیاری از اقوام و ملل باستانی رُخ داده است که طی آن ایزدی آهنگر با ساخت سلاحی آهنی، به یاری ایزدان طوفان در نبرد با اژدهای خشکسالی می پردازد.

زمینه/ هدف: ن زیرا در نبرد با این موجودات، پهلوان در اکثر مواقع موفق به شکست اژدها می شود. اژدها به عنوان موجودی اساطیری در ایران و ملل دیگر به صور مختلف توصیف شده است و خویشکاری های آن نیز با توجه به پیشینه و فرهنگ هر تمدنی متفاوت است. حماسه بیوولف و هفت خان اسفندیار از حماسه هایی هستند که نبرد با اژدها به صورت یک حادثه مهم توصیف شده است؛ زیرا در هفت خان اسفندیار که نبرد با اژدها در خان سوم قرارگرفته، اژدها با هوشمندی و درایت اسفندیار کشته می شود، اما در حماسه بیوولف، علاوه بر کشته شدن اژدها توسط بیوولف، این نبرد عامل مرگ بیوولف است؛ باید گفت در هردو حماسه، اژدها به عنوان عنصری اهریمنی و ضدقهرمان توصیف شده است. هدف از این پژوهش بررسی موتیف نبرد با اژدها در دو منظومه حماسی شاهنامه و بیوولف است، تا از این بستر به میزان شباهت ها و تفاوت های موجود در هردو اثر دست یابد. روش/رویکرد: این پژوهش به روش کتابخانه ای صورت گرفته است. یافته ها/ نتایج: دراین پژوهش شکل ظاهری اژدها، سلاح مبارزه با اژدها و علت نبرد پهلوان با اژدها تحلیل و بررسی شده و در پایان به این نتیجه رسیده است که درون مایه جنگ و نبرد در متونی با موضوع حماسی، از درون مایه های اصلی یک متن حماسی است و شاخص نبرد با اژدها برای یک پهلوان شاخصی ضروری و پرتکرار در اغلب حماسه های جهان بوده و درون مایه هر دو حماسه نبرد خیر و شر و در نهایت غلبه خیر بر شر و اهریمن است.