ابن الخطیب

عبدالرحمن ابن خلدون عالم اسلامی ومؤرخ اجتماعی، مفکر عالمی ذاعت شهرته واستفاض صیته لنظریه جلیله استحدثها وأطلق علیها "علم العمران البشری" ولقد اهتم الدارسون فی أنحاء العالم بدراسه نظریته وآثاره المؤلفه نظرا إلی مکانه الاندلس فی العالم الاسلامی وإلی أهمیه دراسه التطورات الاجتماعیه والسیاسیه والحضاریه فیها. الدکتور طه حسین یری بأن التطورات الاجتماعیه والسیاسیه أثر من آثار التطور الفکری والأدبی فدراسه الأدب خاصه أدب العالمین الکبیرین یعطینا صوره حیه عن واقع المجتمع وتطوراته. علی هذا قامت هذه الورقه بدراسه وتحلیل رسائل أرسلها کل من ابن خلدون والوزیر الأدیب ابن الخطیب بعضهم لبعض رغبه للتعریف والتعرّف علی حیاتهما المتقلّبه وآرائهما. إنّهما قد عالجا الأحداث التاریخیه فی ثوب أدبی له تعابیر أدبیه مؤثره. أضف إلی ذلک أنّ هذه الرسائل تدلّ علی افتنان ادبی من قبلهما کما تفید إفادات سیاسیه، وتاریخیه، وعلمیه، وأدبیه.  

لسان الدین بن الخطیب مورخ، ادیب، شاعر و متصوف، شخصیتی جامع در تمدن اسلامی در اندلس است. کتاب روضه التعریف بالحب الشریف او در مورد محبت و عشق الهی است. این اثر به شکل کنایی درخت عشق الهی را به تصویر می کشد که در خاک نفس انسانی ریشه دوانیده است. تنه اصلی درخت را تأمل ها و معرفت ها تشکیل می دهد، شاخه های آن عاشقان و معشوقان هستند و گلهای آن ارواح پاک انسانی است که سر انجام به میوه فنای فی الله منجر می شود. این نوشتار بر آن است که ضمن بیان هستی شناسی عشق از منظر ابن الخطیب، نظریات او را در مورد زیبایی، نور و حیرت مورد بررسی قرار داده، به این سوال ها پاسخ دهد که ابن الخطیب در کتاب «روضه التعریف بالحب الشریف چه تصویری از عشق ارائه داده است؟ و از نظر او این عشق با نور، زیبایی و حیرت چه رابطه ای دارد؟ نتیجه حاصل از این جستارحاکی از آن است که حیرت از منظر او ناشی از عشقی است که از معرفت حاصل می شود. این عشق زاییده زیبایی است و با اشراق نور نورالانوار در جهان هستی پدید می آید.