هنرهای ادبی

یکی از ابزارهای مهمی که نویسنده ادب تعلیمی در جهت توضیح و تفسیر ایده های اخلاقی و عرفانی و القای مطلب خود به مخاطب از آن یاری می گیرد تمثیل است. در تمثیل نویسنده و شاعر ابتدا مفاهیم کلی و انتزاعی را که غالباً عقلی و از نوع خبری هستند، بیان می کند و بعد برای ملموس و عینی کردن آن ها و اثبات ادعای خود، مثال و دلیلی ادبی می آورد و از این نظر که سخنان مستدل آن ها ساده و قابل فهم است و با صراحت به نتیجه گیری می پردازد، تأثیر عمیقی بر خواننده می گذارد. انواع تمثیل از ابزارهای قوی تصویرگری و آشنایی زدایی و منشأ خلق مضامین بدیعی هستند و ازآنجاکه در این شگردهای ادبی، تصاویر اثباتی در خدمت اقناع مخاطب است، شیوه بیان استدلالی بر بیان هنری برتری دارد. در این جستار کارکردهای هنری و تعلیمی و تربیتی انواع گوناگون تمثیل، موردنقد و بررسی قرار گرفته است. پژوهش، بر اساس نحوه کاربرد مصداق های این آرایه ادبی در آثار مهم تعلیمی و سبک هندی و ملاحظه دیدگاه های صاحب نظران و دریافت شخصی نگارنده از این هنر بلاغی صورت گرفته است. نتیجه کلی مقاله این است که به کار بردن فراوان شکل های مختلف تمثیل، یکی از رازهای زیبایی و ذوق پسندی و تأثیر زبان آثار ادبی تعلیمی و سبک هندی بر خواننده است و همین امر سبب شده مفردات نغز آن ها بر سر زبان ها بیفتد و خوانندگان معانی و مفاهیمی را که در این بیت ها ذکر شده اند از جان ودل و بدون چون وچرا بپذیرند.

قیصر امین پور از شاعران مطرح معاصر است که در قالب های مختلف شعر، آثار باارزش و قابل توجهی پدید آورده است. شعرهای او از حیث بلاغی ارزشمند بوده و بر ظرفیت ها و توانمندی های زبان فارسی افزوده است. ایشان ویژگی های سبکی و بلاغی شعر کلاسیک و نیمایی را با شعرهایش تلفیق کرده و یکی از عواملی که در نهایت، باعث برجستگی سبکی اوست، اندیشه های تازه، نوآوری در بلاغت و درک انتظار مخاطبان امروز از شعر است. در این جستار هنرهای ادبی که قیصر امین پور در اشعار خود به صورت خاص و برجسته به کار برده و در تعیین سبک شخصی او نقش دارند، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. پژوهش، براساس نحوه کاربرد مصداق های این شگردهای ادبی در آثار امین پور و ملاحظه دیدگاه های صاحب نظران و دریافت شخصی نگارنده از این هنرهای بلاغی صورت گرفته است. نتیجه کلی مقاله این است که مضمون سازی تازه و بدیع، نمادها و متناقض نماهای ابداعی، آشنایی زدایی های متنوّع و بکر و نوآوری های بلاغی دیگر قیصر امین پور، نقش بسیار مؤثری در زیبایی و تأثیر کلام او دارند و از اصلی ترین ویژگی های سبک اختصاصی ایشان هستند که اشعار او را از شعرهای شاعران دیگر کاملاً متمایز می کنند.