جنگ شناختی

زمینه و هدف: جنگ شناختی به عنوان یکی از ابزارهای نوین جنگ های اطلاعاتی و روانی، به ویژه علیه نیروهای امنیتی و انتظامی، طراحی شده است. این جنگ با استفاده از اطلاعات نادرست، شایعات و تکنیک های روان شناختی تلاش می کند تا افکار عمومی و باورهای کارکنان انتظامی و خانواده های آنان را تحت تأثیر قرار دهد. هدف این مقاله، بررسی و تدوین الگوی صیانت از کارکنان انتظامی و خانواده های آنان در برابر تهدیدات جنگ شناختی است. روش شناسی: برای تدوین الگوی مذکور، از روش تحقیق کیفی بر اساس تحلیل مضمون و استفاده از مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته بهره گیری شده است. نمونه ها از ترکیب مدیران ارشد و فرماندهان انتظامی باتجربه، کارشناسان روان شناسی، رسانه و امنیت سایبری و پژوهشگران حوزه امنیت، جنگ شناختی و صیانت اجتماعی، به تعداد 20 نفر و تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند. روش نمونه گیری هدفمند است. سنجش اعتبار و روایی تحقیق با استفاده از رویکرد سه جانبه سازی یعنی ترکیب داده های حاصل از مصاحبه ها، تحلیل ادبیات موجود، و تجربیات عملی برای افزایش دقت و روایی نتایج صورت گرفت. یافته ها:  الگوی صیانتی با 8 بعد کلان (آموزش و فرهنگ سازی؛ حمایت و پشتیبانی روانی و اجتماعی؛ اقدامات فنی و نظارتی؛ مدیریت بحران و هماهنگی در سطوح مختلف؛ بُعد فرهنگی- اجتماعی؛ بُعد امنیتی و سایبری؛ بُعد مدیریتی و سازمانی و بُعد حقوقی و قانونی)؛ 30 مولفه و بیش از 80 شاخص تدوین گردید. نتایج: الگوی تدوین شده برای صیانت از کارکنان انتظامی و خانواده های آنان در جنگ شناختی، پاسخی جامع به تهدیدات پیچیده و چندلایه ای است که در فضای امروز، سلامت روانی، اجتماعی و سازمانی این گروه را به خطر می اندازد. این الگو با در نظر گرفتن ابعاد مختلف، از آموزش تا امنیت سایبری، راهبردهایی عملیاتی برای کاهش آسیب پذیری و افزایش تاب آوری ارائه می دهد. «مقاله فوق در فهرست آماده انتشار می باشد»

جنگ شناختی محصول ادغام و تلاقی فناوری های نوظهوری است که به دنبال تغییر محاسبات ذهنی است. این جنگ دارای ابعاد و سطوح گوناگونی است که تحلیل هر یک از آنها می تواند به شناخت نسبی از آن کمک کند. در همین راستا، هدف این مقاله، واکاوی بنیان های نظری جنگ شناختی به منظور درک ابعاد و لایه های گوناگون آن است. تحقیق از نوع فراترکیب است که از روش هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو (2007) استفاده کرده است. در اولین گام پس از شناسایی و تعیین موضوع (جنگ شناختی)، پرسش های پژوهش مشخص شد و سپس مرور نظام مند ادبیات آغاز شد. منابع یافت شده از نظر عنوان، چکیده و متن بررسی شد و مقالات و گزارش های غیرمرتبط حذف شدند. ابتدا 78 منبع شناسایی شد و سپس در چهار مرحله و با حذف منابع غیرمرتبط، تعداد 22 منبع معتبر بین سال های 2022 تا 2024 تحلیل و محورهای مرتبط با جنگ شناختی و انواع روش های تحقیق در این حوزه در قالب جداول آماری استخراج شد. بر اساس یافته ها، پایه های نظری جنگ شناختی شامل: علوم اجتماعی، علوم رفتاری و مداخلات روان شناختی، علوم اعصاب شناختی، فناوری های نوظهور، پردازش اطلاعات در تصمیم گیری، گروه سازی انسان- ماشین، آموزش جنگ شناختی، بنیان های حقوقی، علوم انسانی، سیاست/ ژئوپلیتیک/ رسانه و قلمرو انسان (علوم اعصاب) است. همچنین بر اساس یافته ها، در بیشتر مقالات از روش تحقیق توصیفی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که جنگ شناختی، پدیده ای بین رشته ای است که فناوری های جدید ازجمله هوش مصنوعی، کاربرد زیادی در این جنگ دارد.

در عصر کنونی، جنگ شناختی به عنوان یک تهدید پیچیده و چندوجهی، با استفاده از ابزارهای روان شناختی، رسانه ای و فناوری اطلاعات، تلاش می کند تا ادراکات، باورها و رفتارهای افراد و جوامع هدف را دست کاری کند. نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یکی از ارکان اساسی امنیت ملی، به طور خاص در معرض این نوع تهدیدات قرار دارند. این پژوهش با هدف ارائه الگوی پادشکنندگی شناختی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در مقابله با جنگ شناختی دشمن انجام شد. این مطالعه کاربردی با ماهیت کیفی، از روش نظریه داده بنیاد (رویکرد گلیزری) برای تحلیل داده های متون علمی و مصاحبه ها بهره برده است. روایی و پایایی پژوهش با نظرات متخصصان و چندسویه سازی تضمین شد. نتایج پژوهش به طراحی الگویی جامع برای پادشکنندگی شناختی نیروهای مسلح در برابر جنگ شناختی دشمن منجر شد که مشتمل بر پنج بُعد اساسی: رهبری و فرماندهی هوشمند با تأکید بر یکپارچگی مهارت های شناختی، عاطفی و اخلاقی؛ کارکنان با محوریت توسعه شایستگی های شناختی، عاطفی و اطلاعاتی/ سواد؛ زیرساخت شامل زیرساخت های اطلاعاتی، آموزشی و سرمایه های انسانی/ اجتماعی؛ نظامات شامل نظام ارزیابی و پاداش، ارتباطی و پیش بینی تهدیدات و فناوری شامل فناوری های اطلاعاتی، امنیتی و آموزشی است. این پژوهش بر این اصل تأکید دارد که ارتقای اثربخش پادشکنندگی شناختی در سازمان نیروهای مسلح نیازمند توجه همه جانبه و یکپارچه به این ابعاد و تعاملات پویا میان آنهاست. درنهایت، پیشنهاد می شود که این الگو به منظور حفظ کارآمدی در برابر تحولات محیطی و ظهور تهدیدات نوین، به طور مستمر مورد ارزیابی و روزآمدسازی قرار گیرد.