دیورند

ایجاد کشورها بر بنیاد مرزها محصول نیمه دوم سده نوزدهم است، افغانستان یکی از اولین کشورهایی است که بر این بنیاد ایجادشده است. مرزهای سیاسی کنونی افغانستان از نوع مرزهای تحمیلی بوده که عمدتاً تحت تأثیر منازعات و رقابت های سیاسی بین دو قدرت انگلیس و روسیه تزاری در قرن 19 و در جریان بازی بزرگ جهت جلوگیری از رویارویی مستقیم این دو قدرت در منطقه آسیای مرکزی به وجود آمده است و در این دوره افغانستان را به عنوان یک منطقه حایل بین خودشان قرار داده و مرزهای سیاسی آن کشور را طی چندین معاهده تعیین و تثبیت نمودند. در این میان معاهده دیورند و مسئله پشتونستان بسیار بااهمیت است زیرا تحولات افغانستان بعد از عقد معاهده دیورند وارد فاز جدیدی شد که باگذشت زمان و تغییرات بزرگی چون خروج انگلیس از شبه قاره و استقلال هند نه تنها نتوانست اصل و ماهیت منازعات مرتبط به مرزهای جنوبی افغانستان را حل وفصل نماید بلکه با ظهور کشور پاکستان و تضاد منافع بین این دو کشور همسایه، بر پیچیدگی حوادث و رخدادها افزوده شد که تا به امروز نیز ادامه دارد. تحقیق حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانه ای به دنبال بررسی نقش قدرت های بزرگ همچون انگلیس و روسیه در شکل گیری مرزهای سیاسی افغانستان به ویژه مرز دیورند و پیامدهای منفی آن برای کشور افغانستان  و نقش آن در ایجاد اختلاف بین افغانستان و پاکستان می باشد. نتایج پژوهش نشان دهنده آن است که در شکل گیری مرزهای افغانستان قدرت های منطقه و فرامنطقه به ویژه انگلیس نقش داشتند و معمای دیورند یکی از باقی مانده های استعمار هند بریتانیایی است که در حال حاضر به عامل اختلاف بین افغانستان و پاکستان تبدیل شده است و پیامدهای منفی آن برای افغانستان شامل، محصور شدن در خشکی و عدم دسترسی به آب های آزاد، حمایت و تشدید بی ثباتی سیاسی در افغانستان، ناامنی سراسری، فروپاشی نظام اجتماعی  و... بوده است.

تاریخ روابط افغانستان و پاکستان نشانگر آنست که عامل و مؤلفه همگرا و واگرا طی حدود 73 سال در روابط دوکشور بوده است. از این رو، ماهیت روابط دوکشور به دلیل وجود زمینه های همگرایی و واگرایی متأثر از این عوامل، روند ثابتی را طی کرده و روابط دو کشور همیشه بر آشوب و تنش بوده و باعث بی اعتمادی این دوکشور نسبت به هم می شود. اکنون قدرت گیری دوباره طالبان که پاکستان از حامیان اصلی آن است می تواند بحرانی را برای روابط فیمابین دوکشور در منطقه به طور طبیعی و تأثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران به طور خاص ایجاد کند. با توجه به این چشم اندازه، در پژوهش حاضر مهمترین عوامل تأثیرگذار در همگرایی و واگرایی بین دو کشور افغانستان و پاکستان از یک سو و روابطشان بر امنیت جمهوری اسلامی ایران از سوی دیگر تحلیل می شود. در واقع هدف از این پژوهش علاوه بر تشریح روابط افغانستان و پاکستان، پاسخ به این پرسش است که روابط افغانستان با پاکستان به طور کلی و با توجه به اتفاقات بعدی و قدرت تصمیم گیری مجدد طالبان چه برامنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دارد؟ بر این اساس، این فرضیه مطرح می شود که مهم ترین عوامل واگرایی، اختلافات مرزی، ساختار سیاسی و فقدان عمقِ استراتژیک پاکستان، و اصلی ترین عوامل همگرایی دو کشور عبارت از اشتراکات فرهنگی دینی، همکاری های و می باشد. و به دلیل قرار گرفتن این دو کشور در محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ؟ بر این اساس، این فرضیه مطرح می شود که مهم ترین عوامل واگرایی، اختلافات مرزی، ساختار سیاسی و فقدان عمقِ استراتژیک پاکستان، و اصلی ترین عوامل همگرایی دو کشور عبارت از اشتراکات فرهنگی دینی، همکاری های و می باشد. و به دلیل قرار گرفتن این کشور در محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ؟ بر این اساس، این فرضیه مطرح می شود که مهم ترین عوامل واگرایی، اختلافات مرزی، ساختار سیاسی و فقدان عمق استراتژیک پاکستان، و اصلی ترین عوامل همگرایی دو کشور عبارت از اشتراکات فرهنگی- دینی، همکاری های و می باشد. و به دلیل قرار گرفتن این کشور در محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.